Investigation of Responsibility Value in 11th Grade Biology Textbook

Yıl 2020, , 1 - 15, 15.06.2020

Esra Özay Köse , Şeyda Gül

https://doi.org/10.20860/ijoses.634150

Cited By: 4

Öz

Responsibility has an important role
for individuals to keep up with the environment they live in, to be accepted as
a valuable person in the society and to gain respectability. Although there are
many types of responsibility in the literature, the most common types of
responsibility are individual, social and environmental responsibility. One of
the most common and general tools used to give students the gains in the
curriculum is undoubtedly textbooks. The aim of this study is to determine the
status of responsibility in the 11th grade textbooks of biology. In the research,
document analysis, one of the qualitative research methods, was used. The data
source of the study consists of 11th grade biology textbook which is accepted
by the Ministry of National Education and belongs to 2018-2019 academic year.
Descriptive analysis was used for data analysis. All the texts (lectures,
activities and reading passages) in the book were analyzed sentence sentence
and the words corresponding to the values, expressions explaining the specified
values or sentences giving direct or implicit meaning were taken in each
sentence. According to the data obtained, although the responsibility value is
included in the 11th grade biology textbook, most of the individual
responsibility is examined. Social and environmental responsibility followed
the individual responsibility. As a result, we see that the texts in the
biology textbook play an important role in gaining responsibility values.
Therefore, the texts in the textbooks are among the effective tools for
teaching values to students. Therefore, the texts used in the textbooks should
be given with a content that will give value to the students and offer them the
right behaviors.

Anahtar Kelimeler

biology, textbook, values education, responsibility value

Ortaöğretim 11. Sınıf Biyoloji Ders Kitabında Sorumluluk Değerinin İncelenmesi

Öz

Bireylerin,
yaşadıkları çevreye ayak uydurabilmesi, toplum nazarında değerli bir insan
olarak kabul edilmesi ve saygınlık kazanmasında sorumluluk duygusu önemli bir
görev üstlenmiştir ki öğrencilerde sorumluluk duygusunun kazandırılması,
eğitimin de önemli hedeflerindendir. Alan yazında birçok sorumluluk türü
karşımıza çıkmakla beraber en sık yer alan sorumluluk türleri bireysel, sosyal
ve çevresel sorumluluktur. Müfredatta yer alan kazanımların öğrencilere
verilmesinde kullanılan en yaygın ve genel eğitim araçlarından biri de hiç
şüphesiz ders kitaplarıdır. Buradan hareketle bu çalışmanın amacı biyoloji 11.
sınıf ders kitaplarında sorumluluk değerine yer verilme durumunun
belirlenmesidir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi
kullanılmıştır. Çalışmanın veri kaynağını MEB tarafından kabul edilen ve
2018–2019 eğitim-öğretim yılına ait 11. sınıf biyoloji ders kitabı
oluşturmaktadır. Verilerin analizinde betimsel analiz yapılmıştır. Kitapta yer
alan tüm metinler (ders anlatımları, etkinlikler, okuma parçaları) cümle cümle
incelemeye alınmış, her bir cümle içindeki, değerlere karşılık gelen sözcükler,
belirtilen değerleri açıklayan ifadeler ya da doğrudan veya örtük anlamı veren
cümleler alınmıştır. Elde edilen verilere göre 11. sınıf biyoloji ders
kitabında sorumluluk değerine yer verilmekle birlikte en çok bireysel
sorumluluk irdelenmiştir. Sosyal ve çevresel sorumluluk ise bireysel
sorumluluktan sonra yer almıştır. Sonuç olarak sorumluluk değerinin
kazandırılmasında biyoloji ders kitabında yer alan metinlerin de burada önemli
bir rol oynadığı görülmektedir. Bu nedenle ders kitaplarında yer alan metinler,
öğrencilere değerlerin öğretilmesinde için etkili araçlar arasında yer
almaktadır. Dolayısıyla ders kitaplarında kullanılan metinlerin öğrencilere
değer kazandıracak, onlara doğru davranışları sunacak bir içerikle verilmesi
gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

biyoloji, ders kitabı, değerler eğitimi, sorumluluk değeri

Kaynakça

• Aladağ, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini kazanma düzeyine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aladağ, S. (2012). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini bilişsel düzeyde kazanmalarına etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161, 123-146.
• Aslan, R. (2007).Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim birinci basamaktaki öğrencilerin temel bilgi, beceri ve değerler kazanma düzeyleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Baydar, P. (2009). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri ve bu süreçte yaşa-nılan sorunların değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Belet, Ş. D. ve Deveci, H. (2008). Türkçe ders kitaplarının değerler bakımından incelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu. Çanakkale: 2-4 Mayıs 2008.
• Berkowitz, L. D. (1963). "Responsibility and Dependency", Journal of Abnormal and Social Psychology, 66, 429 – 436.
• Can M. (2013). Zincir Otel İşletmelerinde Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projelerinin Değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
• Candan, D. G., & Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1).
• Cüceloğlu, D. (1996) İçimizdeki çocuk, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çelik, F. (2010). Beşinci sınıf sosyal bilgiler programında sorumluluk, estetik ve doğal çevreye duyarlılık değerlerinin kazandırılmasına ilişkin öğrenci ve öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Çelikkaya, T., Filoğlu, S. ve Öktem, N. (2013). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi uygulamalarının öğretmenler tarafından uygulanma düzeyleri, Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 121-147.
• Çiçek, S., Sarışen G. R. ve Tüzün, G. (2009). Ders Kitaplarında İnsan Hakları II Tarama Sonuçları (s. 13-23). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Dilmaç, B. (2002). İnsanca değerler eğitimi. Nobel Yayın Dağıtım: Ankara.
• Ekşi, A., Türker, A. S., Meydan, A., Şahan, R., Adıyaman, K. ve Özket, H. (2010a). Fıkıh Ders Kitabı. MEB Yayınları.
• Ersoy, T., & Şahin, F. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 1535-1558.
• Fırat, H., & Mocan, A. (2014). Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâyelerde Yer Alan Değerler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 183(183), 25-49.
• Golzar, F.A. (2006). İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerine Yönelik Sorumluluk Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Sorumluluk Düzeylerinin Cinsiyet, Denetim Odağı ve Akademik Başarıya Göre İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara
• Gömleksiz, M., & Cüro, E. (2010). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslar Arası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-120.
• Gündüz. M. (2014).İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi dersinde sorumluluk değerinin proje tabanlı öğrenme yaklaşımı ile öğretiminin akademik başarı ve tutuma etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güzel, D. (2013). 3. Sınıf Hayat Bilgisi ders kitaplarının evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Çanakkale.
• Hamilton, S. F., & Fenzel, L. M. (1988). The impact of volunteer experience on adolescent social development: Evidence of program effects. Journal of Adolescent Research, 3(1), 65-80.
• Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı yaklaşıma göre ilköğretim 6. ve 7.sınıf Türkçe ders kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Muğla.
• Kiziroğlu, İ. (1988). Günümüzde biyoloji dersi ve amaçları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(3).
• Komisyon (2010). İmam Hatip Lisesi ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Programları. Ankara: MEB Yayınları.
• Kuş Z., Merey, Z., & Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2006). İlköğretim programı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi, Ankara.Özen, Y. (2013). Sorumluluk duygusu ölçeğinin geliştirilmesi; Geçerlik ve güvenirliği. Journal of European Education [JEE], 3 (2), 17-23.Özen Y. (2015). Sorumluluk Eğitimi. Vize yayıncılık, Ankara.Özen, Y., Güllaçtı, F. ve Çıkılı, Y. (2002). İlköğretim öğrencilerinin sorumluluk duygusu ve davranış düzeyleri ile iç-denetimsel sorumluluk ile dış-denetimsel sorumluluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi Yayınları, 4(2), 45-58.
• Öztürk, T., & Özkan, Z. S. (2018). Hayat Bilgisi ders kitaplarındaki metin ve görsellerin değerler açısından incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 172-204.
• Sayın, V., Orbay, K., & Şam, E. A. 5. Sınıf Matematik Ders Kitabının Değerlerimiz Açısından İncelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 161-171.
• Scales, P. C. Blyth, D. A., Berkas, T. H., & Kielsmeier, J. C. (2000). The effects of service-learning on middle school students’ social responsibility and academic success. Journal of Early Adolescence, 20 (3), 332-358.
• Sezer, T. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde sorumluluk değerinin öğretimine ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şahan, E. (2011). İlköğretim 5. ve 8. sınıf ders programlarındaki sorumluluk eğitimine dönük kazanımların gerçekleşme düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ahi Evran Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Şahin, Ö., & Başgül, M. (2018). Ortaokul Matematik Ders Kitaplarında Sosyal Değerler. Dicle University Journal of Ziya Gokalp Education Faculty, (34).
• Tepecik, B. (2008). Sosyal bilgiler dersinde sorumluluk değerinin kazandırılmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Tillman, D. (2000). Living values activities for young adults. Deer field Beach-Florida: Health Communications İnc.
• Tucker, B.(1999) “Building responsibility.” Retrieved on 12/07/ 2007, at URL: http://ag.arizona.edu/pubs/family/az1037.html. 23/07/1999
• Yaman, H., Taflan, S., & Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 107-120.
• Yaşaroğlu, C. (2013). Hayat bilgisi dersi kazanımlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Turkish Studies. 8 (7), 849-858.
• Yavuzer, H. (2000) Çocuk eğitimi el kitabı, İstanbul: Remzi Kitabevi
• Yontar, A. (2007). Sorumluluk eğitiminde ceza uygulamalarına ilişkin ilköğretim 5.sınıf öğrenci ve öğretmen görüşlerinin incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yontar, A. Yurtal, F. (2006). Sınıf öğretmenlerinin öğrencilerinden bekledikleri sorumluluklar ve sorumluluk kazandırmada kullandıkları yöntemler. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2), 411-424.