Faizsiz Banka ve Konvansiyonel Bankaların Performanslarının Belirlenmesi: 2005-2020 Dönemi Türkiye Örneği

Yıl 2022, , 455 - 476, 30.12.2022

Selahattin Bektaş

https://doi.org/10.37093/ijsi.1123251

Öz

Çalışmada Türkiye’deki katılım bankalarının performansları, konvansiyonel bankalarla mukayeseli olarak incelenmiştir. 2005-2020 dönemi için on sekizi konvansiyonel, üç tanesi katılım bankası olmak üzere toplam yirmi bir banka için Veri Zarflama Analizi skorları hesaplanmıştır. İlgili dönemde Veri Zarflama analizinden elde edilen yıllık ortalama değerler gerek katılım bankalarının gerekse konvansiyonel bankaların etkin olmadıklarını göstermektedir. Buna karşın katılım bankacılığı ve konvansiyonel bankacılık sektörlerinin etkinsiz olduğu ancak katılım bankacılığı sektörünün etkinliği yakalama seviyesinin (Catch-Up Effect) konvansiyonel bankacılığa göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca katılım bankalarının teknik etkinliklerini etkileyen faktörlerin belirlenmesinde uygulanan dinamik panel veri analizi sonuçlarına göre katılım bankalarının teknik etkinliklerini, öz kaynak kârlılığı, toplam kredilerin toplam aktiflere oranı ve likit aktiflerin toplam aktiflere oranının pozitif, sermaye yeterliliği oranının ise negatif etkilediği tespit edilmiştir. Katılım bankalarını öz kaynak karlılığı konvansiyonel bankalara göre pozitif ve daha fazla etkilediği öte yandan sermaye yeterliliği ise yine katılım bankalarını konvansiyonel bankalara göre negatif ve daha fazla etkilediği soncuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Veri zarflama analizi, katılım bankacılığı, konvansiyonel bankacılık, performans, dinamik panel veri analizi

Determining the Performance of Interest-Free Banks and Conventional Banks: The Case of Türkiye (2005–2020)

Öz

In the study, the performances of participation banks in Türkiye were examined in comparison with conventional banks. Data envelopment analysis scores were calculated for a total of 21 banks, 18 conventional banks and three participation banks, for the 2005–2020 period. Annual average values obtained from the analysis in the relevant period show that both participation banks and conventional banks are inefficient. However, the catch-up effect of the participation banking sector is higher than that of the conventional banking sector. In addition, according to the results of the dynamic panel data analysis applied to determine the factors affecting the technical efficiency of participation banks, the technical efficiency of participation banks, the return on equity, the ratio of total loans to total assets, and the ratio of liquid assets to total assets had a positive effect, while the capital adequacy ratio had a negative effect. It has been determined that the return on equity has a positive effect on the performance of participation banks compared to conventional banks. It has been determined that capital adequacy affects the performance of participation banks negatively compared to conventional banks.

Anahtar Kelimeler

Data envelopment analysis, participation banking, conventional banking, performance, dynamic panel data analysis

Kaynakça

• Abdo, K. K. (2020). The impact of internal variables on the Islamic banks and conventional banks financial performance in Jordan: A comparative study. International Journal of Economics and Financial Issues, 10(6), 222–231. https://doi.org/10.32479/ijefi.9521
• Abduh, M. (2018). Assessing the performance of Islamic banking in Brunei Darussalam: Evidence from 2011–2016. Al-Shajarah: Journal of the International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC), 171–189. https://journals.iium.edu.my/shajarah/index.php/shaj/article/view/721
• Akdağ, S., & Ekinci, M. A. (2018). Çeşitli finansal oranlar ile kârlılık arasındaki ilişki: Katılım bankaları üzerine bir uygulama. İçinde S. K. Bozkuş & Z. U. Özkara (Ed.), Katılım finans: Teorik ve ampirik çalışmalar (ss. 153-170). Gazi Kitabevi.
• Al-Qudah, H. A. (2020). The impact of financial performance of stock prices of Jordanian Islamic banks (during period from 2010 to 2018). International Journal of Economics and Financial Issues, 10(1), 228–234. https://doi.org/10.32479/ijefi.9157
• Arı, A., & Özcan, B. (2011). İşçi gelirleri ve ekonomik büyüme ilişkisi: Dinamik panel veri analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (38), 101–117. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiibd/issue/5895/77894
• Arnade, C. A. (1994). Using Data Envelopment Analysis to measure international agricultural efficiency and productivity (Technical Bulletin No. 1831). United States Department of Agriculture Economic Research Service. https://naldc.nal.usda.gov/download/CAT10669001/PDF
• Atilla, Y., & Kök, R. (2020). Askeri harcamaların iktisadi büyümeye etkisi: Sistem GMM yaklaşımı. İzmir İktisat Dergisi, 35(2), 299–316. https://doi.org/10.24988/ije.202035207
• Baltagi, B. (2005). Econometric analysis of panel data (3rd ed.). J. Wiley & Sons.
• Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurumu. (2020). Aylık bankacılık sektör verileri (gelişmiş gösterim). https://tkbb.org.tr/Documents/tkbb-yayinlari-97/TKBB_FR20_TR_KOD2.pdf
• Bayram, E. (2021). Türkiye’deki katılım bankalarının critic temelli edas yöntemiyle performans değerlendirmesi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(24), 55–72. https://doi.org/10.14784/marufacd.879171
• Bektaş, S., & Seki, İ. (2018). Türk bankacılık sistemindeki katılım bankaları ile mevduat bankalarının rekabet gücü bakımından karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(4), 197–215. https://doi.org/10.11611/yead.447962
• Bolayır, B. & Keyifli, N. (2022). E-devlet uygulamalarının yolsuzluk üzerindeki etkisinin veri zarflama analizi yöntemiyle incelenmesi: OECD ülkeleri örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(1), 1–18. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.909925
• Chooper, W.W., Seiford, L.M., & Zhu, J. (2011). Data envelopment analysis: History, models, and interpretations. In W W. Chooper, L. M. Seiford & J. Zhu (eds.), Handbook on data envelopment analysis (pp. 1–39). Springer Newyork.
• Cingi, S., & Tarım, A. (2000). Türk banka sisteminde performans ölçümü: VZA-Malmquist TFP endeksi uygulaması. Türkiye Bankalar Birliği.
• Coelli, T., Parasada Rao, D.S., & Battese, G. E. (1998). An introduction to efficiency and productivity analysis. Springer Newyork.
• Çağıran Kendirli, H., Kendirli, S., & Aydın, Y. (2019). Küresel kriz çerçevesinde katılım bankalarının ve ticari bankaların mali performanslarının TOPSİS yöntemiyle analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 137–154. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/43125/437430
• Deliktaş, E. (2002). Türkiye özel sektör imalât sanayiinde etkinlik ve toplam faktör verimliliği analizi. ODTÜ Gelişim Dergisi, 29(2), 247–284. https://hdl.handle.net/11511/92164
• Doğanay, M. A. (2019). Gelişmekte olan ülkelerde kurumlar ve ekonomik büyüme: Dinamik panel veri analizi (Yayın No. 598373) [Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi
• Erdinç, Z., & Aydınbaş, G. (2021). Tarımsal katma değer belirleyicilerinin panel veri analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 213–232. https://doi.org/10.18037/ausbd.902602
• Ertürkmen, G., & Bolat, İ. (2020). Türkiye’deki özel sermayeli mevduat bankaları ile katılım bankalarının aktif kalitesi ve kârlılık oranlarının karşılaştırılması üzerine bir araştırma. R&S - Research Studies Anatolia Journal, 3(1), 19–36. https://doi.org/10.33723/rs.671677
• Farandy, A. R., Suwito, D. A., & Dabutar, L. K. (2017). Efficiency of Islamic banks in Indonesia: Data envelopment analysis. International Journal of Economics, Management and Accounting, 25(2), 337–354. https://journals.iium.edu.my/enmjournal/index.php/enmj/article/view/463
• Görmüş, Ş., & Yabanlı, A. (2021). Katılım bankacılığı ekosisteminin gelişimi. İçinde Ş. Görmüş, A. Albayrak & A. Yabanlı (Ed.), Yaşayan ve gelişen katılım bankacılığı (ss. 104–135). TKBB Yayınları. https://tkbb.org.tr/Documents/tkbb-yayinlari-97/Yasayan_ve_Gelisen_Katilim_Bankaciligi.pdf
• Karaca, S. S., Ekşi, İ. H., & Altemur, N. (2019). Türkiye’deki katılım bankalarının etkinlik analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(2), 280–290. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumus/issue/47286/420759
• Khan, T., Ahmad, W., Rahman, M. K. U., & Haleem, F. (2018). An investigation of the performance of Islamic and interest based banking evidence from Pakistan. HOLISTICA – Journal of Business and Public Administration, 9(1), 81–112. https://doi.org/10.1515/hjbpa-2018-0007
• Öndeş, T., Çalı, M. S., Aydın, S., & Muti, A. (2020). Türkiye’de bulunan ticari bankalar ile katılım bankaları’nın electre yöntemi ile performans analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(3), 689–710. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.432734
• Özgür, E. (2008). Katılım bankalarının finansal etkinliği. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 10(1), 159–175. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akuiibfd/issue/1629/20427
• Öztürk, D., Canbaz, M. F., & Gür, M. (2017). Katılım bankaları ile mevduat bankalarının 2009–2016 yılları etkinliklerinin VZA ile karşılaştırılması. İçinde B. Ayhan, M. Ay, S. Avşaroğlu, & Ş. Akpınar (Ed.), Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları 2017 (ss. 328–337). Çizgi Kitabevi. https://www.cizgikitabevi.com/kitap/724-ines-sosyal-ve-beseri-bilimler-arastirmalari-2017
• Salur, M. N., & Cihan, Y. (2020). Comparison of financial performances of banks by multi criteria decision making methods: The case of Turkey. The Eurasia Proceedings of Educational & Social Sciences (EPESS), 19, 41–49. http://www.epess.net/tr/pub/issue/58175/839329
• Samad, A. (2021). Bootstrap DEA efficiencies of the GCC Islamic banks: Sources and comparison during 2014–2016. International Journal of Economics and Financial Issues, 11(1), 157–166. https://www.econjournals.com/index.php/ijefi/article/view/10127
• Tatoğlu Yerdelen, F. (2020). Panel veri ekonometrisi: Stata uygulamalı (5. bs). Beta.
• Tektüfekçi, F. (2010). İMKB’ye kayıtlı halka açık teknoloji şirketlerinde finansal etkinliğin veri zarflama analizi (VZA) ile değerlendirilmesi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 69–77. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oybd/issue/16336/171029
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2020). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi: Reel Efektif Döviz Kuru. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket
• Türkiye İstatistik Kurumu. [TÜİK] (2020a). Tüketici fiyat endeksi. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Enflasyon-ve-Fiyat-106
• Türkiye İstatistik Kurumu. [TÜİK] (2020b). Ulusal Hesaplar, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Ulusal-Hesaplar-113
• Türkiye Katılım Bankaları Birliği. (2020a). Tarihçe. https://tkbb.org.tr/sayfa/detay/hakkimizda/tarihce-856934
• Türkiye Katılım Bankaları Birliği. (2020b). Yıllık Sektör Raporları. https://tkbb.org.tr/Documents/tkbb-yayinlari-97/TKBB_FR20_TR_KOD2.pdf
• Yetiz, F. (2021). TOPSIS yöntemi ile Türk katılım bankalarının performans analizi ve bankacılıkta risk yönetim politikalarının önemi. Journal of Empirical Economics and Social Sciences, 3(1), 121–138. https://doi.org/10.46959/jeess.899919
• Yörük Eren, F., Özdağoğlu, A., & Bekci, İ. (2021). Katılım bankalarının CAMELS oranlarının analizi: MULTIMOORA ve MAUT yöntemleri ile bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(30), 552–572. https://doi.org/10.21076/vizyoner.804245