Boşanma Sürecine Kolektif Katılım: Tanıklık Müessesesi

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 2, 627 - 647, 30.12.2022

Hatice Nuhoğlu

https://doi.org/10.37093/ijsi.1077594

Öz

Boşanma; psikolojik, sosyoekopolitik ve toplumsal boyutlarının yanı sıra yasal boyutu olan bir süreçtir. Boşanmanın yasal boyutu taraflar açısından dava ilişkisini gerektirmekte ve boşanmanın yasal bir nedene bağlı olmasını öngörmektedir. Yargılamaya hâkim olan ilkelerden “taraflarca getirilme” ilkesi gereğince iddia, ispat ve delil gösterme davanın taraflarının sorumluluğundadır. Tanık delili ile ispat, bu sorumluluğun yerine getirilmesinde kullanılan yöntemlerdendir. Boşanma davalarında çoğunlukla tanık deliline başvurulması tanıklık müessesesini boşanmanın yasal konularının önemli bir gündemi haline getirmektedir. Tanık olarak en çok başvurulan grup ise, kök aile üyeleri, yakın akraba ve çocuklardır. Tanık listesinde yer almaları nedeniyle boşanma sürecine kolektif katılım gösteren tanıklar, tanıklık müessesesini sadece yasal boyutla sınırlı kalmayıp daha geniş bir sosyal çevrenin sınırları içerisinde ele almayı gerektirmektedir. Bu çerçevede, bu çalışmanın amacı boşanma davalarında başvurulan tanıklık müessesini, tanıklığın hafıza ile ilgili bölümüne vurgu yaparak, yasal boyutun yanı sıra sosyal, kültürel ve toplumsal boyuttan ele almaktır. Bu çalışma ayrıca, çocukların boşanma sürecine katılımlarının bir yansıması olan çocuk tanıklığını tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Boşanma davaları, tanıklık müessesesi, çocuk tanıklığı, tanıklığın toplumsal boyutu, yakın akraba tanıklığı

Collective Participation in the Divorce Process: The Witness Institution

Öz

Divorce is a process that has a legal aspect, as well as psychological, socioecopolitical, and social aspects. The legal aspect of the divorce requires a case relationship between the parties and stipulates that the divorce must be based on a legal reason. In accordance with “the principle of preparation of case by parties” that dominates the trial, claim, proof, and the showing of evidence are the responsibility of the parties to the case. Proof with witness evidence is the methods used in fulfilling this responsibility. Mostly consulting the witness evidence in divorce cases makes the testimony an important agenda of the legal issues of divorce. The most commonly consulted group as witnesses are family members, close relatives, and children. For witnesses who participate in the divorce process corporately because of their presence on the witness list, it is required that the testimony is not only limited to its legal aspect but also dealt with within the boundaries of a wider social environment. In this context, the aim of this study is to examine the testimony used in divorce cases from the social, cultural, and legal aspects, by emphasizing the memory-related part of the testimony. This study also discusses child witnesses, which reflects children's participation in the divorce process.

Anahtar Kelimeler

Divorce cases, witnesses institution, child witnesses, social dimension of witnesses, witnesses of close relatives

Kaynakça

• Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Yönetmeliği (2021). T.C. Resmi Gazete. Yayım 30/04/2021, Sayı 31470. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210430-1.htm
• Atalay, O. (2017a). İspat. H. Pekcanıtez, M. Özekes, M. Akkan & H. Taş Korkmaz (Ed.), Pekcanıtez usul medeni usul hukuku (15. bs., ss. 1585–1763). Onikilevha Yayıncılık.
• Atalay, O. (2017b). Deliller. H. Pekcanıtez, M. Özekes, M. Akkan & H. Taş Korkmaz (Ed.), Pekcanıtez usul medeni usul hukuku (15. bs., ss. 1765–1958). Onikilevha Yayıncılık.
• Atalı M., Ermenek İ. & Erdoğan, E. (2021). Medeni usul hukuku (4.bs). Yetkin Yayınları.
• Aybay A., Aybay R. & Pehlivan A. (2018). Hukuka giriş (14.bs). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Barry, L., Nixon, K., Tutty, L. M., Wyllie, K.,& Mackenzie, J. (2006, June). A review of the calgary child witness court preparation program: Issues and implications for child witnesses and the criminal justice system. RESOLVE Alberta and the Canadian Society for the Investigation of Child Abuse. https://nursing.ucalgary.ca/research/resolve/our-research/past-reports.
• Bessner, R. (2002). The voice of the child in divorce, custody and access proceedings (Backround Paper). Department of Justice Canada. https://www.justice.gc.ca/eng/rp-pr/fl-lf/famil/2002_1/pdf/2002_1.pdf
• Birnbaum, R. (2009). The voice of the child in separation/divorce mediation and other alternative dispute resolution processes: A literature review (Research Report), Department of Justice Canada, https://www.justice.gc.ca/eng/rp-pr/fl-lf/divorce/vcsdm-pvem/pdf/vcsdm-pvem.pdf
• Bolayır, N. (2014). Hukuk yargılamasında delillerin toplanmasında tarafların ve hâkimin rolü. Vedat Kitapçılık.
• Bolayır, N. (2019). Medeni Usul Hukuku’nda hâkimin hukuku re’sen uygulaması ilkesi. Onikilevha Yayıncılık.
• Butler, J., & Athanasiou, A. (2017). Mülksüzleşme siyasaldaki performatif (B. Ertür, Çev.) Metis Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2018). Bir pratik teorisi için taslak kabiliye üzerine üç etnoloji çalışması (N. Ökten, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1972).
• Bourdieu, P. (2019). Sosyoloji meseleleri (F. Öztürk, B. Uçar, M. Gültekin & A. Sümer, Çev.; 4. bs). Heretik Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1981).
• Cashmore, J. & Parkinson, P. (2009, September). Children’s participation in family law disputes: the views of children, parents, lawyers and counsellors (Legal Studies Research Paper No. 09/81). Sydney Law School http://ssrn.com/abstract=1471693
• Eagleman, D. (2020). Beyin senin hikayen (Z. A. Tozar, Çev.). Domingo Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 2015).
• Ecevit, Y. (2011). Cinsellik ve beden. Y. Ecevit & N. Karkıner (Ed.), Toplumsal cinsiyet çalışmaları (ss. 140–168). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Emery, R. E. (2013). Evlilik, boşanma ve çocukların uyumu (E. Okan Gezmiş, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 2012).
• Erdönmez, G. (2017). Medeni Usul Hukuku’na hâkim olan ilkeler. H. Pekcanıtez, M. Özekes, M. Akkan & H. Taş Korkmaz (Ed.), Medeni usul hukuku (15. bs., ss. 781–923). Onikilevha Yayıncılık.
• Gençcan, Ö.U. (2016). 6100 sayılı HMK hükümlerine göre boşanma usul hukuku Yargıtay uygulaması. Yetkin Yayınları.
• Goodman, G. S. & Helgeson, V. S. (1985). Child sexual assault: children’s memory and the law. University of Miami Law Review, 40(1), 181–208.
• Haley, J. (2006). Sıradışı terapi: Milton H. Erickson’un psikiyatrik teknikleri (S. Öğünç, Çev.). Dharma Psikoloji Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1986).
• Hart, R. A. (1992). Children’s participation: from tokenism to citizenship, Unicef. https://www.unicef-irc.org/publications/pdf/childrens_participation.pdf
• Hopper, J. (2001). The symbolic origins of conflict in divorce. Journal of Marriage and Family, 63(2), 430–445. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2001.00430.x
• Hukuk Muhakemeleri Kanunu [HMK] (2011). Kanun No. 6100, T.C. Resmi Gazete. Yayım 04/02/2011. Sayı 27836. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6100.pdf
• Karacan, O. (2018). Catharine Mackinnon’un “Tahakküm Yaklaşımı” çerçevesinde boşanma davalarında affetme. G. Uygur & N. Özdemir (Ed.), Hukuk ve toplumsal cinsiyet çalışmaları (ss. 393–412). Seçkin Yayıncılık.
• Karaaslan, V. (2019). Medeni Usul Hukuku’nda hâkimin davayı aydınlatma ödevi (2. bs). Adalet Yayınevi.
• Karamercan, F. (2018). Medeni Usul Hukuku’nda tanık ve tanıklık. Ankara Barosu Dergisi, 76(3), 153–191. https://doi.org/10.30915/abd.471201
• Kızıl, M. (2014). Tanıklık ifadesi ve inandırıcılık. Ankara Barosu Dergisi, 2., 397–407. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/398170
• Kuru, B. & Aydın, B. (2021). İstinaf sistemine göre yazılmış medeni usul hukuku ders kitabı (6.bs). Yetkin Yayınları.
• Lansdown, G. (2005). Can you hear me? The right of young children to participate in decisions affecting them (Working Papers in Early Childhood Development, No. 36). Bernard van Leer Foundation. https://bibalex.org/baifa/Attachment/Documents/114976.pdf
• Meriç, N. (2014). Medeni yargılama hukukunda tasarruf ve taleple bağlılık ilkesinin kapsamı ve bazı güncel kararların değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Mihbir Özel Sayısı, 4(2), 23–63. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/213537
• Minuchin, S. (1974). Families & family therapy. Harvard University Press.
• Nuhoğlu, H. (2019). Boşanma çatışmalarının stratejik aile terapisi temelinde analizi bir karma yöntem araştırması [Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Hacettepe Üniversitesi Açık Erişim Sistemi. http://hdl.handle.net/11655/8031
• O’Kane, C. (2003). Children and young people as citizens: Partners for social change. Save the Children https://resourcecentre.savethechildren.net/node/1777/pdf/1777.pdf
• Özbay, İ. & Çelik, F. (2018). Boşanma davalarında ispat yükü ve karineler. Yargıtay Dergisi, 44(1), 15–60.
• Özçelik, V. (2020). Türk Medeni Usul Hukukunda taraflarca getirilme ilkesi. Adalet Yayınevi.
• Özdamar, D. (2009). Cedaw sözleşmesi: Kadınlara karşı her türlü ayrımcılığın önlenmesine dair sözleşme ve ek ihtiyari protokol’ün iç hukukumuza, özellikle yeni aile hukukumuza etkisi. Seçkin Yayıncılık.
• Pantell, R. H. & AAP Committee on Psychosocial Aspects of Child and Family Health (2017). The child witness in the courtroom. Pediatrics, 139(3). https://doi.org/10.1542/peds.2016-4008
• Pekcanıtez, H., (2017a). Medeni Usul Hukukuna ilişkin genel bilgiler. H. Pekcanıtez, M. Özekes, M. Akkan & H. Taş Korkmaz (Ed.), Pekcanıtez usul medeni usul hukuku (15. bs., ss. 8–110). Onikilevha Yayıncılık.
• Pekcanıtez, H., (2017b). Dava hakkında genel bilgiler. H. Pekcanıtez, M. Özekes, M. Akkan & H. Taş Korkmaz (Ed.), Pekcanıtez usul medeni usul hukuku (15. bs., ss. 923–1112). Onikilevha Yayıncılık.
• Pekcanıtez, H., Atalay, O. & Özekes, M. (2021). Medeni usul hukuku temel bilgiler (15. bs). Onikilevha Yayınları.
• Postacıoğlu, İ. E. & Altay, S. (2020). Medeni usul hukuku dersleri (8. bs). Vedat Kitapçılık.
• Putnam, R. R. (2011). First comes marriage, then comes divorce: A perspective on the process. Journal of Divorce & Remarriage, 52(7), 557-564. https://doi.org/10.1080/10502556.2011.615661
• Roxin, C. (2005). İspat hukukunun esasları (Y. Ünver, Çev.). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 265–289. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1998).
• Salts, C. J. & Smith, T. A. (2013). An introduction to marriage and family therapy. In L. L. Hecker & J. L. Wetchler (Ed.). Special Topics in Family Therapy (pp. 449–478). Routledge.
• Sancar, M. & Atılgan, E. Ü. (2009). “Adalet biraz es geçiliyor...” demokratikleşme sürecinde hâkimler ve savcılar. Tesev Yayınları.
• Saral Develioğlu, L. (2015). Karar verdim. MediaCat Kitapları.
• Saywitz, K., Jaenicke, C. & Camparo, L. (1990). Children’s knowledge of legal terminology. Law and Human Behavior, 14(6), 523–535. https://doi.org/10.1007/BF01044879
• Sennett, R. (2011). Otorite (K. Durand, Çev.; 3. bs). Ayrıntı Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1980).
• Shier, H. (2001). Pathways to participation: Openings, opportunities and obligations. Children & Society, 15(2), 107–117. https://doi.org/10.1002/chi.617
• Simil, C. (2014). Hâkimin davayı aydınlatma ödevinin sınırları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan), 1351–1376. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/756082
• Toraman, B. (2014). Medeni Usul Hukukunda ispat hakkına dair bazı tespit ve değerlendirmeler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan). 1483–1523. https://dergipark.org.tr/en/download/article- file/756379
• Türk Medeni Kanunu [TMK] (2001). Kanun No. 4721, T.C. Resmi Gazete. Yayım 08/12/2001. Sayı 24607. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf
• UNICEF (2004). Çocuk haklarına dair sözleşme. UNICEF Türkiye Yayınları. https://www.unicefturk.org/public/uploads/files/UNICEF_CocukHaklarinaDairSozlesme.pdf
• Yakalı Çamoğlu, D. (2017). Kaynana ne yaptı, gelin ne dedi? Ailedeki kadınlar ve ilişkileri. İletişim Yayınları.
• Yardımcı, T. E. (2017). Hukuk uygulamasında somutlaştırma yükü. Onikilevha Yayınları.
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2016). Boşanma. Karar Tarihi 01.03.2016, Esas No. 2015/13306, Karar No. 2016/3959. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2017). Boşanma. Karar Tarihi 13.02.2017, Esas No. 2016/23986, Karar No. 2017/1313. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2018a). Boşanma. Karar Tarihi 13.12.2018, Esas No. 2018/4585, Karar No. 2018/14511. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2018b). Boşanma. Karar Tarihi 12.04.2018, Esas No. 2016/15479, Karar No. 2018/4893. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2018c). Karşılıklı boşanma. Karar Tarihi 18.10.2018, Esas No. 2016/25083, Karar No. 2018/11332. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2018d). Karşılıklı boşanma. Karar Tarihi 15.02.2018, Esas No. 2016/10924, Karar No. 2018/1962. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2019a). Karşılıklı boşanma. Karar Tarihi 22.05.2019, Esas No. 2019/2708, Karar No. 2019/6602. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2019b). Boşanma. Karar Tarihi 09.04.2019, Esas No. 2018/2775, Karar No. 2019/4310. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2019c). Karşılıklı boşanma. Karar Tarihi 30.04.2019, Esas No. 2018/5118, Karar No. 2019/5162. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2020a). Karşılıklı boşanma - Mehir alacağı. Karar Tarihi 05.11.2020, Esas No. 2020/4902, Karar No. 2020/5437. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2020b). Karşılıklı boşanma. Karar Tarihi 03.11.2020, Esas No. 2020/3466, Karar No. 2020/5276. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (2021). Karşılıklı boşanma - Ziynet alacağı. Karar Tarihi 25.11.2021, Esas No. 2021/7268, Karar No. 2021/8748. https://karararama.yargitay.gov.tr
• Yavaş, M. (2015). Medeni yargılamanın amacı bağlamında ispat yükü kavramı. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 21(2), 741–762. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruhad/issue/27556/289909
• White, J. B. (2015). Para ile akraba kentsel Türkiye’de kadın emeği (A. Bora, Çev.; 3. bs). İletişim Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1994).
• Woodhouse, B. B., & Hardy, B. (2009). Advocating for children’s rights in a lawless nation: Articulating rights for foster children. In M. A. Fineman & K. Worthington (Eds.), What is right for children? The competing paradigms of religion and human rights (pp. 195–204). Ashgate Publishing Company.