Antik Yunan’dan Moderne: Batı’da Politik Teoloji

Yıl 2022, Sayı: 59, 202 - 225, 26.09.2022

İbrahim Sarıtaş

https://doi.org/10.47998/ikad.1165791

Öz

Öz
İnsan hayatta anlamlandıramadığı belirsizliklere karşı koymak, anlamak ve başa çıkmak için bilhassa dini ve inancı temel alır çünkü din, insan hayatına anlam kazandıran önemli bir araçtır. İnsan iktidarın gücünü kabullenmek, otoritesine itaat etmek ya da onunla başa çıkmak noktasında da dinle tarihsel, politik ve teolojik bir bağ kurar. İktidar alanlarında din ile karşılıklı etkileşim ise politik teolojiyi tarihsel ve sosyolojik bir gerçeklik olarak doğrudan ortaya çıkarır. İnsanlığın siyasi tarihinin her evresinde din mitlerle inşa edilmiş bir "teopolitika” süreci olarak daim karşımıza çıkmaktadır. Kapsam olarak ise politik teoloji siyaset, din ve devlet/iktidar mekanizması arasındaki her türlü formdaki ilişkiyi içermektedir. Bu doğrultuda politik teoloji iktidar ilişkisi ekseninde kutsal metinler, vahiy, mucize, inanç, itaat ve Tanrı gibi kavramlardan hareket eder ve insana toplumsal meselelere yönelik metafizik bilgiler sunar. Politik teoloji birçok toplumda iktidar alanına dair kurumları etkileyen, onlara meşruiyet ve istikrar sağlayan bir araçtır. Bu araç siyasi ve hukuki gücün kullanılmasını meşrulaştırır, siyasal iktidarı yüceltir ve mevcut otoriteyi pekiştirir. Bu manada politik teoloji içinde doğduğu birçok toplumun ve devletin çimentosu konumundadır.
Her ne kadar politik teolojinin dönemsel olarak gücü ve etkisi farklılaşsa da, Antik Yunan’dan Ortaçağ’a, ulus devletten modern demokratik düzene kadar her mertebede politik teolojinin bir şekilde izlerini gözlemlemek mümkündür. Hatta Aydınlanma, sekülerizm, devrim hareketleri ve modernizmin etkisiyle din ve iktidar arasındaki bağı ortadan kaldırdığı söylenen dönemlerde dahi politik teoloji bir şekilde muhalif olanın kurtuluş reçetesi olarak hayat bulmuştur. 19. yüzyılın sonlarına doğru politik olanın teolojiyle bağı da modernizmin yaşadığı kriz sonucu yeniden kurulmuştur. Sonuç olarak dün olduğu gibi bugün de politik teolojinin hayatımızın bir noktasında var olmadığını söylemek güç görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Politik teoloji, Katolik Kilise, Aydınlanma, Sekülerizm, Din, İktidar

Destekleyen Kurum

Yok

From Ancient Greek to the Modern Era: Political Theology in the West

Öz

Abstract
In order to resist, understand and cope with the uncertainties in life, people rely on religion, and belief, because religion is an important tool that gives meaning to human life. Man establishes a historical, political, and theological connection with religion in order to accept the power of power, to obey his authority or to cope with it. Interaction with religion in the fields of power directly reveals political theology as a historical and sociological reality. In every phase of the political history of humanity, religion always appears as a "theopolitics" process built with myths. Political theology includes all kinds of relations between politics, religion and the state/power mechanism. It moves from concepts such as miracles, faith, obedience, and God and offers people metaphysical information about social issues. Political theology is a tool that influences the institutions of power in many societies and provides them with legitimacy and stability. This tool legitimizes the use of political and legal power, glorifies political power, and reinforces existing authority. In this sense, political theology is the cement of many societies and states in which it was born.
Although the power and influence of political theology differ periodically, it is possible to observe traces of political theology at all levels, from Ancient Greece to the Middle Ages, from the nation-state to the modern democratic order. Even in the periods when the Enlightenment, secularism, revolutionary movements, and modernism were said to eliminate the bond between religion and power, political theology somehow became a recipe for the liberation of the opponent. Towards the end of the 19th century, the bond of the political with theology was reestablished as a result of the crisis experienced by modernism. As a result, it seems difficult to say that political theology does not exist at some point in our lives today as it did yesterday.

Anahtar Kelimeler

Political Theology, Catholic Church, Enlightment, Secularism, Religion, Power

Kaynakça

• Albayrak, Ö. (2022), Alman İdealizminde Aşkınlık ve Tarihsellik, İstanbul: Ayrıntı.
• Albert Bayet (1970), Dine Karşı Düşüncenin Tarihi, çev. Cemal Süreya, İstanbul: Varlık Yayınları
• Arslan, A., (2021). Felsefeye Giriş, Ankara: Serbest Kitaplar.
• Asad, T. (2007). Sekülerliğin Biçimleri Hristiyanlık, İslamiyet ve Modernlik, İstanbul: Metis Yayınları
• Assmann, J. (2003). “Monotheismus als Politische Theologie, Politische Theologie-Formen und Funktionenn im 20. Jahrhundert”, Studien zu Judentum und Christentum, Hürgen Brokof, Jürgen Fohrmann(ed.), Paderborn, 13-27.
• Benjamin, W. (1996). Selected Writings Vol.1, çev. Rodney Livingstone, Cambridge: Belknap Harvard Press, 288-291.
• Bora, T. (1997), “Muhafazakârlığın değişimi ve Türk Muhafazakârlığında Bazı Yol İzleri”, Toplum ve Bilim, S.74. Calhoun, C., Juergensmeyer M., Vanantwerpen J. (2017), Laikliği Yeniden Düşünmek Ankara: Nika Yayınevi.
• Can, Ş. (2011). Klasik yunan mitolojisi. İstanbul: Ötüken
• Casanova, J. (2014). Modern Dünyada Kamusal Dinler, Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları, Sakarya,
• Challaye, F. (2007). Dinler Tarihi. (Çev. Samih Tiryakioğlu). İstanbul Varlık Yayınları.
• Çaylak, A. (2018), “İslam Siyasi Düşüncesi: Giriş, Teorik Çerçeve ce Tarihsel Kavramsallaştırma”, İslam Siyasi Düşünceler Tarihi, Ed. Adem Çaylak, Ankara: Savaş, 3-23
• Çelebi, A. (2001). “Kuraldışı Durumlarda Karar Vermek: Carl Schmitt ve Walter Benjamin Üzerine Bir İnceleme”, Defter, S:42, Yıl 14, 109-146.
• Çınar, A. (2006). "Politik Teoloji", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C:15, Sayı:2, 1-20.
• David Green(2021), Yüz Yıl Savaşları Bir Halk Tarihi,çev. Mete Tunçay, İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları
• Dillon, M. (2013) “Modern Çağın Siyasi Meşruiyeti”, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, C:18, S:35, 65-86.
• Evkuran, M. (2018) “Ehl-i Sünner ve Siyasi Düşüncesi”, İslam Siyasi Düşünceler Tarihi, Ed. Adem Çaylak, Ankara: Savaş, 297-325.
• Fischer K. (2009). Die Zukunft einer Provokation: Religion im liberalen Staat, Berlin: Berlin University Press.
• Fukuyama, F. (2016). Siyasi Düzenin Kökenleri, İstanbul: Profil Yayınları.
• Gauchet, M. (2000), Demokrasi İçinde Din, Laikliğin Gelişimi, Ankara: Dost.
• Georg Wilhelm Hegel(2016), Din Felsefesi Dersleri, çev. Doğan Naci Kadıoğlu, İstanbul:Pinhan Yayıncılık
• Giorgio Agamben, Kutsal İnsan, çev: İsmail Türkmen, İstanbul: Ayrıntı
• Gregoire, F. (1971). Büyük Ahlak Doktrinleri. (Çev. Cemal Süreya). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Greifhagen, M. (1972), Konservatismus in Deutsch­land, Ernst Klett Verlag:Stuttgart.
• Güler, İ. (2018), “İslam Siyasi Düşünmcesinin Teo-Politikk ve Tarihi Yapısal Sorunları”, İslam Siyasi Düşünceler Tarihi, Ed. Adem Çaylak, Ankara: Savaş, 87-121.
• Habermas, J. (2012). Doğalcılık ve Din Arasında Felsefi Denemeler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hamilton, E. (2002). Mitologya,(çev. Ülkü Tamer). Varlık Yayınları, İstanbul. ,
• Hans Kloft(2020), Antik Çağ’ın Gizem Kültleri, İstanbul: Runik Kitap
• Heidenreich, Bernd (2002) Politische Theorien des 19.Jahrhunderts: Konservatismus, Liberalismus, Sozialismus, Akademie Verlag:Berlin.
• Hobsbawm E. (1998). Devrim Çağı, 1789-1848, Ankara: Dost
• Horkheimer M. (2002). Akıl Tutulması, İstanbul: Metis.
• Horkheimer M., Adorno (1995). Theodor W. Aydınlanmanın Diyalektiği, İstanbul: Kabalcı
• Im Hof, U. (1995). Avrupa’da Aydınlanma. (Çev. Şebnem Sunar). İstanbul: Afa Yayıncılık.
• İnce, H. O. (2010), Muhafazakâr İdeoloji-Din-Siyaset: Korumacılıktan Totalitarizme Alman Ekolü, İstabul: Alan Yayıncılık
• Juergensmeyer, M. (2017). “Şiddetin Seküler ve Dini Boyutlarını Yeniden Düşünek”, C. Calhoun, M. Juergensmeyer, & J. Vanantwerpen içinde, Laikliği Yeniden Düşünmek (s. 271-298). Ankara: Nika Yayınevi.
• Kaya, G. F. (2010). Felsefe ile Teolojinin Kavşağında Schmitt ve Strauss’ta “Politik Olan” İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Kelsen, H. (1928) Die philosophischen Grundlagen der Naturrechtslehre und der Rechtspositivismus, Berlin-Charlottenburg
• Kissinger, H. (2000). Diplomasi. Çev. İbrahim Kurt. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Korf, B. (2018). “Wir sind nie saekular gewesen: Politische Theologie und die Geographien des Religiösen”. Geographica Helvetica, 73(2),177-186.
• Kuznetsov, V. (2002). “Hegel ve Voltaire’de Tarih Felsefesi” (İç.) Hegel ve Aydınlanma Yüzyılı, İstanbul: Cem Yayınları, 27-50
• Latour, B. (2008). Wir sind nie modern gewesen-Versuch einer symmetrischen Antropologie, Frankfurt a. Main: Suhrkamp.
• Lenk, K. (1989), Deutscher Konservatismus, Campus Verlag:Frankfurt.
• Levi-Bruhl, L. (1970). Auguste Comte Felsefesi ve Düşüncesi. Çev. Z.F. Fındıkoğlu, İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Lexikon des Ko. (1996). Caspar von Schrenk-Notzing, Stutgart, Leopold Stocker Verlag, 1996.
• Lourau, R. (2001). Bilinçaltında Devlet. (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Luther,M. Calvin, J. (2016). Seküler Otorite Sivil Yönetim, Çev. İsmail Hakkı Yılmaz, İstanbul: Pinhan.
• Machiavelli, N. (1994), Prens, çev. Nazım Güvenç, İstanbul: Anahtar Kitaplar
• Maerker, P. (1993), Konservatismus wieder modern? Studien zu einer philosophischen Grundlegung des konservativen Denkens, Bouvier Verlag: Bonn, s.22-45
• Manemann, J.(2002). “Politische Theologie als Theologie der Krise. Die politische Theologie von Carl Schmitt im Horizont reflexiver Modernisierung”, Carl Schmitt und die Politische Theologie, Politischer Anti-Monotheismus(Münsterische Beiträge zur Theologie), Manemann, J.(ed), Münster: Aschendorff, 277-290.
• Marcuse, H, (200) Us ve Devrim: Hegel ve Toplumsal Kuramın Doğuşu, Çev.: Aziz Yardımlı, İdea Yayınları, İstanbul
• Novalıs, S. (1968). “Die Christenheit und Europa, Ein Fragment, Schriften 1799”. Das Philosophische Werk, Richard Samuel ua.(ed), Bd. 3, Stuttgart,/Berlin/Köln/Mainz: W. Kohlhammer, 652-695.
• Özyurt, C. (2014). “Hegel’in Din Yorumunun Sosyolojik Analizi: Dinin Tin İle İmtihanı”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, 137-174.
• Peterich, E. (1946). Yunan Mitologyası. (Çev. Yakup Baydur). İstanbul: MEB
• Rossi Paulo(1995), Gemi Batıyor Seyreden Yok, çev. Durdu Kundakçı, Ankara: Dost
• Rae, G. (2016). “The Theology of Carl Schmitt’s Political Theology”, Political Theology, Vol. 17, No.6, November, 555-572.
• Schildt, Axel (1998), Konservatismus in Deutschland, C.H. Beck Verlag: München.
• Schiller(1947), Otuz Yıl Savaşı Tarihi, Çev. Dr. H. Dilevurgun, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
• Schiller, F. (1968). “Die Sendung Moses”, içinde: Saemtlische Werke IV: Historische Schriften, Hellmut Koopmann(ed.), München, 737-757.
• Schmitt, C. (2005). Siyasi İlahiyat. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Schmitt, C. (2010). Siyasal Kavramı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Schmitt,, C. (2021). Roma Katolikliği ve Politik Form, çev. Gültekin Yıldız, İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Schröter, R. (1963). “Die varronische Etymologie”, Varron. Entretiens sur l’antiquite classique IX. Vandeouvre, Geneve: Fondation, 79-100.
• Simek, R. (2021). Germen Tanrıları ve Kültleri. (Çev. Sefa Yıldız). İstanbul: Runik Yayınları.
• Taylor, C. (2017). “Batı Sekülerliği”, C. Calhoun, M. Juergensmeyer, & J. Vanantwerpen içinde, Laikliği Yeniden Düşünmek (s. 51-84). Ankara: Nika Yayınevi.
• Tez, Z. (2008). Mitolojinin kültürel tarihi: Doğu ve İslam mitolojisi mitolojik söylenceler. Doruk.
• UTZ, A.F. (1999). “Die politische Theologie von Carl Schmitt”, Archiv für Rechts- und Sozialphilosophie, ARSP, Vol. 85, N: 3, 1999 398-415.
• West, D. (2013). Kıta Avrupası felsefesine giriş. Çev: Ahmet CEVİZCİ, İstanbul: Paradigma Yay.
• Yelkenci, T. (2011). “Din ve Devlet: Benedictus de Spinoza’nın Politik Teoloji Eleştirisi”, Felsefelogos, Yıl 15, Sayı 40, 61-76.