Türk Ulusal Kimliğinin Kurucu Bir Ögesi Olarak Kolektif Bellek: Okul Ders Kitaplarında Çanakkale Savaşı Anlatıları

Yıl 2015, Sayı: 41, 331 - 351, 31.12.2015

Ali Gençoğlu

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de ulusal kimliğin inşasında ve sürdürülmesinde kolektif belleğin rolünün resmi tarih yazımı göz önünde bulundurularak incelenmesidir. Bu bağlamda, Türkiye’de örgün eğitim kurumlarında okutulan kitaplarda Çanakkale savaşı anlatıları ele alınacaktır. Böylelikle, bir kolektif birlik olan ulus kavramının öngördüğü ulusal kimliğin kurulması ve yeniden üretilmesinde kolektif belleğin nasıl işlevsel olarak kullanıldığı ve ne gibi kaynaklar sağladığı ortaya konacaktır. Buna ek olarak kolektif bellek kavramının günümüz siyasal ve sosyal düşünceleri çerçevesinde şekillenen yapısına odaklanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kolektif Bellek, Kültürel Bellek, Ulus, Çanakkale Savaşları, Halbwachs, Assmann

Collective Memory as the Constructive Element of Turkish National Identity: Gallipoli Wars Narratives in Educational Textbooks

Öz

The main aim of this study is to investigate the role of collective memory in construction and reproduction of national identities in Turkey considering the official historiography. In this context, the narratives of Gallipoli Wars in textbooks used in educational institutitons are examined. Thus, it is a primary objective of this study to reveal the functional use of collective memory and the types of sources it provides in the process of construction and reproduction of the national identity which is projected by the concept of ‘nation’, which is also a collective unity. Aditionally, one of the main focus point remains as the structure of the collective memory concept which is shaped by current social and political movements.

Anahtar Kelimeler

Collective Memory, Cultural Memory, Nation, Gallipoli Wars, Halbwachs, Assmann

Kaynakça

• Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek. Ayrıntı: İstanbul
• Bakiner, O. (2013). “Is Turkey coming to terms with its past? Politics of memory and majoritarian conservatism” içinde Nationalities Papers, Vol. 41, No. 5, sf: 691 -708
• Barnier, A. J. &Sutton, J. (2008). “From individual to Collective memory: Theoretical and empirical perspectives” içinde Memory. 16 (3), sf: 177-182. Psychology Press: Taylor and Francis Group.
• Başaran, N. L. (2015). “Savaş Osmanlı İmparatorluğu’nun kaderi miydi?” içinde (ed. Z. Güler) İşgale Direnen Çanakkale. sf: 20-47. Yazılama: İstanbul
• Bilgin, N. (2013). Tarih ve Kolektif Bellek. Bağlam:İstanbul
• Boyer, P. (2015). Anılar Ne İşe Yarar? Hatırlamanın Biliş ve Kültürle İlgili İşlevleri. içinde Zihinde ve Kültürde Bellek. 5-36. İş Bankası Kültür Yayınları:İstanbul.
• Collier, M. (2003). Italian Unification: 1820-71. Heinemann: UK.
• Coser,L.A. (1992). Introduction: Maurice Halbwachs 1877-1945. içinde On Collective Memory. 1-34. The University of Chicago Press: US.
• Çağla, C. (2007). “Renan, Irk ve Millet” içinde Cogito-Bellek: Öncesiz, Sonrasız, sayı: 50. Sf: 47-54
• Çağla, C. (2007). “Bellek Üstüne Düşünmek” içinde Cogito- Bellek: Öncesiz, Sonrasız, sayı:50. sf: 217-233.
• Çolak, Y. (2006). “Ottomanism vs. Kemalism: Collective memory and cultural pluralism in 1990s Turkey” içinde Middle Eastern Studies, 42:4, 587-602
• Erdoğan, Ş. B. (2013). Toplumsal Bellek ve Medya: Toplumsal Hatırlatma ve Unutturma Biçimleri (Seksenler TV Dizisi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi SBE Radyo, TV ve Sinema Ana Bilim Dalı
• Güler, A. (2015). “Çanakkale’ye dair üç evre, üç yaklaşım” içinde (ed. Z. Güler) İşgale Direnen Çanakkale. sf:248-262. Yazılama: İstanbul
• Güler, Z. (2015). “Çanakkale’de anılardan tarihe hafıza ve mekân” içinde (ed. Z. Güler) İşgale Direnen Çanakkale. Yazılama: İstanbul. sf: 47-107
• Halas, E. (2008). “Issues of Social Memory and their Challenges in the Global Age” içinde Time &Society .vol. 17. No. 1. sf: 103–118
• Halbwachs, M. (1992). On Collective Memory. The University of Chicago Press: US.
• Harris, C. B. &Paterson, H. M. &Kemp, R. I. (2008). “Collaborative recall and Collective memory: What happens when we remember together?” içinde Memory. 16 (3), sf: 213-230. Psychology Press: Taylor and Francis Group.
• Heller, A. (2001). “A Tentative Answer to the Question: Has Civil Society Cultural Memory?” içinde SOCIAL RESEARCH, Vol. 68, No. 4. Sf: 1031-1040.
• Karadağ,N. (2008). “Toplumsal Belleğin Sinematografik Sunumu”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Langenbacher, E. (2010). “Collective Memory as a Factor in Political Culture and International Relations” içinde (ed. E. Langenbacher& Y. Shain) Power and the Past. sf: 13-50. Georgetown University Press: Washington.
• Lebel, U. (2009). “Exile from national identity: memory exclusion as political” içinde National Identities. Vol. 11, No. 3, 241-262.
• Maessen, E. (2014). “Reassessing Turkish National Memory: An Analysis of the Representation of Turkish National Memory by the AKP” içinde Middle Eastern Studies,50:2, sf: 309-324.
• Misztal, B. A. (2010). “Collective Memory in a Global Age Learning How and What to Remember” içinde Current Sociology. vol. 58(1), sf: 24-44.
• Narvaez, R. F. (2006). “Embodiment, Collective Memory and Time” içinde Body&Society Vol. 12(3): 51–73.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekanları. Dost Kitabevi Yayınları: Ankara
• Olick, J. K. (2006). “Products, Processes, and Practices: A Non-Reificatory Approach to Collective Memory” içinde Biblical Theology Bulletin: Journal of Bibleand Culture. vol.36. no.1. sf: 5-14.
• Özakman, Y. (2008). Diriliş. Bilgi yayınevi: Ankara
• Özdemirci, E. G. (2012). Ortak Bellek ve Sinema: 1990 Sonrası Fransız ve Amerikan Sinemasında 68 Kuşağı Nostaljisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi SBE -Radyo Tv Sinema Ana Bilim Dalı.
• Renan, E. (1996). “What Is a Nation?”, trans. Martin Thom, in Becoming National: A Reader, eds. Geoff Eleyand Ronald Grigor Suny (Oxford/New York: Oxford University Press, 1996) sf: 41-55
• Roediger, H. L. & Zaromb, F. M. & Butler, A. C. (2015). “Kolektif Belleğin Şekillendirilmesinde Tekrarlanan Hatırlamanın Rolü” içinde (ed. P. Boyer ve J. V. Wertsch) Zihinde ve Kültürde Bellek. sf: 175-216. İş Bankası Yayınları: İstanbul.
• Rusu, M.S. (2013). “History and Collective Memory: the Succeeding Incarnations of an Evolving Relationship” içinde Philobiblon. vol. XVIII. No. 2.
• Schudson, M. (2007). “Kolektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri” içinde CogitoBellek: Öncesiz, Sonrasız, sayı:50. sf: 179-199.
• Seniavskii, A. S. &Seniavskaia, E. S. (2010). “TheHistorical Memory of TwentiethCentury Wars as an Arena of Ideological, Political, andPsychological Confrontation” içinde Russian Studies in History. Vol. 49, no. 1, sf: 53-91
• Sönmez, S. (2012). Toplumsal Bellek ve Sinema: Türkiye Sinemasında Travmatik Temsiller. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tezcan, E. &Bilgin,N. (2013). “Örgütsel Kimliğin İfadesi Olarak Kolektif Bellek” içinde (ed. N. Bilgin) Tarih ve Kolektif Bellek. Bağlam: İstanbul. Tint, B. (2010). “History, memory, and intractable conflict” içinde Conflict Resolution Quarterly. Vol. 27. No. 3. Sf: 239-256.
• Vural, N. B. (2011). 78 Kuşağının Toplumsal Belleği ve Tecrübesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Mimar Sinan GSÜ-SBE- Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Soyoloji ve Genel Metodoloji Programı.
• Wang, Q. (2008). “On the cultural constitution of Collective memory” içinde Memory. 16 (3), sf: 305-317. Psychology Press: Taylor and Francis Group.
• Whitling, F. (2009). “Memory, history and the classical tradition” içinde European Review of History—Revueeurope ´enned’Histoire. Vol. 16, No. 2. sf: 235–253.
• Wertsch, J. V. (2015). “Kolektif Bellek” içinde (ed. P. Boyer ve J. V. Wertsch) Zihinde ve Kültürde Bellek. sf: 149-174. İş Bankası Yayınları: İstanbul
• West, B. (2008). “Enchanting Pasts: The Role of International Civil Religious Pilgrimage in Reimagining National Collective Memory” içinde SociologicalTheory. 26:3. Sf: 258-271
• Yılmaz, A. (2011). “Bellek Topografyasında Özgürlük: Gelibolu Savaş Anıları ve Mekansal Bir Deneyim Olarak Hatırlama” içinde (ed. L. Neyzi) Nasıl Hatırlıyoruz. İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul. sf: 187-216.
• Ürküt, M. (2013). İlköğretim T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 8 Ders Kitabı. NETBİL:İstanbul
• Ürküt, M. (2015). Ortaöğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Ders Kitabı. ATA Yayıncılık: Ankara.
• MEB (2015). İlköğretim Sosyal Bilgiler 7 Ders Kitabı. MEB (2014). Ortaöğretim Tarih 10.
• Yılmaz, A. (2015). Ortaöğretim Tarih 10. Sınıf. EKOYAY:Ankara
• T.C. Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayını (2012). Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi-I. Anadolu Üniversitesi: Eskişehir
• Tüysüz, S. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler 4 Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı Birinci Kitap. Tuna: Ankara.
• Tüysüz, S. (2015). İlköğretim 8 Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük. Tuna: Ankara.
• MEB (2013). Ortaöğretim Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi 12. MEB: Ankara
• Arslan, M. M. (2012). İlköğretim Sosyal Bilgiler 7 Ders Kitabı. Anıttepe Yayıncılık: Ankara
• MEB (2012). Ortaöğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük. MEB: Ankara.
• Ülker, S. (2014). İlköğretim T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 8 Ders Kitabı. Semih Ofset: Ankara.