A Spectator Study on Experimental Cinema: The Case of Generatıon Z

Yıl 2025, Sayı: 70, 80 - 101, 17.07.2025

Aysu Uğur Balcı , Zakir Avşar

https://doi.org/10.47998/ikad.1595072

Öz

Experimental cinema holds a significant place within art movements and the philosophy of cinema by stepping outside the boundaries of classical narrative and prioritizing alternative techniques and styles. Throughout film history, experimental narrative has responded to every innovation, successfully developing its own distinct style and separating itself from other genres over time. Although less represented in literature and film production compared to narrative fiction, experimental cinema reveals the intellectual, aesthetic, and innovative dimensions of the medium. This study aims to examine experimental cinema in depth and conduct a field study focusing on the audience dimension, as cinema undoubtedly exists through its spectators. The research explores what experimental cinema signifies for viewers, emphasizing their interpretations, preferences, and tastes. Notably, this study distinguishes itself as the first fieldwork to address experimental cinema from the audience's perspective. Generation Z has been selected as the sample group, as analyzing a generation is crucial to understanding the profile of contemporary viewers. The main concepts of the study include Generation Z’s genre preferences, film tastes, modes of aesthetic reception, and the role of cultural capital in their cinematic choices. Semi-structured interviews were conducted with viewers aged 18–25, focusing on their understanding of cinema, genre preferences, and perceptions of experimental films. The concept known as "reception aesthetics" in art and literary theory is proposed in this study as "aesthetic reception" for cinema studies, through which the role of experimental films in viewers’ aesthetic experience is examined. The findings indicate that components of cultural capital—such as educational background, social environment, family influence, artistic orientation, and individual pursuits—play a significant role in shaping film preferences. Moreover, it was observed that both first-time viewers and those familiar with experimental films engaged in aesthetic reception by interpreting, analyzing, and making sense of the works. While experimental films encourage active viewer participation, they also enable cineliterate audiences to conduct philosophical, aesthetic, and comprehensive analyses. Thus, for audiences from diverse academic disciplines, cinema evolves from popular taste towards a form of legitimate appreciation. As a result, it was observed that experimental cinema offers a distinct perspective and facilitates aesthetic reception.

Anahtar Kelimeler

Experimental cinema , spectator study , generation Z , aesthetic reception , taste

Deneysel Sinema Üzerine Bir Seyirci Çalışması: Z Kuşağı Örneği

Öz

Klasik anlatının dışına çıkarak farklı teknikleri ve biçemleri önceleyen deneysel sinema, sanat akımları ve sinema felsefesi açısından önemli bir noktada durmaktadır. Deneysel anlatı sinema tarihi içindeki her yenilikte karşılık bulmuş, zaman içinde diğer türlerden ayrılarak kendi stilini yaratmayı başarmıştır. Alanyazında ve film üretimlerinde kurmacaya oranla daha az yer edinen deneysel sinema, sinemanın düşünsel, estetik ve yenilikçi yönünü ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmanın amacı deneysel sinemayı derinlemesine ele almak ve seyirci boyutunu göz önüne alarak saha çalışması yapmaktır. Şüphesiz sinema, seyircisi ile var olmaktadır. Çalışmada deneysel sinemanın seyirci için ne ifade ettiği, seyircinin yorumları, tercihleri ve beğenileri üzerinde durulmuştur. Bununla birlikte çalışma, deneysel sinemanın seyirci açısından saha çalışması olarak ele alındığı ilk çalışma olma özelliğini taşımaktadır. Örneklem olarak Z kuşağı seyircisi seçilmiştir. Zira bir kuşağı incelemek, yeni seyirci profilini anlamak açısından önemli olmaktadır. Z kuşağı seyircisinin film türü tercihleri, film beğenileri, estetik alımlama biçimleri, seçimlerinde kültürel sermayenin rolü çalışmanın temel kavramlarını oluşturmaktadır. 18-25 yaş arası seyircilerle yapılan yarı yapılandırılmış görüşmede seyircilerin sinemaya verdikleri anlam, film türü tercihleri ve deneysel filmler üzerine sorular sorulmuştur. Sanat ve edebiyat kuramlarında alımlama estetiği olarak adlandırılan kavram, bu çalışmada sinema araştırmaları için estetik alımlama olarak önerilmiş ve seyircinin estetik alımlama biçimlerinde deneysel filmlerin rolü ele alınmıştır. Araştırma sonucunda seyircinin film beğenilerinde eğitim sermayesi, sosyal çevre, aile, sanatsal yatkınlık, bireysel uğraşlar gibi kültürel sermaye bileşenlerinin rol oynadığı görülmüştür. Aynı zamanda deneysel filmlerle ilk kez karşılaşan seyirciler ile bu türü izleyen seyircilerin deneysel filmleri izledikten sonra eseri farklı yorumlama, analiz etme, anlamlandırma açısından estetik alımlama yaptıkları gözlemlenmiştir. Deneysel filmler, seyircinin aktif katılımını pekiştirirken okuryazar seyircinin felsefi, estetik ve kapsamlı bir analiz yapmasına olanak vermektedir. Böylelikle farklı bölümlerde okuyan seyirciler için sinema popüler beğeniden uzaklaşarak meşru beğeniye doğru ilerleyen bir sanat olmaktadır. Bunun sonucunda deneysel sinemanın, farklı bir bakış açısı sunarak estetik alımlamaya olanak verdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Deneysel sinema , seyirci çalışmaları , Z kuşağı , estetik alımlama , beğeni

Kaynakça

• Aboulaoula, S. ve Biltereyst, D. (2021). Corona cinephilia: a qualitative audience study on cinephile places, spaces and the impact of covid-19 on urban cinephilia in the city of ghent”, Belgium. Participation, 18 (2), 473–497.
• Adanır, O. (2007). İşitsel ve görsel anlam üretimi. +1 Kitap.
• Akbulut, D. (2012). Sinemanın ilkleri: Belgesel ve deneysel sinema. Etik Yayınları.
• Arısoy, E. (2021). Türk sinemasında ses-imajın sinematografik anlatıdaki yeri 2000-2018 [Yayınlanmış Doktora Tezi], Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Arnheim, R. (2002). Sanat olarak sinema. (R. Ünal, Çev). Öteki Yayınevi.
• Aytaş, M. (2021) Sinemanın sanatını genişletmek: Sanattan sinemaya avant-garde tavır, içinde Deneysel sinema. (Editörler, A. Can, M. Aytaş & N. A. Konya). Tablet kitabevi.
• Badiou, A. (2013). Cinema. Polity Press.
• Balme, C.B. (2008). Theatre studies. Cambridge University Press.
• Bennett, T. & Silva, E. (2011). Introduction: cultural capital—histories, limits, prospects, Poetics, 39, 427–443.
• Berger, J. (2014). Görme biçimleri. (Y. Salman, Çev.). Metis Yayınları.
• Bordwell, D. & Thompson, K. (2009). Film sanatı. (E. Yılmaz ve E.S. Onat, Çev.), De Ki Basım Yayın.
• Botz-Bornstein, T. (2011). Filmler ve rüyalar. (Çev. C. Soydemir). Metis Yayınları.
• Bourdieu, P. (1986). The Forms of capital, trans. Richard Nice, chapter 9 in John G. Richardson (ed.), handbook of theory and research for the sociology of education. Greenwood Press, Westport, CN.
• Bourdieu, P. ve Darbel, A. (2011). Sanat sevdası. (S. Canbolat, Çev.). Metis Yayınları.
• Bourdieu, P. ve Passeron, J.C. (2014). Vârisler, öğrenciler ve kültür. (L. Ünsaldı ve A. Sümer, Çev.). Heretik Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım, beğeni yargısının toplumsal eleştirisi. (D. Fırat Şannan ve A. G. Berkkurt, Çev.). Heretik Yayınları.
• Can, A. (2010). Kısa film. Tablet Kitabevi, 2. baskı.
• Cardullo, B. (2011). Art-house cinema, avant-garde film, and dramatic modernism, The Journal of Aesthetic Education, vol. 45, No. 2 (Summer 2011), 1-16.
• Chamberlin, P. (1960). The art film and its audiences: ı. allies, not enemies: commercialand nontheatrical experience on the West Coast. Film Quarterly, 14(2),36–39.
• Chinata, F. (2016). Meta-cinematic cultism: Between high and low culture, Avanca/Cinema, 2016, 28– 40.
• Chuu, S.L.H., Chang J.C. & Zaichkowsky, J. L., (2009) exploring art film audiences: A marketing analysis, Journal of Promotion Management, 15:1, 212-228.
• Clarke, J. (2012). Sinema akımları. (Ç. E.Babaoğlu, Çev.). Kalkedon Yayıncılık.
• Comanducci, C. (2018). Spectatorship and film theory. Palgrave Macmillan.
• Deleuze, G., (2000). Cinema 2, The Time- Image, The Athlone Press.
• Deleuze, G. (2014). Sinema I: Hareket imge. (S. Özdemir, Çev.) Norgunk.
• Diken Yücel (2020). Türk Sinemasında seyir ve seyirci çalışmalarında akademik alanyazına bakış, (ed. Aydan Özsoy). Sinema, seyir ve seyirci (içinde), ss. 29-52. Literatürk Yayınevi.
• Eagleman, D. & Brandt, A. (2019). Yaratıcı tür. (Z. Arık Tozar, Çev.). Domingo.
• Escobar, C. (2023). The intensive-image in Deleuze’s film-philosophy, Edinburg University Press.
• Fischer-Lichte, E. (2016). “The art of spectatorship”, Journal of Contemporary Drama in English, 4(1), 164–17.
• İnceoğlu, Ç. (2014). Türkiye’de akademik sinema yazınının on yılı (2002-2011) bibliyometrik bir analiz, Selçuk İletişim 8 (3): 182-200.
• Hayri Çölaşan (2022, Mayıs 5) Film Festivalleri,
• https://sadibey.com/dosyalar/Gerekli_Seyler/Festival_Degerlendirmesi_13.pdf
• Johnson, R. (2023). Pierre Bourdieu’nun sanat, edebiyat ve kültür sosyolojisi- Sunuş, içinde Kültür Üretimi, yazar Pierre Bourdieu, (S. Yardımcı ve E. Gen, Çev.). İletişim Yayınları.
• Kaliç, S. (1992). Deneysel sinemanın kısa tarihi. Hil Yayın
• Kant, I. (1911, 2024, Şubat 2). The Critique of Judgement. (Meredith, J. C., Çev.). http://www.davidbardschwarz.com/pdf/kant.pdf
• Kosuth, J. (1960, 2024, Mart 12). Art after philosophy, https://www.ubu.com/papers/
• Kovacs, A.B. (2010). Modernizmi seyretmek. (E. Yılmaz, Çev.). De Ki Basım Yayım.
• Laine, T. & Strauven, W. (2009) The synaesthetic turn, New Review of Film and Television Studies, (7):3, 249-255. Monaco, J. (2002). Bir film nasıl okunur? (E.Yılmaz, Çev.). Oğlak Yayıncılık
• Ötgün, C. (2008). Sanat yapıtına yaklaşım biçimleri. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(2), 159-178.
• Özön, N. (2014). Sinema ve televizyon terimleri sözlüğü. Yitik Ülke Yayınları.
• Öztürk, S. (2022). Sinema ve Düşünce İlişkisi Üzerine Bir Tartışma: Beden Sinema ve Beyin Sinema. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (60), 93-118.
• Rogers, H. (2017). Audiovisual dissonance in found-footage film. In H. Rogers & J. Berham (Eds.), The music and sound of experimental film (185–205). Oxford University Press.
• Silvia, P. J. (2007). Knowledge-based assessment of expertise in the arts: Exploring aesthetic fluency. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts. 1 (4) 247-249.
• Stam, R. (2014). Sinema teorisine giriş. (S. Selman & Ç. Asatekin, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Šuvaković, M. (2018). Fragments over experimental film, AM Journal, 15, 1-10.
• Wollen, P. (1996). The two avant-gardes. In M. O’Pray (Ed.), The British avant-garde film (133–134). University of Luton Press.
• Wollen, P. (2013). “Godard ve karşı sinema, İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Çalışmaları Dergisi (H.Gürkan, Çev.).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayın. Youngblood, G. (1970). Expanded cinema. Fordham University Press.