Awareness of Cultural Belonging and Cultural Responsibility in the Context of the Aims of Religious Education

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 323 - 347, 30.06.2021

Yasin Yiğit

https://doi.org/10.51450/ilmiyat.863033

Öz

With the development of technology in today's societies, communication opportunities increase and all people in the world are getting closer to each other. This situation brings about social and cultural changes and many innovations. Considering the positive side of this process, which is called globalization, it can be thought that it is in the benefit of humanity as it enables us to get to know each other and benefit from each other's cultural richness of different societies. However, as a result of globalization, some cultures impose their own cultures on other societies by coming forward with the effect of their technological appeal. This brings about the threat of cultural alienation and cultural degeneration.
Struggling the threat of cultural alienation and cultural degeneration can be evaluated as a national, spiritual and humanitarian duty that must be fulfilled as a nation. In order for this task to be fulfilled out successfully, it is necessary to be worked for the new generation to gain cultural competence. Cultural competence can be expressed as having the necessary knowledge and skills to recognize, adapt, protect and develop the self-culture of the society in which the individual lives. It’s used from the educational activities for the individuals of the society to acquire this knowledge and skills.
Emphasizing the emergence of the threat of cultural degeneration and alienation in this research, it is aimed to attract attention to the importance of raising with consciousness of cultural belonging and cultural responsibility of young generations through religious education. The study was designed according to the grounded theory, which is one of the qualitative research designs. The main problem of the research is which aims should be adopted gradually in religious education in order to struggle with cultural alienation and cultural degeneration.
According to the research, it can be effectively struggled with the threat of cultural alienation and cultural degeneration through religious education. As a matter of fact, the religion that directs the attitudes and behaviors of individuals with the values it reveals has the potential to become the source, essence and ferment of culture. In addition, religion has the potential to prevent or slow if cultural change is in a negative direction, to encourage it if it is in a positive direction.
A rich cultural heritage has been revealed in the past of Turkish society. Cultural alienation and cultural degeneration that occurs due to the fact that this heritage is not transferred on to the new generations with the right methods can be evaluated as a cultural slaughter. The interaction between religion and culture requires that religious education be made functional in resolving the issue. In this context, it was emphasized in the research that it should be aimed for individuals to gain awareness of first cultural belonging (recognizing culture and adopting culture) and then cultural responsibility (preserving culture, developing culture) in religious education. In this way, it is expressed that cultural alienation and corruption can be prevented. It is thought that the research is important since it raises awareness about the education of individuals who contribute to cultural development by attracting attention to the threat of cultural alienation and corruption.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Culture, Cultural Competence, Cultural Belonging, Cultural Responsibility

Din Öğretiminin Amaçları Bağlamında Kültürel Aidiyet ve Kültürel Sorumluluk Bilinci

Öz

Günümüz toplumlarında teknolojinin gelişmesiyle birlikte haberleşme imkânları da artmakta, dünyadaki tüm insanlar birbirine yakınlaşmaktadır. Bu durum sosyal ve kültürel anlamda değişimi ve birçok yeniliği beraberinde getirmektedir. Küreselleşme adı verilen bu sürecin olumlu tarafından bakıldığında farklı toplumların birbirini tanımasına ve birbirlerinin kültürel zenginliklerinden faydalanmasına vesile olmasından dolayı insanlığın yararına olduğu düşünülebilir. Ancak küreselleşme neticesinde teknolojik cazibelerinin de etkisiyle bazı kültürler öne çıkarak diğer toplumlara kendi kültürlerini dayatmaktadır. Bu da kültürel yabancılaşma ve kültürel yozlaşma tehdidini beraberinde getirmektedir.
Kültürel yabancılaşma ve kültürel yozlaşma tehdidiyle mücadele etmek, millet olarak yerine getirilmesi gereken millî, manevî ve insanî bir görev olarak değerlendirilebilir. Bu görevin başarılı bir şekilde yerine getirilmesi için yeni neslin kültürel yetkinlik kazanması gerekir. Kültürel yetkinlik, bireyin yaşadığı toplumun öz kültürünü tanıma, benimseme, koruma ve geliştirme konusunda gerekli bilgi ve becerilere sahip olması şeklinde tanımlanabilir. Toplumun bireylerinin bu bilgi ve becerileri kazanması için eğitim faaliyetlerinden faydalanılır.
Bu araştırmada kültürel yozlaşma ve yabancılaşma tehdidinin ortaya çıkması vurgulanarak, din öğretimi aracılığıyla genç kuşakların kültürel aidiyet ve kültürel sorumluluk bilinciyle yetiştirilmesinin önemine dikkat çekmek amaçlanmıştır. Çalışma nitel araştırma desenlerinden biri olan gömülü teoriye göre tasarlanmıştır. Araştırmanın temel problemi kültürel yabancılaşma ve kültürel yozlaşmayla mücadele etmek için din öğretiminde aşamalı olarak hangi amaçların benimsenmesi gerektiğidir.
Araştırmaya göre din eğitimi aracılığıyla kültürel yabancılaşma ve kültürel yozlaşma tehdidiyle etkin bir şekilde mücadele edilebilir. Nitekim ortaya koyduğu değerlerle bireylerin tutum ve davranışlarını yönlendiren din, kültürün kaynağı, özü ve mayası haline gelme potansiyeline sahiptir. Ayrıca dinin kültürel değişim olumsuz yöndeyse engelleme ya da yavaşlatma, olumlu yöndeyse teşvik etme potansiyeli bulunmaktadır.
Türk toplumunun geçmişinde zengin bir kültürel miras ortaya konulmuştur. Bu mirasın yeni nesillere doğru yöntemlerle aktarılmaması dolayısıyla meydana gelen kültürel yabancılaşma ve kültürel yozlaşma bir kültür kıyımı olarak değerlendirilebilir. Din ve kültür arasındaki etkileşim, meselenin çözümü hususunda din eğitiminin işlevsel hale getirilmesini gerektirir. Bu bağlamda araştırmada din eğitiminde bireylerin önce kültürel aidiyet (kültürü tanıma, benimseme), sonra kültürel sorumluluk (kültürü koruma, kültürü geliştirme) bilinci kazanmasının amaçlanması gerektiği vurgulanmıştır. Böylece kültürel yabancılaşma ve yozlaşmanın önüne geçilebileceği ifade edilmiştir. Araştırmanın kültürel yabancılaşma ve yozlaşma tehdidine dikkat çekerek kültürel gelişime katkı sağlayan bireylerin yetiştirilmesi hususunda farkındalığı artırdığı için önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Kültür, Kültürel Yetkinlik, Kültürel Aidiyet, Kültürel Sorumluluk

Kaynakça

• Akkurt, Suna (ed.). Anadolu İmam Hatip Lisesi Temel Dini Bilgiler Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2019.
• Al-Attas, Syed Muhammad Naquıb. “İlmin Yozlaşması ve Fikri Çözünme Meselesi”. çev. Bülent Nuri. Journal of Islamic Research 7/3-4 (1994), 215-221.
• Arslantürk, Zeki. “Sorumluluk Şuurunun Sosyo-Kültürel Arkaplanı”. Kur’an-ı Kerim’de Mes’ûliyet (Kaynağı, Sınırları, Sonuçları). ed. Bedreddin Çetiner. 327–360. İstanbul, 2006.
• Bulut, Ramazan. “Okulda Din Öğretiminin Toplumsal Temeli ve İşlevleri”. Sosyal Bilimler Dergisi 7/1 (2011), 20-37. https://doi.org/10.12780/UUSBD80
• Cebeci̇, Suat. “Milli Kimlik Bağlamında Din - Kültür İlişkisi”. Akademik İncelemeler Dergisi 3/2 (Ağustos 2014), 1-11.
• Creswell, John W. Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. çev. ed. Selçuk Beşir Demir. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları, 3. Baskı., 2017.
• Çalgan, Mehmet Ali. “İslâm’da Toplumsal Sorumluluk Şuuru ve Günümüzde Toplum İçin Önemi”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (Mart 2015), 26-43.
• Çapçıoğlu, İhsan. “Küreselleşme, Kültür ve Din”. AÜFD XLIX/II (2008), 153-183.
• Çeli̇k, Ejder - Babaoğlan, Emine. “Üniversite Öğrencilerinin Yabancılaşma Düzeyi”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 18/1 (Nisan 2017), 405-427.
• Çeli̇kkaya, Hasan. “Öğretmenlerin Kültürleme ve Sosyalleştirme Etkileri Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi 26/26 (2007), 27-47.
• Diler, Ramazan. Gazetelerde Din Dersi Tartışmaları. Ankara: İlahiyat, 1. Baskı., 2020.
• Eğri, Osman. “Eğitimin Genel Amaçları Açısından Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 44/1 (2003), 271–291.
• Engebretson, Kathleen. “Learning about and learning from religion. The pedagogical theory of Michael Grimmitt”. International Handbook of the Religious, Moral and Spiritual Dimensions in Education. ed. Marian de Souza vd. 667–678. Dordrecht: Springer, 2006.
• Eskicioğlu, Osman. “Batılılaşma Anlamındaki Çağdaşlaşmanın İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. Türkiye’nin Çağdaşlaşma Problemi ve İslam. ed. Mehmet Demirci. 51-55. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Günay, Ünver. “Çağdaş Türkiye’de Din, Toplum, Kültür, Gelenek ve Değişme”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (Haziran 2001), 1-38.
• Günay, Ünver. “İktisadi Ahlak ve Din”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2006), 109-128.
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 10 Nisan 2020. https://sozluk.gov.tr/
• Hanafi, Hassan. “İslam ve Batılılaşma”. çev. Yaşar Gedikli. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (1998), 491-499.
• İlhan, Mustafa - Çeti̇n, Bayram. “Kültürel Zekâ Ölçeği’nin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 29/2 (Nisan 2014), 94-114.
• Jary, David - Jary, Julia. Dictionary of Sociology. Glasgow: Harper Collins Publishers, 2nd edition., 1995.
• Karataş, Veli (ed.). Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 9. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2. Basım, 2019.
• Macit, Sadullah. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 7. Ankara: FCM Yayıncılık, 2020.
• Mark E. Mendenhall vd. Global Management. Oxford, UK: Blackwell Pub., 1995.
• Maslow, Abraham Harold. Motivation and Personality. New York: Harper and Row, 2nd Edition., 1970.
• McGuire, Meredith B. Religion: The Social Context. California: Wads Wordth Publishing Company, 2. Edition., 1987.
• MEB. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları, 2018.
• METK, Milli Eğitim Temel Kanunu. Resmî Gazete 14574 (2 Haziran 1973). Erişim 3 Nisan 2020. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf
• Namlı, Tuncer. “Kuran ve Dünyevileşme ya da Bir Dünya Görüşü Kırılması”. Eskiyeni 13 (Haziran 2009), 40-53.
• Okumuş, Ejder. “Toplum Bağlamında Din-Kültür Etkileşimi”. Electronic Turkish Studies 11/7 (2016), 269-292.
• Okumuşlar, Muhiddin - Bi̇leci̇k, Sümeyra. “Kültürel Din Pedagojisi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/3 (Aralık 2019), 1279-1292. https://doi.org/10.18505/cuid.589992
• Özden, Haci Ömer. “Bir Ahlâk Problemi Olarak Yabancılaşma ve Yahya Kemal”. İlahiyat Akademi 2/3 (Eylül 2016), 101-112.
• Özen, Yener. Sorumluluk Eğitimi. Ankara: Vize Basın Yayın, 2015.
• Perşembe, Erkan. “Küreselleşme Kültürü ve Eğitimin İşlevi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/20-21 (Mart 2005), 101-112. https://doi.org/10.17120/omuifd.09839
• Selçuk, Mualla. “Teorik ve Pratik Açmazlarıyla Kültürel Miras Öğretimini Sorgulayan Bir Deneme”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/2 (1999), 255-264. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001341
• Şahin, Kamil. “Kültürel Yozlaşmaya Neden Olan Bir Unsur Olarak Televizyon”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2011), 243–277.
• Taylor, Edward B. The Origins of Culture and Religion in Primitive Culture. New York: Harper&Brothers, 1958.
• Topçu, Nurettin. Türkiye’nin Maarif Davası. İstanbul: Dergah Yayınları, 8. Baskı., 2012.
• Topgül, Muhammed Enes. “Kutsalsız Yollar: Dünyevileşme Örneği”. Eskiyeni 14 (Eylül 2009), 52-64.
• Tuncer, Murat vd. “Sosyal Araştırmalardaki Ölçek Bulgularına Örneklem Etkisinin Araştırılması”. Electronic Journal of Education Sciences 6/11 (2017), 1–10.
• Turan, İbrahim. “Gençlik Döneminde Görülen Ahlaki Sorunlar Karşısında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Yeri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2013), 271-293.
• Twenge, Jean M. Ben Nesli. çev. Esra Öztürk. İstanbul: Kaknüs Yayın, 4. Baskı., 2013.
• Uygur, Özlem - Doğan, Süleyman. “Ahlaki Çöküşe Bir Çözüm Önerisi Olarak Türk İslam Ahlakı”. IX. Uluslararası Dİn Görevlileri Sempozyumu Bildirileri. ed. Mustafa Sürün. 195-202. İstanbul: YECVA, 2019.
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisi. çev. Ünver Günay. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1995.
• Yılmaz, Hüseyin. Din Eğitimi ve Sosyal Barış. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Yi̇ği̇t, Yasin - Koca, Hüseyin Kasım. “Din Öğretiminde Kültürel Aidiyet ve Sorumluluk Bilinci Kazanma Amacına Erişim Düzeyi Ölçeği: Geçerlik Güvenilirlik Çalışması”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14 (Aralık 2019), 112-127. https://doi.org/10.34085/buifd.634777