Comparison of Post-Tanzimat Ottoman Law and Turkish Positive Law in terms of Insult

Yıl 2021, Sayı: 56, 47 - 70, 31.12.2021

Muhammed Emin Kızılay

https://doi.org/10.29288/ilted.988166

Cited By: 2

Öz

Legal systems aim to protect a person's reputation as well as their material assets. Due to the place where Islam has positioned human beings, fiqh has also revealed norms that will protect human honor. Based on these norms for centuries in the field of judiciary, the Ottoman Empire began to legislate these norms with the influence of the West. In this context, attacks on human honor were also included in the texts of the law, and the courts were asked to handle the cases within the framework of these laws. In the laws, it is seen that insult crimes are regulated in accordance with the classical Hanafi fiqh. However, in law making, fiqh was used less by time, and Western systematics was taken as a basis in the division of crime. In today's Turkish positive law, it is seen that the crime of insult, which is regulated within the "crimes against honor", also follows this systematic and is influenced by the Ottoman positive law. In this study, the crime of insult will be discussed comparatively over the successive Hanafi fiqh, the laws of the Tanzimat period, the old Turkish Penal Code in some subjects and today's Turkish Penal Code laws.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Law, Lawmaking, Crimes Against Honor, Insult, Satm

Hakaret Suçu Çerçevesinde Tanzimat Sonrası Osmanlı Hukuku ve Türk Pozitif Hukuku Mukayesesi

Öz

Hukuk sistemleri, kişinin maddi varlığı kadar manevi varlığını da korumayı amaçlamaktadır. İslam’ın insanı konumlandırdığı yer sebebiyle fıkıh da insanın manevi varlığını koruyacak normlar ortaya koymuştur. Yargı alanında asırlar boyu bu normları esas alan Osmanlı, Batı’nın etkisiyle birlikte bu normları kanunlaştırmaya başlamıştır. Bu kapsamda insanın manevi varlığına yönelik tecavüzler de kanun metinlerine girmiş, mahkemelerin davaları bu kanunlar çerçevesinde ele almaları istenmiştir. Kanunlarda ise manevi varlığa yönelik hakaret suçlarının klasik Hanefî fıkhına uygun olarak düzenlendiği görülmektedir. Lakin kanun yapımında zamanla fıkhî birikimden daha az yararlanılmış, suçun taksiminde Batı sistematiği esas alınmıştır. Günümüz Türk pozitif hukukunda “şerefe yönelik suçlar” içerisinde düzenlenen hakaret suçunun da bu sistematiği takip ettiği ve Osmanlı pozitif hukukundan etkilendiği görülmektedir. Çalışmada hakaret suçu, Türk hukuk tarihinde birbirinin ardılı olan klasik Hanefî fıkhı, Tanzimat Dönemi kanunları, bazı konularda eski Türk Ceza Kanunu ve günümüz Türk Ceza Kanunu üzerinden mukayeseli olarak ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şetm, Osmanlı Hukuku, Kanunlaştırma, Şerefe Karşı Suçlar, Hakaret

Kaynakça

• Abdullah Efendi, Yenişehirli. Behcetü’l-fetâvâ. nşr. Süleyman Kaya - Betül Algın - Zeynep Trabzonlu - Asuman Erkan. İstanbul: Klasik Yayınları, 2011.
• Ahmet Lütfi. Ḳânûn-ı Cedîd (Mirâ't-ı 'Adâlet İçerisinde). İstanbul: Matbaa-i Nişân Berberyan, 1304.
• Akgündüz, Ahmet. Cezâ Ḳānûnnâme-i Humâyûnu (Mukayeseli İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı İçerisinde). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1986.
• Aktan, Hamza. “Kazf”. TDV İslam Ansiklopedisi. 25/148-149. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Ali Efendi, Şeyhülislam Çatalcalı. Açıklamalı Osmanlı Fetvaları. Ed. H. Necati Demirtaş. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2011.
• Aydın, Devrim. “Türk Ceza Kanunu’nda Hakaret Suçu”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 19/2 (2013), 879-918.
• Aydın, Fuat. “Nâmûs”. TDV İslam Ansiklopedisi. 32/381-382. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Batılılaşma”. TDV İslam Ansiklopedisi. 5/162-167. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Ceza”. TDV İslam Ansiklopedisi. 7/478-482. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Aynî, Bedreddin. el-Binâye şerḥu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Başoğlu, Tuncay. “Ta‘zir”. TDV İslam Ansiklopedisi. 40/198-202. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Ḥukūk-ı İslāmiyye ve Isṭılâḥât-ı Fıḳḥiyye Ḳāmûsu. 8 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2013.
• Boşgezenyan, Artin. Ḳānûn-ı Cezânıñ Mevâdd-ı Ḳāime ve Mu’addelesi Ḥaḳḳında Teşrîḥ ve Tenḳît. İstanbul: Matbaa-ı Âmire, 1327.
• Boynukalın, Mehmet. “Sövme”. TDV İslam Ansiklopedisi. 37/397-398. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Cessâs, Ahmed b. Ali Ebubekr er-Râzî. Şerḥu muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî. thk. İsmetullah Muhammed. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Cezâ Ḳānûnnâme-i Humâyûnu. nşr. Hüseyin Hamid Bey. İstanbul: Matbaa-ı Osmâniye, 1300.
• Damad Efendi, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman. Mecmaʿu’l-enḥur fî şerḥi Mülteḳa’l-ebḥur. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, t.y.
• Demirtaş, H. Necati. Fetvaları ile Şeyhülislam Ebüssu’ud Efendi. İstanbul: Akıl Fikir Yayınları, 2016.
• Doğan, Recep. “Hakaret Suçu ve AİHM Kararlarında İfade Özgürlüğünün Sınırları”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi. 17 (2021), 191-239.
• Erturhan, Sabri. İslâm Ceza Hukuku. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2020.
• Feyzullah Efendi, Şeyhülislam. Fetâvâ-yı Feyziye. İstanbul: Klasik Yayınları, 2009.
• Gayretli, Mehmet. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kanunlaştırma Çalışmaları. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2015.
• Halıcı, Şaduman. “Osmanlı Basınına Yansıyan Şekliyle 1914 Meclis-i Mebusan Seçimlerinde Ermeniler”. Tarih Dergisi. 62 (2015), 127-180.
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed. ed-Dürrü’l-muḫtâr şerhu Tenvîri’l-ebṣâr. thk. Abdulmünim Halil İbrahim. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî. el-ʿUḳūdü’d-dürriyye fî tenḳīḥi’l-Fetâva’l- Ḥâmidiyye. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, t.y.
• İbn Nüceym, Zeynüddin. el-Baḥrü’r-râʾiḳ şerḥu Kenzi’d-deḳāʾiḳ (Tûrî'nin Tekmile'si ve Minḥatü’l-ḫâliḳ ile Birlikte). 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, t.y.
• İbnü’l-Hümâm, Kemalüddin. Fetḥu’l-ḳadîr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1970.
• İbnü’ş-Şıhne, Lisânüddin. Lisânü’l-ḥükkâm fî maʿrifeti’l-aḥkâm. Kahire: el-Bâbî el-Halebî, 1973.
• İpşirli, Mehmet. “Çatalcalı Ali Efendi”. 8/234-235. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 9. Basım, 2014.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1986.
• Koca, Mahmut - Üzülmez, İlhan. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: Adalet Yayınevi, 2013.
• Koç, Mehmet. Osmanlı Hukukunda Ta‘zir Suç ve Cezaları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Köken, Enes. “Şerefe Karşı Suçlar”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi. 6 (2016), 281-309.
• Kubbealtı Lugati. Erişim 10 Ağustos 2021. http://lugatim.com
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed. et-Tecrîd. Thk. Muhammed Ahmed Sirâc - ve Ali Cuma Muhammed. 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2. Basım, 2006.
• Mehmed Reşâd. Mi’yâr-ı Cezâ: Ḳānûn-ı Cezâ Şerḥi. İstanbul: Dâru’t-Tıbâati’l-Âmire, 1303.
• Molla Hüsrev, Mehmed b. Ferâmuz. Dürerü’l-ḥükkâm fî şerḥi Ġureri’l-aḥkâm. 2 Cilt. Dâr-u İhyai’l-Kütübi’l- Arabî, t.y.
• Sami Bey. Mirât-ı Ḳānûn-ı Cezâ: Ḳānûn-ı Cezâ Şerḥi. Dersaadet: Matbaa-i Kütübhane-i Cihan, 2. Basım, 1324.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsûṭ. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1993.
• Şentop, Mustafa. Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku: Kanunlar-Tadiller-Layihalar-Uygulama. İstanbul: Yaylacık Matbaası, 2004.
• Tatar, Bülent. Türk Ceza Hukukunda Hakaret Suçları (Şerefe Karşı Suçlar). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• TDK Sözlükleri, Erişim 10 Ağustos 2021. https://sozluk.gov.tr/
• Tevfik Tarık. Yeni Ḳānûn-ı Cezâ. Dersaadet: Şems Matbaası, 1329.
• Udeh, Abdülkadir. et-Teşrîʿu’l-cinâʾiyyü’l-İslâmî. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Naşirun, 3. Basım, 2013.
• Yerganyan, Diran. Ḳānūn-ı Cezā Dersleri. 2 Cilt. Dersaadet: Becidyan Matbaası, 2. Basım, 1326.
• Zeylaî, Osman b. Ali. Tebyînü’l-Ḥaḳāʾiḳ Şerḥu Kenzi’d-Deḳāʾiḳ (Şelebî’nin Hâşiyesiyle Birlikte). 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1896.