VİCDANİ ZEKÂ ÖLÇEĞİ: GEÇERLİLİK VE GÜVENİLİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 3, 329 - 349, 22.12.2017

Ümit Aktı , Ceren Giderler Cengiz Duran , Sema Behdioğlu , Dursun Boz

https://doi.org/10.20486/imad.356480

Cited By: 3

Öz

İnsan tarih
boyunca dünyaya hâkim olmak konusunda yoğun çalışmalar yapmaktadır. Bu
çalışmada, temelde insanı özünde vicdanını tanımlayıp, vicdani zekâsını ölçümleyecek
geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmektir. Taslak ölçeğin geliştirilmesinde
ilgili literatür uzman ekip çalışanlarınca incelenerek 84 ifadeden oluşan madde
havuzu oluşturulmuştur. İlk olarak 446 kişiden oluşan örneklem üzerinden
açıklayıcı faktör analizi yapılmıştır. Faktörlerde madde yükleri düşük olan 52
ifade çıkarılarak taslak ölçek 32 madde ile oluşturulmuştur. 32 maddeden
oluşturulan taslak ölçek Kütahya ilinde yaşamakta olan değişik demografik
özelliklere sahip 1546 kişiye 5’li likert tipinde anket olarak uygulanmıştır.
Elde edilen bulgularla Vicdani Zekânın 7 faktörlü yapısının; “1. Etik
Değerler”, “2. Ahlâki Duyarlılık”, “3. Yaratıcıya Karşı Sorumluluk”, “4.
Merhamet”, “5. Bilinçli Farkındalık”, “6. Toplumsal Duyarlılık” ve “7. Bilgelik”
olarak adlandırılması uygun görülmüştür. Açımlayıcı Faktör Analizi’nden sonra
Doğrulayıcı Faktör Analizi Yapısal Eşitlik Modellemesi ile test edilen ölçeğin
Cronbach’s Alpha katsayısı 0,851 olarak tespit edilmiştir. Yapılan analizler
sonucunda ölçeğe ait toplam varyansın 0,5814’ünü açıklarken saptanan yedi alt
faktörün yük değerlerinin 0,45 ile 0,86 arasında değiştiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vicdan, Zekâ, Vicdani Zekâ, Ölçek, Ölçek Geliştirme

The Conscientious Intelligence Scale: The Study of Its Validity and Reliability

Öz

Throughout
history, it has been an intensive work on judging the world, developing a valid
and reliable scale that basically defines the conscience of man in essence and
measures his conscientious
Intelligence. In the development of the draft
scale, the relevant literature was examined by a team of experts and an 84 item
substance pool was created. Firstly, explanatory factor analysis was carried
out through sample composed of 446 persons. 52 items with low substance
loadings were extracted and the draft scale was formed with 32 items. Draft
scale formed from 32 items A questionnaire of 5 types of likert type was
applied to 1546 people with different demographic characteristics living in
Kütahya. Conscientious intelligence with the findings of the 7-factor structure
of the names; “1. Ethics Values”, “2. Moral Sensitivity”, “3. Responsibility to
The Creator”, “4. Compassion”, “5. Conscious Awareness”, “6. Civic Sensibility”
and “7. Wisdom” were eligible to be named. Confirmatory Factor Analysis after
Explicit Factor Analysis The Cronbach’s Alpha coefficient of the scale tested
by Structural Equation Modeling was 0,851. It was found that when the 0,5814 of
the total variance of the scale was explained as the result of the analyzes
made, the load values of the seven sub factors that were determined changed
between 0,45 and 0,86.

Anahtar Kelimeler

Conscience, Intelligence, Conscientious Intelligence, Sacale, Develop a Scale

Kaynakça

• Akgündüz, Abdülkadir, Dahinin El Kitabı, Genç Beyin Yayınları, İstanbul, 2001.
• Aydıntan, Belgin, “Ruhsal Zekânın Dönüştürücü Liderlik Üzerine Etkisini Araştıran Uygulamalı Bir Çalışma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 2009.
• Bekiş, Tuba, Liderlikte Ruhsal Zekâ Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2006.
• Benazus, Hanri, En Güçlü Tanık Vicdan, Bizim Kitaplar, İstanbul, 2012.
• Bilgiz, Musa, Kur’an Açısından Vicdan ve Değeri, Beyan Yayınları, İstanbul, 2007.
• Büyüköztürk, Şener, Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, 7. Baskı, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, 2007.
• Cengiz, Recep; Serdar, Emrah; Donuk, Bilge, “Üniversite Öğrencilerinin Bilinçli Farkındalık ve Girişimcilik Düzeylerinin İncelenmesi”, International Journal of Social Sciences and Education Research, Online, http://dergipark.gov.tr/ijsser , 2 (4), 2016.
• Cook, Sarah; Macaulay, Steve; Coldicott, Hilary, Change Management Excellence: Using the Four Intelligences for Successful Organizational Change, Kogan Page Publishers, 2004.
• Çokluk, Ömay; Şekercioğlu, Güçlü; Büyüköztürk, Şener, Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları, Pegem Akademi Yayınları, 4. Baskı, Ankara, 2016.
• Demirtaş Özgür; Biçkes D. Mehmet, “Makyavelizm’in Olumsuz Durumları İfşa Etme Niyeti Üzerindeki Etkisi: Bir Alan Çalışması”, Is, Guc: The Journal of Industrial Relations & Human Resources,16.2, 2014.
• el-Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcu’l-Luga ve Sıhâhu’l-Arabiyye, (thk. Ahmed Abdulgafûr Atar), Dâru’l-İlm, Beyrut, 1410/1990.
• Field, Andy, Discovering Statistics Using SPSS, Sage Publications Ltd., UK: London, 2002.
• Gardner, Howard, Zihin Çerçeveleri-Çoklu Zekâ Kuramı, (çev. Ebru Kılıç), Alfa Yayınları, İstanbul, 2010.
• Gottfredson, Linda S., Mainstream Science on Intelligence: An Editorial With 52 Signatories, History, and Bibliography, Wall Street Journal, December 13, 1994.
• Gündüz, Turgay, “Üstün Zekâlı Çocuklarda Ahlâk Gelişimi ve Eğitimi”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bahar 2010/ 1(1), 2010, s. 157-177.
• İmamoğlu, Abdulvahit, “Vicdan Kavramının Psiko-Sosyal Tahlili”, Akademik İncelemeler Dergisi, C. 5, S. 1, 2010.
• İpek, Muammer, “Kur’an’a Göre İnsanın Yaratılış Hikmeti Ve Sorumluluğu”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 17, S. 57, 2013.
• Kasapoğlu, Abdurrahman, “Kur’an’a Göre Vicdanın Kaynağı ve İşlevleri”, Akademik Araştırma Dergisi, S. 18, 2003, s. 131-162.
• King, David Brian, Rethinking Claims of Spiritual Intelligence: A Definition, Model, and Measure, ProQuest, 2008.
• Koç, Zeynep Hümeyra, Vicdanın Ahlâkî Ve Teolojik Temelleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi SBE, Ankara, 2015.
• Mayor, John D.; Salovey, Peter; Caruso, David R., “Emotional İntelligence: Theory, Findings, Implications”, Psychological Inquiry, Vol.15, No: 3, 2004, s. 197-215.
• Meydan, Cem Harun; Şeşen Harun, Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları, Detay Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 2015.
• Önder, Mustafa; Dölek, Adem, “‘Hepiniz Yöneticisiniz’ Hadisi Bağlamında Hz. Peygamber’in Sorumluluk Eğitimi”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 13, S. 40, 2009.
• Özgener, Şevki, “İş Ahlakının Kurumsallaşmasında Üst Yönetimin Rolü”, İş Ahlakı Dergisi, 1(1), 2008, s. 31-54.
• Riggio, Ronald, “Assessment of Basic Social Skills”, Journal of Personality and Social Psychology, 51(3), 1986, s. 649-660.
• Saban, Ahmet, “Öğretmen Adaylarının Öğrenci Kavramına İlişkin Sahip Oldukları Zihinsel İmgeler”, Journal of Turkish Educational Sciences, 7.2, 2009.
• Saltuklu, Zübeyir, Vicdan, Fenomen Yayınları, 3. Baskı, Kayseri, 2016.
• Sâmi, Şemseddin, Kâmûs-i Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2004.
• Sayar, Kemal, Merhamet: Kalbe Dönüş İçin Son Çağrı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2015.
• Seyrek, Özgür Demirci; Kutman Ersanlı; Tunç Taner, “Duyarlık Ölçeği”, Electronic Journal of Social Sciences,15.56, 2016.
• Söylemez, Aydın, Manevi Zekanın Yaşamın Anlamı ve Yaşam Doyumunun Yordayıcısı Olarak İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi EBS, Sakarya 2016.
• Şen, Yusuf, “Hz. Peygamberin Merhamet Eğitim Metodu”, Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 6, S. I-II, 2011.
• Tarhan, Nevzat, Mesnevi Terapi, Timaş Yayınları, 11. Baskı, İstanbul, 2015.
• Tarhan, Nevzat , Güzel İnsan Modeli, Timaş Yayınları, 2014.
• Tokmakoğlu, Gürsel, Benlik, Bilinç ve Vicdan, İz Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• Topçu, Nurettin, Ahlak, Dergah Yayınları, İstanbul, 2005.
• Yaylamaz, Selahattin, Okuma Zekâsı (RIQ), Hayat Yayınları, 17. Baskı, İstanbul, 2016.
• Yılmaz, Salih, “Türk Mitolojisinde Bilgelik Kavramı”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, 26-28 Mayıs 2014, Eskişehir 2013, Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (TDKB), Eskişehir, s. 233-251, 2014. (http://bilgelerzirvesi.org).
• Yeniterzi, Emine, “Mevlâna’nın Mesnevî’sinde Zekâ Değerleri”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, 26-28 Mayıs 2014. Eskişehir 2013, Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (TDKB), Eskişehir, s. 211-231 (http://bilgelerzirvesi.org) 2014.
• Zohar Danah; Marshall Ion, SQ: Connecting With Our Spiritual Intelligence, Bloomsbury Publishing, USA, 2000.
• Zulliger, Hans, Çocuk Vicdanı ve Biz, (çev. Kamuran Şipal), Cem Yayınevi, İstanbul 1996. www.tdk.gov.tr (Erişim Tarihi:30.08.2017)