In the Surahs Duha and Inshirah, Hz. Projections of Addresses to the Prophet

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 29 - 59, 21.06.2024

Mehmet Yaşar

https://doi.org/10.20486/imad.1376095

Öz

Meccan period, Hz. It constitutes the most difficult period for the Prophet and the believers. Because the Islamic call has encountered many difficulties and slanders. The verses that were revealed criticized the attitudes of the polytheists and supported the believers against the difficulties they faced. In this context, especially Hz. Surahs Duha and Inshirah are among the surahs that support believers, including the Prophet, and respond to the slanders of the polytheists. This study aims to examine the projections of the Surahs Duha and Inshirah in the Meccan period. When we look at the surahs in terms of subject integrity, it is clearly seen that both surahs are like a single surah. In both surahs, Hz. Some of the past qualities of the Prophet are emphasized and it is pointed out that the problems he experienced will be solved with the help of Allah. In this context, Hz. The Prophet is requested to continue to trust in Allah in the future as he did in the past and to act within the framework of His consent in all his actions. In all of these two surahs, it is stated that the divine will is Hz. Its impact on the Prophet is revealed vividly and perceptibly. In this context, this study examines the relationship between these surahs and their Hz. It reveals its influence on the Prophet as well as its reflections in the Meccan period. In the study, some concise expressions mentioned in the surahs such as heresy and vizr are interpreted as Hz. It has been seen that the interpretations that the Prophet committed sins or was on misguidance before his prophethood are not holistic. In addition, it is not enough to mention the expressions mentioned in the surahs such as the afterlife and consent only in the context of heaven, Hz. It was also emphasized that it had positive reflections on the Prophet's invitation.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Surah Duha, Surah Inshirah, Hz. Prophet, Meccan Period.

Duhâ ve İnşirâh Sûrelerinde Hz. Peygamber’e Dönük Hitapların İzdüşümleri

Öz

Mekkî dönem, Hz. Peygamber’in ve müminlerin en meşakkatli dönemini oluşturmaktadır. Zira İslamî davet, çok çeşitli zorluk ve iftiralarla karşılaşmıştır. Nâzil olan âyetler, müşriklerin tavırlarını eleştirerek, müminlerin karşılaştıkları zorluklara karşı destek olmuştur. Bu bağlamda başta Hz. Peygamber olmak üzere müminleri destekleyen ve müşriklerin iftiralarına cevap veren sûrelerin başında Duhâ ve İnşirâh sûreleri gelmektedir. Bu çalışma, Duhâ ve İnşirâh sûrelerinin, Mekkî dönemdeki izdüşümlerinin irdelenmesini hedeflemektedir. Konu bütünlüğü açısından sûrelere bakıldığında, her iki sûrenin, tek bir sûre gibi olduğu açıkça görülmektedir. Her iki sûrede de Hz. Peygamberin geçmişteki bazı vasıflarına vurgu yapılmakta ve onun yaşadığı sıkıntıların Allah’ın yardımıyla çözüleceğine işaret edilmektedir. Bu bağlamda Hz. Peygamber’den geçmişte olduğu gibi gelecekte de Allah’a güvenmeye devam etmesi talep edilmekte ve tüm eylemlerinde onun rızası çerçevesinde hareket etmesi istenmektedir. Bu iki sûrenin tamamında İlâhî iradenin Hz. Peygamber üzerindeki etkisini canlı ve hissedilir bir şekilde ortaya konmaktadır. Bu bağlamda bu çalışma, siret-nüzûl ilişkisi göz önünde bulundurularak, bu sûrelerin Hz. Peygamber’in üzerindeki etkisinin yanı sıra Mekkî dönemdeki yansımalarını ortaya koymaktadır. Çalışmada sûrelerde zikri geçen dalâlet, vizr gibi bazı mücmel ifadelerin, zâhirî anlamdan hareketle Hz. Peygamber’in günah işlediği yahut risâlet öncesi dalâlet üzerine olduğu şeklindeki yorumların bütüncül olmadığı görülmüştür. Bunun yanı sıra, sûrelerde zikri geçen âhiret, rıza gibi ifadelerin sadece cennet bağlamında zikredilmesinin yeterli olmayacağı, Hz. Peygamber’in daveti üzerinde de olumlu yansımaları olduğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Duhâ Sûresi, İnşirâh Sûresi, Hz. Peygamber, Mekkî Dönem

Kaynakça

• Âişe bint Muhammed Alî Abdirrahmân. el-İʿcâzü’l-beyânî li’l-Kurʾân ve Mesâʾilü (Nâfiʿ) İbni’l-Ezrak. Kahire: Darü’l-Maarif, 1419/1998.
• Âişe bint Muhammed Alî Abdirrahmân. et-Tefsîrü’l-beyânî li’l-Kurʾâni’l-Kerîm. Kahire: Dârü'l-Maârif, ts.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-meʿânî fî tefsîri’l- Kurʾâni’l-ʿaẓîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. thk. Ali Abdülbârî Atıyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi'l-İlmiyye, 1415/1994.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. el-Furûku'l-Lugaviyye. thk. Beytullâh Beyât. Kum: Müessesetü'n-Neşri'l-İslâmî, 1412/1992.
• Ayhan, Bayram. “Duhâ Sûresine Dair Sebeb-i Nüzûllerin Tahlili”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/1 (2016), 75-99.
• Begavî, Ebû Muhammed Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed Ferrâ’. Meʿâlimü’t-tenzîl, nşr. Abdürrezzâk Mehdî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420/1999.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullâh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl thk. Muhammed Abdurrahmân el-Mar'aşlî. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-'Arabî, 1418/1997.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu'l Beyân. Beyrut: Darü’l-Fikr, ts.
• Bûtî, Muhammed Saîd Ramazân. Fıhhü’s-sîreti’n-nebeviyye. Dımaşk: Darü’l-Fikr, 1991.
• Demir, Recep. “Duhâ Suresi 7 ve İnşirah Suresi 2. Ayetler Bağlamında Nübüvvet Öncesi Hz. Peygamber’in İnancı”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 14/3 (2014), 57-81.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-hadîs. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1383/1963.
• Ebu Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ. Zehretü’t-tefâsîr. Kahire: Dâru’l-Fikr el-Arabî, ts.
• Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ. el-Muʿcizetü’l-kübrâ. Kahire: Dârü’l-Fikr el-Arabî, ts.
• Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahrü’l-muhît fi’t-tefsir. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1999.
• Eşkar, Ömer Süleyman. er-Rusül ve’r-Risalat. Kuveyt: Mektebetü’l-Felâh, 1989.
• Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbü’l-ʿAyn. nşr. Mehdî el-Mahzûmî - İbrâhim es-Sâmerrâî. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 1408/1988.
• Ferrâ’, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh el-Absî. Meʿâni’l-Kurʾân, nşr. Ahmed Yûsuf Necâtî- M. Ali en-Neccâr. Mısır: Dârü’l-Mısriyye, ts.
• Havvâ, Saîd. el-Esâs fi’t-tefsîr. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1424/2003.
• Hâzin, Alâüddîn Alî b. Muhammed b. İbrâhîm. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl. nşr. Muhammed Ali Şahin. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr, Tunus: ed-Dârü’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn Atıyye el-Endelüsî. el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. nşr. Muhammed Abdüsselam Abdüşşafî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen el-Ezdî el-Basrî. Cemheretü'l-luga. thk. Remzî Munîr Baʻlebekkî. Beyrût: Dâru'l-ʻİlmi li'l-Melâyîn, 1987.
• İbn Ebî Hâtim er-Râzî. Tefsîrü'l-Kurʾâni'l-ʿazîm. thk. Esad Muhammed et-Tayyib. Arabistan: Mektebetü Nizâr, 1419/1998.
• İbn Ebû Zemenîn, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Îsâ el-Mürrî el-Kurtubî. Tefsîrü’l-Kur’ân. thk. Ebu Abdullah Hüseyin bin Ukkâşe - Muhammed bin Mustafa el-Kenz. Kahire: el-Fâruku'l-Hadise, 2002.
• İbn Hacer Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuâd b. Abdilbâkî. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1959.
• İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed. Kitâbü’s-Siyer ve'l-megâzî. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1978.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkî. et-Tibyân fî aksâmi’l-Kurʾân. Muhammed Hâmid el-Fıkî. Beyrut: Dârü’l-Marife, ts.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿazîm, nşr. Muhammed Hüseyin Şemsüddîn. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Teʾvîlü muḫtelifi’l-hadîs. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1999.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim. Teʾvîlü müşkili’l-Kurʾân. thk. İbrahim Şemsüddîn. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ilmiyye, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. nşr. Abdürrezzak Mehdî. Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, 1412/1992.
• Kula, Mustafa Naci. “Zorluk ve Sıkıntılarla Başa Çıkma Süreçlerinde Manevi Destek Örneği Olarak İnşirah Suresi Üzerine Psikolojik Analizler”. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi (3) (2021), 9-23.
• Kur’ân Yolu. Erişim 5 Ekim 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân. nşr. İbrâhim Ettafeyyiş. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
• Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kurʾân. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 1972.
• Makrîzî, Ebû Muhammed (Ebü’l-Abbâs) Takıyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir b. Muhammed. İmtâʿu’l-esmâʿ bimâ li’r-resûl mine’l-ebnâʾi (enbâʾi) ve’l-ahvâl ve’l-hafede ve’l-metâʿ. thk. Muhammed Abdülhamîd en-Nümeysî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Mahmûd. Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdî Baslûm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005. Mâverdî, Alî b. Muhammed. Nüket ve’l-ʿuyûn. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyyye, ts.
• Merâgî, Ahmed Mustafa. Tefsîrü’l-Merâgî. Kahire: Mektebetü Mustafa el-Babî el-Halebî, 1946.
• Meydânî, Hasan Habenneke. Meâricü't-Tefekkür ve Dekâiku't-Tedebbür, Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2000.
• Mukâtil b. Süleymân. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. nşr. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1423/2002.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nesefî, Ebû Hafs Necmüddîn. Medârikü’t-tenzîl ve hakâʾiku’t-teʾvîl. nşr. Yusuf Ali Bedevî. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, ts.
• Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420/1999.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-beyân fî tefsîri’l-Kurʾân. nşr. Ebî Muhammed b. Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1422/2002.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-meʾsûr. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Tenâsüku'd-dürer fî tenâsübi's-süver. thk. Abdülkadir Ahmed Atâ. Kahire: Dârü’l-Fazile, 2002.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Tefsiru eş-Şa‘râvî. Kahire: Metabiu Ahbari’l-Yevm, 1997.
• Şevkânî, Ebû Muhammed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-kadîr. Şam: Dâru İbn Kesîr,1414/1993.
• Şinkîtî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed el-Muhtâr b. Abdilkâdir el-Cekenî. Edvâʾü’l-beyân fî îzâhi’l-Kurʾân bi’l-Kurʾân. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1415/1995.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Galib el-Âmülî. Câmiʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Kurʾân. nşr. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Süneni’t-Tirmiẕî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir-Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1975.
• Vâhidî, Alî b. Ahmed b. Muhammed. et-Tefsîrü’l-basît. Riyâd: Câmiatü Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1430/2009.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer. Megâzî. thk. Marsden Cons. Beyrut: Dâru’l-A’lemî, 1989.
• Yaşar, Mehmet. “Kurʾân’ın Kurʾân’la Tefsiri Yöntemine İbâzıyye’nin Yaklaşımı: Hûd b. Muhakkem Örneği”. Kendi Kaynaklarına Göre İbâzîlik: İsimler, Eserler, Problemler. ed. Bilal Taşkın- Muhammet Emin Efe. Bursa: Emin Yayınları, 2021.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407/1986.
• Zuhaylî, Vehbe. et-Tefsirü’l-Münir. Şam: Daru’l-Fikr, 1991.