Islam, the New Century and the Importance of the Reasoning Heart as a Principle of Action

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 519 - 543, 21.12.2024

İsmail Polat

https://doi.org/10.20486/imad.1515738

Öz

With the new century, Islam has faced various challenges, opportunities and changes. Some suggestions are offered to seize the opportunities for Islam and Muslims to overcome the challenges of the new century. Undoubtedly, all these suggestions are very important. Because understanding Islamic thought better, emphasizing the universal values ​​of Islam, encouraging positive changes in Islamic societies, and increasing dialogue, understanding and tolerance in Muslims' relations with each other and with other nations has become an important task in the new century. However, the fact that Islamic societies have achieved the desired result on this issue raises the question of which plan and set of instructions this task should be carried out in accordance with. Clearly this implies the need for a fundamental approach or a principle of action. This article discusses the concept of reasoning heart as a principle of action in the context of Islamic thought. In this context, firstly, the nature of the concept of reasoning heart, the problem of ontological legitimacy and its impact on the transformations in the historical experience of Islam, and then its importance as a principle of action for Muslims in the new century are examined. This article aims to introduce the concept of the reasoning heart as an action principle. There is no study in the literature in our country that specifically examines the role of the reasoning heart. This study, which was prepared by analyzing the information obtained by conducting a literature review in academic sources and publications on the subject within the boundaries it set for itself, is considered original and important by contributing to the literature by specifically examining the concept of the thinking heart as an action principle.

Anahtar Kelimeler

İslamic Philosophy, Principle of Action, Reasoning Heart, New Century, Muslims

İslam, Yeni Yüzyıl ve Bir Eylem Prensibi Olarak Akleden Kalbin Önemi

Öz

Yeni yüzyıl ile birlikte İslam, çeşitli zorluklar, fırsatlar ve değişimlerle karşı karşıya kalmıştır. İslam ve Müslümanlar için yeni yüzyılın zorluklarını aşmak ve fırsatlarını değerlendirmek için birtakım öneriler sunulmaktadır. Hiç kuşkusuz bütün bu öneriler çok önemlidir. Zira İslam düşüncesini daha iyi anlamak, İslam’ın evrensel değerlerini vurgulamak, İslam toplumlarında pozitif değişimleri teşvik etmek ve Müslümanların hem birbirleri hem de diğer uluslarla ilişkilerinde diyalog, anlayış ve hoşgörüyü artırmak yeni yüzyılda önemli bir görev haline gelmiştir. Ancak İslam toplumlarının bu konuda istenen sonuca ulaşması, bu görevin hangi plan ve yönergeler setine uygun bir biçimde icra edilmesi gerektiği sorununu gündeme getirmektedir. Açıkçası bu da temel bir yaklaşıma veya bir eylem prensibine duyulan ihtiyacı ifade etmektedir. Bu makale, İslam düşüncesi bağlamında akleden kalp kavramını, bir eylem prensibi olarak ele almaktadır. Bu bağlamda öncelikle akleden kalp kavramının mahiyeti, ontolojik meşruiyet sorunu ve İslam’ın tarihî tecrübesinde yaşanan dönüşümlere etkisi ardından da Müslümanlar için yeni yüzyılda bir eylem prensibi olarak önemi irdelenmektedir. Bu makale, akleden kalp kavramını bir eylem prensibi olarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ülkemizde spesifik olarak akleden kalbin rolünü inceleyen bir çalışma alan-yazında bulunmamaktadır. Kendine çizdiği sınırlar dahilinde konuyla ilgili akademik kaynaklarda ve yayınlarda literatür taraması yapılarak elde edilen bilgilerin analiz edilmesiyle hazırlanan bu çalışma, spesifik olarak akleden kalp kavramını bir eylem prensibi olarak incelemekle özgün ve alan yazına katkı sağlamakla önemli görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Eylem Prensibi, Akleden Kalp, Yeni Yüzyıl, Müslümanlar

Kaynakça

• Aydın, Mehmet S.. Din Felsefesi. Ankara: Selçuk Yayınları, 1992.
• Bebel, August. Hz. Muhammed ve Arap-İslam Kültürü Dönemi. çev. Veysel Ayatman. İstanbul: Trend Yayınları, 2003.
• Baudrillard, Jean. Sessiz Yığınların Gölgesinde Toplumsalın Sonu. çev. Oğuz Adanır. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2006.
• Bayrakdar, Mehmed. “İbn Sina’da Varlık Var Oluşun Sebebi ve Varlığın Delili Olarak Aşk”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (1985), 299-306.
• Cündioğlu, Dücane. Kur’ân’ı Anlamanın Anlamı. İstanbul: Tibyan Yayınları, 1995.
• Cürcanî, Ebü’l- Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerif. Kitabu’t Ta’rifât. Beyrut: Dâr’ul Kutubi’l- İlmiyye, 1995.
• Fârâbi, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ el-Fârâbî et-Türkî. Kitabu’l-Huruf. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayınları, 2018.
• Fârâbi, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ el-Fârâbî et-Türkî. Medinetü’l-Fazıla. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ el-Fârâbî et-Türkî. Siyasetü’l-Medeniyye. çev. Mehmet S. Aydın vd. İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Yayınları,1980.
• Fârâbi, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ el-Fârâbî et-Türkî. Şerait’ul-Yakin. çev. Mübahat Türker-Küyel. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1990.
• Fârâbi, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ el-Fârâbî et-Türkî. Tahsilü’s-Saade. çev. Ahmet Arslan. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
• Frankl, Victor E. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Okuyan Us Yayınları, 2019.
• Fromm, Erich. Çağdaş Toplumların Geleceği. çev. Aydın Arıtan-Kaan H. Ökten. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 2004.
• Fromm, Erich. İtaatsizlik Üzerine. çev. Ayşe Sayın. İstanbul: Kariyer Yayıncılık, 2001.
• Fukuyama, Francis. Tarihin Sonu ve Son İnsan. Çev. Zülfü Dicleli. İstanbul: Profil Yayıncılık, 2012.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî et-Tusî. el-Münkız mined’Delâl. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1996.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî et-Tusî. İhyâ’u ‘Ulûmi’d-Dîn. Mısır: Dâru’l-Hayr, 1997.
• Gerviyânî, Muhsin. İslam Felsefesine Giriş. İstanbul: Birey Yayınları, 1997.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1994.
• Heidegger, Martin. Varlık ve Zaman. Çev. Kaan H. Ökten. İstanbul: Agora kitaplığı, 2008.
• Huntington, Samuel P. The Clash of Civilizations and the Remaking of the World Order. New York: Simon & Schuster, 1996.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed el-Arabî et-Tâî el-Hâtimî. Fusûsu’l-Hikem. çev.
• Ahmet Avni Konuk. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed el-Arabî et-Tâî el-Hâtimî. el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye I-XIV. thk. Osman Yahya. Mısır: el-Hey’etü’l Mısriyyetü’l-Amme li’l-Kitâb, el-Mektebetü’l-Arabiyye, 1985.
• İbn Miskeveyh, İbn Miskeveyh Ahlak Eğitimi Tehzibu'l ahlak. çev. Abdulkadir Şener vd. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2017.
• İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillah b. Alî b. Sînâ. en-Necâtfi'l-Hikmeti'l-Mantıkiyyeve't-Tabî‘iyye ve’l-İlâhiyye. nşr. MuhyiddînSabrî el-Kürdî. Kâhire: Matba’atü’s Sa’âde, 1938.
• İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillah b. Alî b. Sînâ. İşaretler ve Tembihler. çev. Ali Durusoy vd. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
• İbn Sina, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillah b. Alî b. Sînâ. Aşk’ın Mahiyeti Hakkında Risâle. çev. Ahmet Ateş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1953.
• İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillah b. Alî b. Sînâ. Kitabu’ş-Şifa en-Nefs. nşr. Georges Anawati-Sâid Zâyed. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-âmmeli’l-kitâb, 1975.
• İbn Sina, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillah b. Alî b. Sînâ. Kitabuş- Şifâ Metafizik-I. çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004.
• İkbal, Muhammed. İslam’da Dini Düşüncenin Yeniden İnşası, çev. Rahim Acar. İstanbul: Timaş Yayınları, 2017.
• Kant, Immanuel. Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. Çev. Ioanna Kuçuradi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 1995.
• Kara, İsmail. Din ile Modernleşme Arasında: Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri. İstanbul: Dergah Yayınları, 2012.
• Kara, İsmail. Bir Felsefe Dili Kurmak. İstanbul: Dergah Yayınları, 2001.
• Kara, Mustafa. Metinlerle Günümüz Tasavvuf Hareketleri. İstanbul: Dergah Yayınları, 2010.
• Kâsım, Mahmûd. el-Mantıku’l- Hadîs ve Menâhicü’l-Bahs. Mısır: b.y., 1953.
• Kutub, Seyyid. Yoldaki İşaretler. İstanbul: Pınar Yayıncılık, 2006.
• Kur’ân Yolu Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Basım, 2018.
• Mardin, Şerif. Türkiye, İslam ve Sekülarizm. İstanbul: İletişim Yayınları, 2021. Ma’rûf, Nâyif Mahmûd. el-İnsân ve’l-‘akl. Beyrut: Dâru’s Sebilü’r-Reşad, 1985.
• Mevdûdi, Ebul-A’lâ. İslâm’da Siyasî Sistem, çev. Ahmet Seçkin. İstanbul: Özgün Yayıncılık, 1997.
• Mevlâna Celaleddin Rum-i. Mesnevî-i Şerif. haz. Amil Çelebioğlu. İstanbul: Sönmez Neşriyat, 1967.
• Mill, John Stuart. Faydacılık. çev. Nazmi Coşkunlar. İstanbul: MEB. Yayınları, 1986.
• Muhâsibî, Ebû Abdillâh el-Hâris b. Esed. Mâiyyeti’l-Akl ve Ma‘nâhu ve İhtilâfi’n-nâsfîh. nşr. Hüseyn el-Kuvvetli. Beyrut: b.y., 1982.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. İslam Kozmoloji Öğretilerine Giriş. çev. Nazife Şişman. İstanbul: İnsan Yayınları, 1985.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. Makaleler:1. çev. Şehabeddin Yalçın. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Özay, Mehmet. Sekülerleşme ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Tahânevî, Muhammed A’la b. Ali b. Muhammed Hâmid. Keşşâfü Istılâhâti’l-Funûn ve’l-Ulum. Beyrut: Dâr’ul Kutubi’l- İlmiyye, 2013.
• Tarıq, Ramadan. Radical Reform: Islamic Ethics and Liberation. Oxford: Oxford UniversityPress, 2009.
• Rawls, John. A Theory of Justice. London: Harvard University Press, 1971. “
• Sartre, Jean-Paul. Varlık ve Hiçlik. çev. Turhan Ilgaz-Gaye Çankaya Eksen. İstanbul: İthaki Yayınları, 2011.
• Sühreverdi, Ebû Hafs Şihâbuddin Ömer b. Muhammed b. Abdillah b. Ammûye el-Kureşi el-Bekri. Tasavvufun Esasları, haz. H. Kamil Yılmaz-İrfan Gündüz. İsanbul: Erkam Yayınları, 2023.
• Steve, Bruce. “Sekülerleşme: Sistematik Bir Betimleme”. çev. Ali Kirman-İhsan Çapcıoğlu. Sekülerleşme: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. Ankara: Otto Yayınları, 2015.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed, el-Muvâfakât. thk. EbûUbeyde. Dârü İbn Affân, 1997.
• Şeriati, Ali. Medeniyet ve Modernizm. çev. Ahmet Yüksekoğlu. İstanbul: Bir Yayıncılık, 1985.
• Şeriati, Ali. Dine Karşı Din. çev. Doğan Özlük. Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Akıl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/242-246. Ankara: TDV Yayınları, 1989.