Yeni Toplumsal Hareketler Bağlamında Sosyal Medya ve Dijital Aktivizm: İsrail Destekçisi Markalara Karşı Boykot Gönderilerinin Göstergebilimsel Analizi

Yıl 2025, Sayı: Yeni Medya Çalışmaları, 237 - 268, 28.09.2025

Çiğdem Yel , Kübra Polat

https://doi.org/10.53791/imgelem.1715989

Öz

Toplumsal hareketler, toplumda karşılaşılan çeşitli sorunlara yönelik eylemleri içermektedir. Yaşanan sosyal, ekonomik, teknolojik ve kültürel değişimlerle birlikte toplumsal hareketliliğin uygulanma biçimi de geçmişten günümüze değişiklik göstermiştir. Özellikle 20.yüzyılın ortalarından itibaren yeni toplumsal hareketlerden söz edilir olmuştur. Yeni toplumsal hareketlerde amaç, aktörler, mekân gibi faktörler farklılık göstermektedir. Geleneksel sokak hareketlerinin yerini, yeni sosyal ağlar üzerinden kurulan iletişim ortamı almıştır. İnternet tabanlı sosyal iletişim ağlarının gelişimi dijital aktivizmin oluşumuna zemin hazırlamıştır. Dijital aktivizm, günümüzde genellikle sosyal medya araçları üzerinden gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmada son dönemde dünya gündeminde yer alan İsrail-Filistin çatışması araştırma problemi olarak ele alınmaktadır. Araştırmanın amacı, İsrail’i desteklediği bilinen markalara yaklaşımın yeni toplumsal hareketler bağlamında nasıl olduğunun anlaşılmasıdır. Bu çerçevede çalışmada nitel araştırma deseni bağlamında göstergebilimsel analizden yararlanılmıştır. Sosyal medya üzerinden paylaşılan boykot içerikli altı gönderi, R. Barthes’ın analizinden hareketle yorumlanmıştır. Barthes gösterge, gösteren ve gösterilenden oluşan üç öğe üzerinde durmaktadır. Araştırmada veriler, bu öğeler göz önünde bulundurularak analiz edilmiştir. Buna göre verilerde kırmızı, siyah ve gri renkli temaların yoğun olduğu görülmüştür. İçeriklerin özellikle çocukların maruz kaldığı olumsuz durum üzerine odaklandığı fark edilmiştir. Dijital aktivizmin istenilen amaçları gerçekleştirmede etkin bulunduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Toplumsal Hareketler , Sosyal Medya , Dijital Aktivizm , Boykot , Göstergebilimsel Analiz.

Etik Beyan

Bu araştırma makalesinin verileri anket veya mülakat teknikleri kullanılarak elde edilmediğinden etik kurul izni gerekmemiştir.

Social Media and Digital Activism in the Context of New Social Movements: Semiotic Analysis of Boycott Posts Against Pro-Israel Brands

Öz

Social movements include actions against various problems encountered in society. Along with the social, economic, technological and cultural changes, the way social mobility is practiced has changed from past to present. Especially since the mid-20th century, new social movements have been mentioned. Factors such as purpose, actors and space differ in new social movements. Traditional street movements have been replaced by communication through new social networks. The development of internet-based social communication networks has paved the way for the emergence of digital activism. Today, digital activism is generally carried out through social media tools. In this study, the Israeli-Palestinian conflict, which has recently been on the world agenda, is taken as the research problem. The aim of the research is to understand how the approach to brands known to support Israel is in the context of new social movements. In this framework, semiotic analysis was utilized in the context of qualitative research design. Six posts with boycott content shared on social media were interpreted based on R. Barthes' analysis. Barthes emphasizes three elements consisting of sign, signifier and signified. In the study, the data were analyzed by taking these elements into consideration. Accordingly, it was observed that red, black and gray themes were intense in the data. It was noticed that the content focused especially on the negative situation that children were exposed to. It was understood that digital activism was effective in achieving the desired goals.

Anahtar Kelimeler

New Social Movements , Social Media , Digital Activism , Boycott , Semiotic Analysis.

Etik Beyan

In this research article, ethics committee permission was not required as the data were not obtained using survey or interview techniques.

Kaynakça

• Acar, N. (2024). Yeni medya araştırmalarında sosyal ağ analizi: Kavramlar, ölçütler, yaklaşımlar, İletişim Bilimi Araştırmaları Dergisi, 4(2), 167-179. Doi: https://doi.org/10.5281/zenodo.10985614
• Akgün, V. Ö., Başer, H. H. (2021). Reklama yönelik tutum, marka bilinirliği ve marka güveni ilişkisi bağlamında beyaz eşya kullanıcıları üzerine bir araştırma, Journal of Vocational and Social Sciences of Turkey, 3(6), 59-76. Doi: 10.46236/jovosst.980453
• Alsharif, İ. (2024). Dijital medyanın toplumsal hareketlilik etkisi: “Gazze savaşı 2024 örneği”, Pearson Journal, 8(30), 1960-1978. https://doi.org/10.5281/zenodo.14557637
• Amenta, E., Polletta, F. (2019). The cultural impacts of social movements, Annual Review of Sociology, 45(1), 279-299. Doi: https://doi.org/10.1146/annurev-soc-073018-022342
• Aslan, C. (2021). İnternet ve sosyal medyanın toplumsal hareketlere etkisi: Yeni toplumsal hareketler ve dijital aktivizm, ISophos: Uluslararası Bilişim, Teknoloji ve Felsefe Dergisi, 3(6), 1-14.
• Aydınalp, E. B. (2021). Roland Barthes’ta metin ve eleştiri dinamiği, Edebî Eleştiri Dergisi, 5(1), 203-214. Doi: https://doi.org/10.31465/eeder.792946
• Babacan, M. E. (2015). Yeni medya bağlamında toplumsal hareketler ve yeni insanın karakter analizi, Folklor/Edebiyat, 21(83), 295-307.
• Barthes, R. (2014). Çağdaş Söylenler, T. Yücel (Çev.), İstanbul: Metis.
• Barthes, R. (2017). Görüntünün Retoriği, Sanat ve Müzik, A. Koş ve Ö. Albayrak (Çev.), İstanbul: YKY.
• Barthes, R. (2023). Göstergebilimsel Serüven, M. Rifat ve S. Rifat (Çev.), İstanbul: Yapı Kredi.
• Cammaerts B. (2015). Social media and activism, Ang P. H. ve Mansell R. (Eds.), The International Encyclopedia of Digital Communication and Society içinde (1–8), John Wiley & Sons.
• Christiansen J. (2009). Four stages of social movements, EBSCO Research Starters, 1-7. https://www.ebscohost.com/uploads/imported/thisTopic-dbTopic-1248.pdf.
• Coşkun Tuna, P., Türkölmez, O. (2023). Yeni toplumsal hareketler ve dijital aktivizm, Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 4(2), 211-240. Doi: https://doi.org/10.58658/kaypod.1314396
• Coşkun, M. K. (2007). Demokrasi Teorileri ve Yeni Toplumsal Hareketler, Ankara: Dipnot.
• Çaycı, B. (2015). Yeni dijital çağda toplumsal hareketlerde meydana gelen dönüşüm, Türkiye Online Tasarım ve İletişim Dergisi, 5(1), 27-43. Doi:10.7456/10501100/003
• Çolak, Ç. D. (2016). Yeni toplumsal hareketlere “yeni” niteliği kazandıran özellikler üzerine bir değerlendirme, The Journal of Social Sciences, 3(6), 529-537. Doi: 10.16990/SOBIDER.165
• Değerli, A. S. (2021). Göstergebilimsel çözümleme yöntemi ile sosyal ağ konulu afişlerin incelenmesi, Asya Studies, 5(18), 179-188. Doi: https://doi.org/10.31455/asya.933833
• Demirdöğmez, M. (2021). Girişimlerin (işletmelerin) kullandıkları renkler ve pazarlamada renk psikolojisi, Dijital Communication Journal, 4(5), 92-105. Doi: http://dx.doi.org/10.51295/dicoj.37
• Garip, S. (2022). Dijital aktivizm ve sosyal medya aktivizm kavramlarını ayırmak: Kuramsal bir değerlendirme, Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi, 6(14), 81-89.
• Garrett, D. E. (1987). The effectiveness of marketing policy boycotts: Environmental opposition to marketin, Journal of Marketing, 51(2), 46-57. Doi: https://doi.org/10.1177/002224298705100204
• Gerbaudo, P. (2017). From cyber-autonomism to cyber-populism: An ideological history of digital activism. TripleC: Communication, capitalism & critique, 15(2), 477-489.
• Ghori, N. M. (2024). Yeni sosyal hareketler ve küreselleşme, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 11(4), 2578- 2587. https://doi.org/10.46868/atdd.2024.76
• Gülmez, B. (2008). Edebiyat, Müzik ve Resimle Yaşamak ya da Roland Barthes, İstanbul: Kırmızı.
• Güneş, A. (2013). Göstergebilim tarihi, Humanities Sciences, 8(4), 332-348.
• Habermas, J. (2001). İletişimsel Eylem Kuramı, M. Tüzel (Çev.), İstanbul: Kabalcı.
• Hoşgör, H. K., Sezgin, M. (2024). İsrail menşeli ürün ve hizmetlere yönelik e-boykot söylemlerinin çevrimiçi bir şikâyet portalı üzerinden incelenmesi, R&S- Research Studies Anatolia Journal, 7(1), 97-122. Doi: https://doi.org/10.33723/rs.1411345
• Kalelioğlu, M. (2021). Göstergebilim kuramının genel bir değerlendirmesi, Türkiye’deki yeri ve önemi, Söylem Filoloji Dergisi, 6(1), 189-200. Doi: https://doi.org/10.29110/soylemdergi.875738
• Kaplan, A. M., Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media, Business Horizons, 53(1), 59-68. Doi: https://doi.org/10.1016/j.bushor.2009.09.003
• Karagöz, K. (2013). Yeni medya çağında dönüşen toplumsal hareketler ve dijital aktivizm hareketleri, İletişim ve Diplomasi Dergisi, (1), 131-156.
• Karaosmanoğlu, D. (2025). Çeviribilim perspektifinden Barthes’ın çağdaş söylenler eserinde gösterge teorisi: Venuti’nin şeffaflık ve yabancılaştırma kavramlarının eleştirisi, Söylem Filoloji Dergisi, 10(1), 592-607. Doi: https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1602083
• Karataş, S. (2003). Öğretim amaçlı web sayfası tasarımında renk kullanımı, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 139-148.
• Kıvrak, E. (2025). Türkiye’de Yeni Toplumsal Hareketlerin Yükselişi: Neoliberal Dönüşüm ve Alternatif Siyasal Katılım, İmgelem, (16), 409-440. Doi: https://doi.org/10.53791/imgelem.1637259
• Kietzmann, J. H., Hermkens, K., McCarthy, I. P. vd. (2011). Social media? Get serious! Understanding the functional building blocks of social media, Business Horizons, 54(3), 241-251. Doi: https://doi.org/10.1016/j.bushor.2011.01.005
• Kireçci, A. N. (2023). Peirce ve Barthes'ın göstergebilim modellerinin reklam araştırmalarında kullanımı, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder), 11(2), 1725-1747. Doi: https://doi.org/10.19145/e-gifder.1343211
• McAdam D., Tarrow S (2018) The political context of social movements, Snow DA, Soule SA and Kriesi H (Eds.), The Wiley Blackwell Companion to Social Movements içinde (17-42), John Wiley & Sons, Ltd.
• McCay-Peet, L., Quan-Haase, A. (2017). What is Social Media and What Questions Can Social Media Research Help Us Answer?, L. Sloan & A. Quan-Haase (Ed.), The SAGE Handbook of Social Media Research Methods içinde (13-26), London: SAGE Publications Ltd.
• Moe, W. W., Schweidel, D. A. (2017). Opportunities for innovation in social media analytics, Journal of Product Innovation Management, 34(5), 697-702.
• Nurfaedah, N., Mustikasari, M. ve Sehabudin, D. (2025). The role of social media in strengthening the boycott movement of Israeli products during the Israel-Palestıne war 2023-2024, Komitmen: Jurnal Ilmiah Manajemen, 6(1), 42-49. Doi: https://doi.org/10.15575/jim.v6i1.43721
• Offe, C. (1999), Yeni sosyal hareketler: Kurumsal politikanın sınırlarının zorlanması, K. Çayır (Der.), Yeni Sosyal Hareketler içinde (53-79), İstanbul: Kaknüs.
• Onursoy, S. (2010). Haber türleri boyutunda gazetelerde renk kullanımı, Marmara İletişim Dergisi, (16), 57-74.
• Öksüz, B., Şendoğan, F. (2024). Sinik tüketici davranışı olarak boykot: İsrail destekçisi olarak görülen markalara yönelik hazırlanan boykot afişleri üzerinden göstergebilimsel bir analiz, Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 485-506. Doi: https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1471631
• Paksoy, A. F., Özçelik, A. O. (2017). Yeni toplumsal hareketler ve medya, Yeni Toplumsal Hareketler içinde (165-190), Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversı̇tesı̇ AÖF Yayınları.
• Pradhipta, A. Y., Yonita, L. ve Novaria, S. A. P. (2024, December). Crisis communication strategy in the face of consumer boycott: Exploring the boycott case of ısrael-affiliated companies and brands, 6th Open Society Conference (OSC 2024) içinde (140-152), Atlantis Press.
• Rucht, D. (2023). Social Movements: A Theoretical Approach, Oxford University Press.
• Snow, D., Vliegenthart, R. ve Ketelaars, P. (2019). The framing perspective on social movements, D. A. Snow, S. A. Soule, H. Kreisi, & H. J. McCammon (Eds.), The Wiley Blackwell Companion to Social Movements içinde (392-410), John Wiley & Sons, Ltd.
• Suwana, F. (2020). What motivates digital activism? The case of the Save KPK movement in Indonesia, Information, Communication & Society, 23(9), 1295-1310.
• Syarif, M., Herman, S. (2024). The influence of social media on the decision to boycott Israel-affiliated products among the Muslim community, Jabodetabek, Journal of Islamic Economics Lariba, 10(2), 813-838. Doi: https://doi.org/10.20885/jielariba.vol10.iss2.art10
• Tani, E. (2019). Ağ toplumunda sokak aktivizminden dijital aktivizme geçiş, Harun Boztepe Taşkıran & Murat Mengü (Eds.), Dijital Aktivizm Üzerine içinde (1-33), İstanbul: Der.
• Tilly, C. (1999). From interactions to outcomes in social movements, Giugni, M., McAdam, D. & Tilly, C. (Eds.), How Social Movements Matter (Vol. 10) içinde (253-270), London: University of Minnesota Press.