THE RELATIONSHIP BETWEEN LEADERSHIP BEHAVIORS OF SCHOOL PRINCIPALS AND AUTONOMOUS BEHAVIORS OF TEACHERS

Yıl 2017, Sayı: 10, 189 - 208, 01.02.2017

Bertan Akyol Ahmet Şakir Yazıcı

Öz

In this study, it was aimed to determine the relationship between leadership behaviors of school principals and autonomous behaviors of teachers. The population of the research designed in the screening model was composed of teachers working in primary, secondary and high schools in the center and districts of Muğla city in 2015-2016 academic year. The sample of the study was composed of 479 teachers determined by using disproportional cluster sampling technique. Leadership Styles Scale and Teacher Autonomy Scale of the school principals were used as data collection tools. In analysis of the data, descriptive statistics, t-test, ANOVA, correlation and multiple regression analyses were used. According to the results of the research, school principals showed transformational leadership behaviors more, followed by transactional and laissez-faire leadership behaviors, respectively. Teachers' general autonomy behaviors were over medium level. There were positive and negative relationships between school principals' leadership behaviors and teacher autonomy. There was a positive and low level of relationship between general teacher autonomy behaviors and transformational leadership behaviors. However, there was a negative and low relationship between general teacher autonomy behaviors and transactional leadership behaviors and laissez-faire leadership behaviors. Leadership behaviors of school principals predicted 6.3% of the change in general teacher autonomy behavior.

Anahtar Kelimeler

Leadership behaviors, Autonomy, Teacher autonomy

OKUL MÜDÜRLERİNİN LİDERLİK DAVRANIŞLARI İLE ÖĞRETMEN ÖZERKLİĞİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Öz

Bu araştırmada okul müdürlerinin liderlik davranışları ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın evrenini, 2015-2016 yılında Muğla il merkezi ve ilçelerindeki ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi, oransız küme örneklemesi tekniği kullanılarak belirlenen 479 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri Ölçeği ile Öğretmen Özerkliği Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel istatistikler, t-testi, ANOVA, korelasyon ve çoklu regresyon analizleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, okul müdürleri daha çok dönüşümcü liderlik davranışları, sonra sürdürümcü ve en sonda da serbest bırakıcı liderlik davranışları göstermektedirler. Öğretmenlerin genel özerklik davranışları orta düzeyin üzerindedir. Öğretmenler, özerklik boyutları arasında en çok öğretme süreci özerkliği; en az mesleki gelişim özerkliği davranışları sergilemektedir. Okul müdürlerinin liderlik davranışları ile öğretmen özerkliği arasında pozitif ve negatif düzeyde ilişkiler vardır. Genel öğretmen özerkliği davranışları ile dönüşümcü liderlik davranışı arasında aynı yönlü ve düşük düzeyde bir ilişki vardır. Ancak genel öğretmen özerkliği davranışları ile sürdürümcü liderlik davranışları ve serbest bırakıcı liderlik davranışları arasında ters yönlü ve düşük düzeyde bir ilişki görülmektedir. Okul müdürlerinin liderlik davranışları genel öğretmen özerkliğinin davranışındaki değişimin %6,3’ünü açıklamaktadır. Yordayıcı değişkenlerden sadece dönüşümcü liderlik değişkeninin genel öğretmen özerkliği ve özerklik alt boyutları üzerinde anlamlı yordayıcı olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Liderlik özellikleri, Özerklik, Öğretmen özerkliği

Kaynakça

• Altınkurt, Y., Yılmaz, K., Erol, E., & Salalı, E. T. (2014). Okul müdürlerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 3, 25-52.
• Anderson, L. W. (1987). The Decline of Teacher Autonomy: Teers or Cheers? International Review of Education, 3 (3), 357-373.
• Akan, D., Yıldırım, İ. ve Yalçın, S. (2014). Okul müdürlerinin liderlik stili ölçeği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 51.
• Anderson, J. R. (1987). Skill acquisition: Compilation of weak-method problem situations. Psychological review, 94(2), 192.
• Ayral, M., Özdemir, N., Türedi, A., Fındık, L., Büyükgöze, H., Demirezen, S., Özarslan, H., & Tahirbegi, Y. (2014). Öğretmen özerkliği ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki: Pisa Örneği. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(1), 207-218.
• Bass, B.M., Avolio, B. (1995). MLQ-Multifactor Leadership Questionnaire, Mind Garden, Palo Alto, California.
• Beşiroğlu, A. (2013). Ortaöğretim kurumları yöneticilerinin liderli sitillerinin örgütsel bağlılıkla ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Bogler, R. (2001). The influence of leadership style on teacher job satisfaction.Educational Administration Quarterly, 37(5), 662-683.
• Bryk, A. S., Sebring, P. B., Kerbow, D., Rollow, S., & Easton, J. Q. (1998).Charting Chicago School Reform: Democratic Localism as a Lever for Change. Westview Press, 5500 Central Avenue, Boulder, CO 80301-2877.
• Buluç, B. (2009a). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34.
• Buluç, B. (2009b). İlköğretim Okullarında Bürokratik Okul Yapısı ile Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki. Eğitim ve Bilim Dergisi. Cilt: 34, Sayı: 152 s: 71-86.
• Büyüköztürk, Ş. (2015). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayınları.
• Cemaloğlu, N. (2007a). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 77-87.
• Cemaloğlu, N. (2007b). Okul Yoneticilerinin Liderlik Stillerinin Farklı DeğiskenlerAcısından
• incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 5(1), 73- 112.
• Cemaloğlu, N. (2007c). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin örgüt sağlığı üzerindeki etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2).
• Çetiner, A. (2008). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışlarını gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (Burdur ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Covey, S.R. (1990), Principle-centered Leadership, Fireside Books - Simon & Schuster, New York, NY.
• Çolak, İ. (2016). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki (Muğla ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Dalgıç, E. (2015). Okul yöneticilerinin algılanan liderlik stilleri ile okul kültürü arasındaki ilişkinin çok boyutlu incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Dursun, Y. (2009). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ile yöneticileri için algıladıkları dönüşümcü ve etkileşimci liderlik stilleri arasındaki ilişki (Karabük ilköğretim okulları örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Eren, E. (1998). Stratejik yönetim. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları. Eurydice. (2008). Levels of autonomy and
• responsibilities of teachers in
• Europe.http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/thematic_reports/094EN.
• pdf adresinden 17.02.2017 tarihine alındı.
• Franklin, H. N. (1988). Principle Consideraiton and its Relationship to Teacher Sense of Autonomy. (Doctoral dissertation, University of Oregon, 1998), Dissertation Abstracts International.
• Friedman, I. A. (1999). Teacher-perceived work autonomy: The concept and its measurement. Educational and Psychological Measurement, 59(1), 58-76.
• Garvin, N. M. (2007). Teacher autonomy: distinguishing perceptions by school cultural characteristics (Doctoral dissertation). Available from ProQuest Dissertations and Theses database. (UMI No. AAI3255863).
• Gençay, A. (2014).Öğretmenlerin görüşlerine göre okul yöneticilerinin liderlik stilleri ve okul imajı(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Gündüz, H. B. ve Kuruçayır, A. (2010). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ve empatik eğilim düzeyleri. V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi-Eğitim Yöneticilerinin 169 Yetiştirilmesi ve Yönetici Yeterlilikleri- Bildiriler Kitabı. 01-02 Mayıs 2010 (ss.398-411). Antalya- Türkiye.
• Hoy, W. K. ve Miskel, C. G. (2012). Eğitim yönetimi (çev. ed. S. Turan). Ankara: NobelYayın Dağıtım.
• Ingersoll, R. (1996). Teachers’ decision-making power and school conflict. Sociology of Education69(2), 159–176.
• Karabacak, M. (2014). Ankara ili genel liselerinde görev yapan öğretmenlerin özerklik algıları ile özyeterlik algıları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karadavut, Y. (2014). İlk ve ortaokul yöneticilerin duygusal zekâ yeterlikleri ve stresle başa çıkma yöntemlerinin liderlik stilleri ile ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Anakara.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yonetimi. 16, 443-465.
• Kıral, B. (2015). Lise Yöneticilerinin Öğretmenleri Güçlendirmesi ve Öğretmenlerin Kayıtsızlık (Sinizm) Davranışı İle İlişkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kıral, E.,Aksoy,V. (2014). Accomplishing Levels of Instructional Leadership Roles of Educational Supervisors According to the Perceptions of Primary and Secondary School Teachers. 9th International Balkans Education and Science Conference, Edirne.
• Kıral,E.(2015). Yönetimde Karar ve Etik Karar Verme Sorunsalı. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (2), 73-89., ISSN: 2146-7862
• Kıral, E.,Suçiçeği, A.(2015). İlkokul Müdürlerinin Öğretimsel Liderlik Rolleri ile ÖğretmenlerinÖrgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki (Aydın İli Örneği). II nd Internationalurasian Educational Research Congress, Ankara.
• Koçak, T. (2006). Okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik stilleri ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki (Ankara ili örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Korkmaz, M. (2008). Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri ile Öğrenen Örgut Özellikleri Arasındaki iliski Üzerine Nicel Bir Arastırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yonetimi Dergisi. 14(53), 78- 98.
• Kreis, K. & Young Brockopp, D. (2001). Autonomy: A component of teacher job satisfaction. Education, 107(1), 110-115.
• Kurt, T. (2009). Okul müdürlerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik stilleri iöğretmenlerin kolektif yeterliği ve öz yeterliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara
• Lightfoot, S. L. (1986). On Goodness of Shool: Themes of Empowerment. Peabody Journal of Education, 63(3), 9-28.
• Liu, X.S. (2007). The effect of teacher influence at school on first-year teacher attrition: A multilevel analysis of the Schools and Staffing Survey for 1999–2000. Educational Research and Evaluation,13(1), 1-16.
• Luthans, F. (1992). Organizational Behavior, 6. Baskı. New York: McGrawHill Inc.
• Morgan, D. L. (1997). The focus group guidebook (Vol. 1). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Möller, J. (2008). Scandinavian approaches to school leadership. In Improving School Leadership Conference, Copenhagen, April (pp. 14-15).
• Oğuz A., Altınkurt, Y., Yılmaz, K., & Hatipoğlu, S. (2014). Öğretmenlerin eğitim inançları ile öğrenen özerkliğini destekleme davranışları arasındaki ilişki. Turkish Journal of Educational Studies,1(1), 37-76.
• Öztürk, İ. H. (2011). Öğretmen özerkliği üzerine kuramsal bir inceleme. Elektronik Journal of Social Sciences, 35, 82-99.
• Pearson, L. C.,& Moomaw, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 37.
• Porter, L. W. (1963). Job attitudes in management: IV. Perceived deficiencies inneedfulfillment as a function of size of company. Journal of Applied Psychology, 47(6), 386.
• Rosenholtz, S. J. (1987). Education Reform Strategies: Will They Increase Teacher Commitment? American Journal of Education, 95(4), 534-562.
• Ryan, R. M.,& Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American psychologist, 55(1), 68.
• Rukmani, K., Ramesh, M. and Jayakrishnan, J. (2010). Effect of leadership styles on organizational effectiveness.European Journal Of Social Sciences, 15 (3), 365-370.
• Sarpkaya, R. (2004). Eğitimin Lider Yönetici Yetiştirme İşlevi. M. Gürsel (Ed.).Eğitime İlişkin Çeşitlemeler içinde (s.7-17). Konya: Eğitim Kitapevi.
• Sergiovanni, T. J. (2009). The principalship: A reflective practice approach. Boston, MA: Pearson.
• Smylie, M. A. (1992). Teacher participation in school decision making: Assessing willingness to participate. Educational Evaluation and Policy Analysis, 14(1), 53-67.
• Sparks, D. (2012). The relationship between teacher perceptions of autonomy in the classroom and standards based accountability reform (Unpublished doctoraldissertation). The University of Maryland, College Park.
• Üzüm, P. (2014). Sınıf öğretmenlerinin öğretmen özerkliğine ilişkin farkındalık düzeylerinin yapısal ve bireysel boyutları açısından değerlendirilmesi (İzmir ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). ÇanakkaleOnsekiz Mart Üniversitesi.
• Üzüm P.,& Karslı, M. D. (2013). Sınıf öğretmenlerin öğretmen özerkliğine ilişkin farkındalık düzeyleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 79-94.
• White, P. A. (1992). Teacher empowerment under "ideal" school-site autonomy. Educational Evaluation and Policy Analysis, 14(1), 69-82.
• Yukl, G. A. (2006). Leadership in organisations. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.