İTALYA’DA YENİ GERÇEKÇİLİK VE TÜRKİYE’DE TOPLUMSAL GERÇEKÇİ SİNEMA: BİTMEYEN YOL FİLM ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 101 - 128, 29.06.2023

Umut İnam

https://doi.org/10.46442/intjcss.1317706

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, dünya sinema tarihinin önemli akımlarından biri olan Yeni Gerçekçiliği’n tarihsel, biçimsel ve kuramsal gelişiminden yola çıkarak ortaya çıkış sürecini ve doğuşunu anlamlandırmak, İtalyan ve dünya sinemasındaki filmler üzerinden karşılığını tespit etmektir. Toplumsal sanat olarak değerlendirilen iki sinema akımı; İtalyan Yeni Gerçekçiliği ve Toplumsal Gerçekçi Türk Sineması’nın gelişim süreçlerini ortaya koymaktır. Tarihsel süreç incelendiğinde bir toplumun her alanında yaşanan değişim ve dönüşümlerin sinemada karşılığını bulduğu görülmektedir. İtalyan Yeni Gerçekçi Sineması da içinde bulunduğu siyasi, iktisadi, toplumsal ve kültürel değişimlerin bir yansıması olarak ortaya çıkmıştır. Bu siyasi ve toplumsal gelişmeler neticesinde oluşan gerçekçilik akımının temel karakteristik özellikleri sinema alanında ele alınmıştır. Sanatta gerçekçilik, sinemada gerçekçilik ve biçimcilik tartışmalarının kuramsal temelleri incelenmiştir. Bu bağlamda İtalya’da doğan Yeni Gerçekçi Sinema’nın Türkiye’ye olan yansımaları ele alınarak Türk Sineması’nın İtalyan Yeni Gerçekçiliği’nden etkilenmesi ve kendi Toplumsal Gerçekçi filmlerini üretmesi üzerine tarihsel ve ideolojik çözümlemelere gidilmiştir.
Bu çalışmada, İtalyan Yeni Gerçekçi Sineması’nı oluşturan ortak parametreler belirlenmiş ve İtalyan Yeni Gerçekçiliği’nin Türkiye’de 1960’larda ortaya çıkan Toplumsal Gerçekçilik akımı üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu bağlamda Duygu Sağıroğlu’nun “Bitmeyen Yol” (1965) filminin anlatısı nitel metin incelemelerinden biri olan betimsel analiz yöntemine göre çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular ile Türk Toplumsal Gerçekçilik Akımı’nın İtalyan Yeni Gerçekçiliği’nin biçimleriyle paralel seyrettiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Gerçekçilik, Toplumsal Gerçekçilik, İtalyan Sineması

ITALIAN NEOREALISM AND SOCIAL REALIST TURKISH CINEMA: THE FILM CASE OF “BİTMEYEN YOL” CONSUMERS

Öz

The main purpose of this study is to make sense of the birth and evolution of Neorealism which is one of the important movements in the history of world cinema, based on its historical, formal and theoretical development and also to determine its counterpart through films in Italian and world cinema. One of the purposes is to reveal the development processes of Italian Neorealism and Social Realistic Turkish Cinema; two film movements that are considered as social art. When the historical process is examined, it is seen that the changes and transformations experienced in all areas of a society find their counterparts in cinema. Italian Neorealist Cinema has emerged as a reflection of the political, economic, social and cultural changes it is in. The main characteristics of the movement that emerged as a result of these developments are discussed. The theoretical foundations of these discussions of realism in art, films and formalism are examined. In this context, the reflections of Italian Neorealism in Turkey are discussed. Historical and ideological analyzes were made on the fact that Turkish cinema was influenced by Italian Neorealism and produced its own Social Realist films. The method of the study is explained below.
In this study, the common parameters constituting Italian Neorealist Cinema were determined and the effect of it on the Turkish Social Realism in the 1960s was examined. In this context, the narrative of Duygu Sağıroğlu's "BitmeyenYol” (1965) was analyzed according to the descriptive analysis method, which is one of the qualitative text analyzes. With the findings, it was concluded that the Turkish Social Realism was parallel to the Italian Neorealism.

Anahtar Kelimeler

Italian Cinema., Neorealism, Social Neorealizm

Kaynakça

• Armes, R. (2019). Sinemada ve Gerçeklik: Tarihsel Bir İnceleme. (Çev. Zeynep Özen Barkot). İstanbul: Doruk Yayıncılık. (Kitabın Orijinal Basımı 1974).
• Andrew, D.J. (2010). Büyük Sinema Kuramları. (Çev. Zahir Atam). İstanbul: Doruk Yayıncılık. (Kitabın Orijinal Basımı 1976).
• Bağdatlı, S. (2000). İtalyan Yeni Gerçekliliği. İstanbul: Der Yayınları.
• Biryıldız, E. (2000). Sinemada Akımlar, İstanbul: Beta Yayınları.
• Cook, P. (2009). İtalya and Neo-Realizm. (Çev. Hasan Yılmaz). İlmi Etütler Derneği Dergisi. (S 114-116).
• Çebi, Z. (2006). 1960 Dönemi Türk Sineması ve Toplumsal Gerçekçi Çalışmalar. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Çelikçi, A. Kakışım, C. (2013, Aralık). İtalyan Faşizmi ve Tarihsel Gelişimi. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt 1, Sayı2.
• Daldal, A. (2005). 1960 Darbesi ve Türk Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Gökmen, M. (1989). Başlangıçtan 1950’ye Kadar Türk Sinema Tarihi ve Eski İstanbul Sinemaları. İstanbul: Denetim Ajans Basımevi.
• Güzel, A. Cem: “De Sica’dan P.P. Pasolini’ye İtalyan Sinemasında Mizahın Gelişimi”, İ.Ü. İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı: 9, 1999.
• Kracauer. (2015). Film Teorisi: Fiziksel Gerçekliğin Kurtuluşu. (Çev. Özge Çelik). İstanbul: Metis Yayınları (Kitabın Orijinal Basımı 1997).
• Katmer, G. (2022). Teknolojik Bir Aygıt Olarak Kameranın Keşfi ve Sinemanın Doğuş Döneminin İncelenmesi. Medeniyet Sanat Dergisi, 8 (2), 2022, s. 229-252.
• Kılınç, B. (Temmuz 2014). Yeni Gerçekçilik ve Luchino Visconti: Sinema Tarihine Yeniden Bakmak. Atatürk İletişim Dergisi, Sayı 7.
• Kalkan, K.N. (2019). İtalyan Yeni Gerçekçiliği (Ders Notları). Hacettepe Üniversitesi, Sanat Tarihi Bölümü.
• Macksey, K.J. (2012). 2. Dünya Savaşı’nda Askeri Hatalar. (Çev. Tanju Akad). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nur Kalkan, K. (2019). İtalyan Yeni Gerçekçiliği. (Ders Notları). Hacettepe Üniversitesi Sanat Tarihi
• Onat, F. (1979). Faşist Dönemde İtalyan Sineması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, EÜ, GSF., 1979.
• Orta, N. (2008). Hollywood sinemasına Karşı Avrupa Film Politikaları ve Gelişen Korumacı Tedbirler. Marmara İletişim Dergisi. 13 (13), 161-169.
• Özön, N. (1995). Karagözden Sinemaya, İstanbul: Kitle Yayınları.
• Önbayrak, N. (2008). Sanatta Gerçeklik İçerisinde İtalyan Yeni Gerçekçiliği. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 13(13), 187-203.
• Örenç, A.F. (2006). Yakın dönem Tarihimizde Rodos ve On iki Ada. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Refiğ, H. (2009). Ulusal Sinema Kavgası. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Suçkov, B. (1982). Gerçekçiliğin Tarihi (Çev. Aziz Çalışlar). İstanbul: Adam Yayıncılık (Kitabın Orijinal Basımı 1976).
• Serdaroğlu, F. (2016). Sinema Neden Bir Sanattır? Sinemayı Sanat Olarak Ele Alan Bir Araştırma Ne Tür Bir Yaklaşım Benimsemelidir? [Online Dergi]. Anadolu Üniversitesi İletişim Fakültesi Uluslararası Hakemli Dergisi, Sayı 2 s.114-115.
• Scognamillo, G. (1988). Türk Sinema Tarihi, İkinci Cilt: 160-1986. İstanbul: Metis Yayınevi.
• Tunalı, B. (2009). 27 Mayıs 1960 ve Toplumsal Değişimlerin Türk Sinemasına Yansıması: Toplumsal Gerçekçilik. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Yıldırım T. (2021). Sinema Tarihine Giriş Büyük Estetik Ekoller, Tarzlar, Akımlar, Hareketler. İstanbul: Akademisyen Yayınevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, A. (2011). Nitel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, H.R. (2011). Yeni Gerçekçilik ve Türk Sinemasında Gerçekçilik. Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.