Klasik Dönem Osmanlı Devletinde Teşhir Cezası

Yıl 2015, Cilt 3 (Özel Sayı 2), 447 - 456, 15.09.2015

Ahmet Kılınç

https://doi.org/10.14486/IJSCS411

Öz

Makalenin amacı, teşhir yaptırımının tanımını yaparak, anılan yaptırımın klasik dönem Osmanlı Ceza Hukukunda hangi suçlara ne gibi usullerle uygulandığını, hangi ceza kategorisine dâhil olduğunu ve nasıl değişikliğe uğradığını tespit etmektir. Teşhir, kural olarak tazir cezasıdır. Ayrıca bu ceza anılan dönemde tekmili, tebei ve nefsi ceza olarak da uygulanmıştır. Kural olarak kanunilik ilkesi ile bağdaşır şekilde uygulanan teşhir yaptırımı, askerî, reaya, zimmi, Müslüman, kadın erkek ayırım yapılmadan herkese uygulanmıştır. Tespit ettiğimiz kadarıyla Osmanlı Devleti’nde on iki suç tipine teşhir yaptırımı uygulanmıştır. Bunlar pezevenklik, yalancı şahitlik ve yalancılık, yankesicilik veya yol kesme suçu, devlete isyan, toplumsal ahlaka yönelik suçlar, dini vecibelerin yerine getirilmemesi, hırsızlık, devlet tekeline müdahale ve gümrük kurallarına uymama, müessir fiil, içki içme, askerî suçlar ve çevre temizliği ihlalidir.

Anahtar Kelimeler

Tashhir, Parading, Publicly execution, Announcement of Verdict, Show around

Klasik Dönem Osmanlı Devletinde Teşhir Cezası

Öz

Makalenin amacı, teşhir yaptırımının tanımını yaparak, anılan yaptırımın klasik dönem Osmanlı Ceza Hukukunda hangi suçlara ne gibi usullerle uygulandığını, hangi ceza kategorisine dâhil olduğunu ve nasıl değişikliğe uğradığını tespit etmektir. Teşhir, kural olarak tazir cezasıdır. Ayrıca bu ceza anılan dönemde tekmili, tebei ve nefsi ceza olarak da uygulanmıştır. Kural olarak kanunilik ilkesi ile bağdaşır şekilde uygulanan teşhir yaptırımı, askerî, reaya, zimmi, Müslüman, kadın erkek ayırım yapılmadan herkese uygulanmıştır. Tespit ettiğimiz kadarıyla Osmanlı Devleti’nde on iki suç tipine teşhir yaptırımı uygulanmıştır. Bunlar pezevenklik, yalancı şahitlik ve yalancılık, yankesicilik veya yol kesme suçu, devlete isyan, toplumsal ahlaka yönelik suçlar, dini vecibelerin yerine getirilmemesi, hırsızlık, devlet tekeline müdahale ve gümrük kurallarına uymama, müessir fiil, içki içme, askerî suçlar ve çevre temizliği ihlalidir

Anahtar Kelimeler

Teşhir, Hükmün Alenen İnfazı, Hükmün ilanı, Gezdürmek, Rüsva-ı amm etmek, Osmanlı ceza hukuku

Kaynakça

• Akgündüz A (1996). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, OSAV yayınları, İstanbul.
• Anhegger R, İnalcık H (1956). Kanunname-i Sultani Ber Muceb-i ‘Örf-i Osmanî, TTKY, Ankara.
• Avcı M (2004). Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar, Gökkubbe Yayınları, İstanbul.
• Aydın B, Tak E (2008). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (H. 919-927 / M. 1513-1521), Haz. İSAM Yayınları, İstanbul.
• Bardakoğlu A (1995). “Eşkıya”, Diyanet Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul.
• Binark İ (1995). Başbakanlık Osmanlı Arşivi’deki Belgeler Işığında Türkler’de Çevrecilik Anlayışı, Yeni Türkiye, Yıl1, numara 5.
• BOA, 7 Numaralı Mühimme Defteri, Cilt 1.
• BOA, A. MKT.NZD. Dosya No: 36, Gömlek No: 89, 15.Ş.1267(15 Haziran 1851).
• BOA, HAT, Dosya No: 200, Gömlek No:10151, Hicri 29.Z.1205(1791)
• Cin H, Akyılmaz G (2011). Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yayınları, Konya.
• Daşçıoğlu K (2007). İskân, Suç ve Ceza, Osmanlı’da Sürgün, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
• Demir A (1998). Kanuni’nin Bir Fermanı Vesilesiyle Zina Üzerine Düşünceler, Tarih ve Toplum Dergisi, S. 169.
• Günalan R, Kemal V, Altıntop Ö Ayyıldız Bahadır H (2010). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 2 Numaralı Sicil, Haz., İSAM Yayınları, İstanbul.
• Halebi İ (1980). Mültekâl-Ebhur, Mevkufât, şerheden Mehmed Mevkufati, Sadeleştiren Ahmed Davudoğlu, Doyuran Matbaası, İstanbul.
• Heyd U (1973). Studies in Old Otoman Criminal Law, Clarendon Press, Oxford
• Kılınç A (2014). Mukayeseli Hukuk ve Hukuk Tarihinde Teşhir Cezası, Adalet Yayınevi, Ankara.
• Kurt Y (2010). I. Ahmed (1603-17) Dönemine Ait Bir Osmanlı Kanunnamesi, BELLETEN, Cilt: XXXI, Sayı: 35, Ankara.
• Lugal N, Erzi A (1956). Fatih Devrine ait Münşeat Mecmuası, İstanbul Fethi Derneği Yayınları, İstanbul.
• Mantran R (1990). 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, C. 1, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay ve Enver Özcan, TTK Yayınları, IV. Dizi, Sayı 12, Ankara.
• Montagu L, Şark Mektupları.
• Mutaf A (2008). Teorik ve Pratik Olarak Osmanlı’da Recm Cezası: Bazı Batı Anadolu Şehirlerindeki Uygulamalar”, Turkish Studies International Periodical Fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Sayı ¾.
• Pekcan A (2004). Son Dönem Hanedi Fakihlerinden İbn Nüceym’in (970/1563) Fıkhi Risalelerinin Tanıtımı Ve Rüşvet Risalesi’nin Çevirisi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, Konya.
• Peters R (2007). Crime and Punishment in Islamic Law: Theory and Practice from the Sixteenth to Twenty-First Century, Cambridge University Press.
• Puhala S, Yücel Y (1988). I. Selim Kanunnamesi (1512-1520) ve XVI. Yüzyılın İkinci Yarısının Kimi Kanunları, TTKY, Ankara.
• Serahsi Ş (2008). Mebsût, Ed. Mustafa Cevat Akşit, Gümüşev Yayınları, İstanbul.
• Şafak A (1977). Mezheplerarası Mukayeseli İslam Ceza Hukuku. Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
• Tekin Y (1995). Şer’iyye Sicilleri Işığında Osmanlı Devleti’nde Ta’zir Suç ve Cezaları, Marmara Üniversitesi, SBE, İslam Hukuku Bölümü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Udeh A (1990). Mukayeseli İslam Hukuku ve Beşeri Hukuk, Cilt 2, Tercüme Ali Şafak, Rehber Yayıncılık, Ankara.
• Üçok Ç (1946). Osmanlı Kanunnamelerinde İslâm Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler, AÜHFD, C. 3, Sayı: 2, Ankara.