Ekosistem Unsurlarının Öğretildiği Etkinliklerin Ortaokul Öğrencilerinin Çevresel Tutumlarına Etkisi: Hazar Gölü Örneği

Yıl 2023, , 1370 - 1391, 15.09.2023

Gonca Keçeci , Pelin Yıldırım , Selin Yıldız , Burcu Alan , Fikriye Zengin

https://doi.org/10.17679/inuefd.1218509

Öz

İklim değişiklikleri, ozon tabakasının incelmesi, asit yağmurları gibi çeşitli çevre sorunları doğayı ve dolayısıyla insanlığın geleceğini tehdit eden boyutlara ulaşmıştır. Böylesine olumsuz bir tablonun oluşmasında insan faktörü büyük rol oynamaktadır. Bu nedenle insanlar öncelikle çevre sorunlarının gerçek nedenleri konusunda kendilerini sorgulamalı ve bir an önce etkin çözümler üreterek harekete geçmelidir. Bu sorunların önlenmesinde çevre eğitimi atılması gereken önemli adımlardan biridir. Gerçekleştirilen çalışma ile “Küçük Bilim İnsanları Elazığ Hazar Gölü Ekosistemini Keşfediyor II” isimli proje kapsamında verilen çevre eğitimin, öğrencilerin çevreye yönelik tutumlarına etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, Elazığ il ve ilçelerinde öğrenim gören 30 (14 kız, 16 erkek) ortaokul öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada karma yöntem kullanılmıştır. Çalışmaya ilişkin nicel veriler Çevresel Tutum Ölçeği, nitel veriler ise günlükler ve yarı yapılandırılmış mülakatlar ile toplanmıştır. Çalışma sürecinde elde edilen nicel verilerin analizinde SPSS 23 paket programı, nitel verilerin analizinde ise içerik analizi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarında anlamlı bir farklılık olmadığına ancak okul dışı doğa etkinliklerinin öğrencilerin bilgi düzeylerini olumlu yönde geliştirdiğine ve çevre farkındalıklarını artırdığına ulaşılmıştır. Ulaşılan sonuçlardan yola çıkılarak çevre eğitimine yönelik okul dışı doğa eğitimi etkinlikleri coğrafi koşullara göre düzenlenip geliştirilerek ülke çapındaki araştırmacılar, öğretmenler, öğrenciler ve veliler için daha ulaşılabilir ve uygulamaya olanak veren hale getirilebilir.

Anahtar Kelimeler

çevresel tutum, ekosistem, ortaokul öğrencileri, TÜBİTAK 4004

Kaynakça

• Akay, C. (2013). Ortaokul öğrencilerinin TÜBİTAK “4004 yapıyorum öğreniyorum yaz bilim okulu” projesi sonrası bilim kavramına yönelik görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 326-338. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/160909
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (23. baskı). Pegem Akademi. Cevahir, E. (2020). SPSS ile nicel veri analizi rehberi. Kibele Yayınları.
• Cartwright, D. P. (1953) Analysis of qualitative material. L. Festinger, & D. Katz (Eds.). In Research methods in the behavioral sciences. Holt, Rinehart & Winston.
• Chen, H. T. (2006). A theory-driven evaluation perspective on mixed methods research. Research in the Schools, 13(1), 75-83.
• Creswell, J. (2002). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Merrill Prentice Hall.
• Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2011). Designing and conducting mixed methods research. Sage Publications.
• Çepni, S. (2011). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Celepler Matbaacılık.
• Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (1994). Handbook of qualitative research. Sage Publications.
• Dresner, M., & Gill, M. (1994). Environmental education at summer nature camp. The Journal of Environmental Education, 25(3), 35-41. https://doi.org/10.1080/00958964.1994.9941956
• Erdoğan, M., & Özsoy, A. M. (2007). Graduate students’ perspectives on the human-environment relationship. Journal of Turkish Science Education, 4(2), 21-30. http://www.tused.org/index.php/tused/article/view/665/570
• Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, 25, 65-66. https://gavsispanel.gelisim.edu.tr/Document/ezozer/20190923145207313_1995812a-f88e-4958-a6d8-cd23b9f02599.pdf
• Esringü, A. Canpolat, N. ve Barış, Ö. (2021). “İklim değişikliğinde yeşil adımlar” TÜBİTAK 4004 proje değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 883-902. https://doi.org/10.53487/ataunisosbil.825275
• Feyzioğlu, B., Özenoğlu Kiremit, H., Öztürk Samur, A. ve Aladağ, E. (2012). YİBO’lar doğal ortamda bilimsel düşünüyor. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 65-74. https://www.researchgate.net/profile/Ayse-Oeztuerk-Samur/publication/327108786_Yibolar_Dogal_Ortamda_Bilimsel_Dusunuyor/links/5b79c874299bf1d5a716ae37/Yibolar-Dogal-Ortamda-Bilimsel-Duesuenueyor.pdf
• Ghadiri Khanaposhtani, M., Liu, C. C. J., Gottesman, B. L., Shepardson, D., & Pijanowski, B. (2018). Evidence that an informal environmental summer camp can contribute to the construction of the conceptual understanding and situational interest of STEM in middle-school youth. International Journal of Science Education, Part B: Communication and Public Engagement, 8(3), 227-249. https://doi.org/10.1080/21548455.2018.1451665
• Gillett, D. P., Thomas, G. P., Skok, R. L., & McLaughlin, T. F. (1991). The effects of wilderness camping and hiking on the self-concept and the environmental attitudes and knowledge of twelfth graders. The Journal of Environmental Education, 22(3), 34-44. https://doi.org/10.1080/00958964.1991.10801966
• Howe, R., & Disinger, J (1988). Teaching environmental education using out-of-school settings and mass media. ERIC/SMEAC Environmental Education Digest, 1, 1-7. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED320759.pdf
• Karakoc-Topal, O. (2022). Ortaokul öğrencilerinin gözünden bir TÜBİTAK 4004 projesi: Bilimleri birleştir, doğayı güzelleştir!. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (53), 638-666. https://doi.org/10.53444/deubefd.1088361
• Keçeci, G., Zengin, F. K. ve Alan, B. (2019). TÜBİTAK 4004 “Küçük bilim insanları Elazığ Hazar Gölü ekosistemini keşfediyor” projesinin ortaokul öğrencilerinin çevresel tutumlarına etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(1), 41-63. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/663410
• Keleş, Ö., Uzun, N. ve Varnacı Uzun, F. (2010). Öğretmen adaylarının çevre bilinci. Çevresel tutum. Düşünce ve davranışlarının doğa eğitimi projesine bağlı değişimi ve kalıcılığının değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 384-401. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/70197
• Keleş, R., Hamamcı, C. ve Çoban, A. (2009). Çevre politikası (6. baskı). İmge Kitabevi.
• Kırıkkaya-Buluş, E., Bozkurt, E. ve İşeri, Ş. (2011). TÜBİTAK Destekli İlköğretim Öğrencileri Bilim Yaz Okulu’nun öğrencilerin bilim insanı imgelerine etkisi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, (9), 61-75. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/128121/
• Leeming, F. C., Dwyer, W. O., Porter, B. E., & Cobern, M. K. (1993). Outcome research in environmental education: A critical review. The Journal of Environmental Education, 24(4), 8-21. https://doi.org/10.1080/00958964.1993.9943504
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Sage.
• Oğurlu, İ., Alkan, H., Ünal, Y., Ersin, M. Ö. ve Bayrak, H. (2013). Çevre ve doğa eğitimlerinin coğrafya eğitimine katkıları: IDE projeleri örneği. R. Efe, İ. Atalay ve İ. Cürebal (Ed.), 3rd International Geography Symposium bildiriler kitabı içinde (ss. 498-508). Antalya, Türkiye.
• Palmerg, I. E., & Kuru, J. (2000). Outdoor activities as a basis for environmental responsibility. Journal of Environmental Education, 31(4), 32-36. https://doi.org/10.1080/00958960009598649
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd ed.). Sage.
• Sherman-Morris, K., Clary, R. M., McNeal, K. S., Diaz-Ramirez, J., & Brown, M. E. (2017). An earth hazards camp to encourage minority participation in the geosciences. Journal of Geoscience Education, 65(1), 12-22. https://doi.org/10.5408/16-192.1
• Sontay, G., Tutar, M. ve Karamustafaoğlu, O. (2016). “Okul dışı öğrenme ortamları ile fen öğretimi" hakkında öğrenci görüşleri: Planetaryum gezisi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 1(1), 1-24. https://dergipark.org.tr/en/download/article
• Tatlı, E. ve Eroğlu, D. (2021). TÜBİTAK 4004 doğa eğitimi ve bilim okulları: Burdur “7/24 Bilim” kampı. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(11), 87-106. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1342352
• Tekbıyık, A., Şeyihoğlu, A., Sezen, V. G. ve Konur, B. K. (2013). Aktif öğrenmeye dayalı bir yaz bilim kampının öğrenciler üzerindeki etkilerinin incelenmesi. The Journal of Academic Social Studies, 6(1), 1383-1406. https://web.archive.org/web/20201211230605id_/https://jasstudies.com/files/jass_makaleler/1497411835_Tekb%C4%B1y%C4%B1kAhmet_S_1383-1406.pdf
• Topalsan, A. K., Türk, Z. ve Güler, G. (2019). Korunmaya muhtaç çocuklara yönelik gerçekleştirilen “Doğada Bilim Yapıyorum!” TÜBİTAK 4004 projesinin değerlendirilmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(1), 581-607. https://doi.org/10.15869/itobiad.488344
• Uğraş, S., Sipahi, N., Dursun, H., Keçeli, F., Eriş Hasırcı, H. M. ve Fidan, A. (2021). Etkinlik temelli bir öğretim modeli: Mikrodünyaya yolculuk-3 projesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(17), 31-44. https://doi.org/10.46778/goputeb.890542
• Yıldırım, M., Atila, M. E. ve Doğar, Ç. (2016). 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin fen bilimleri etkinliklerine yönelik düşünceleri: Küçük bilim adamları keşifte projesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,13(1), 194-212. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/253568
• Yücel, E. Ö. ve Özkan, M. (2014). Ortaokul öğrencilerine yönelik çevresel tutum ölçeği geliştirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 27-48. https://doi.org/10.19171/uuefd.37221