Öğretmen Adaylarının Duygusal Zekaları ile Demokratik Algı ve Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 2, 636 - 654, 31.08.2020

Hatice Özaslan , Hatice Kumcağız , Melek Baba Öztürk

https://doi.org/10.17679/inuefd.590592

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada öğretmen adaylarının duygusal zeka ile demokratik algı
ve tutumlarının cinsiyet, okul türü ve anne-baba eğitim durumuna göre
değerlendirilmesi ve öğretmen adaylarının duygusal zekaları ile demokratik algı
ve tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Betimsel nitelikte
olan araştırmada tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır.
Araştırmanın çalışma grubunu 314 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmanın
verileri Tutkun ve Genç (2013) tarafından geliştirilen “Demokratik Algı ve
Tutum Ölçeği” ile Tatar, Tok ve Saltukoğlu (2011) tarafından Türkçeye uyarlanan
“Gözden Geçirilmiş Schutte Duygusal Zeka Ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin
analizinde aritmetik ortalama, standart sapma gibi betimleyici istatistiklerin
yanı sıra Mann Whitney U testi, Kruskall Wallis H testi ve korelasyon analizi
kullanılmıştır. Araştırma sonucunda duygusal zeka ile demokratik algı ve
tutumlar arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişkinin bulunduğu tespit edilmiştir.
Ayrıca öğretmen adaylarının duygusal zekalarının bölüm ve cinsiyete, demokratik
algı ve tutumlarının ise mezun olunan lise türüne göre alt boyutlar açısından
anlamlı biçimde farklılaştığı tespit edilmiştir. Araştırma bulguları literatür
eşliğinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Duygusal Zeka, Demokratik Algı, Demokratik Tutum

Kaynakça

• Ada, S. (2009). Beden eğitimi öğretmenlerinin duygusal zekâ düzeyleri ve yetkinliklerinin belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akar Kayserili, T., & Gündoğdu, K. (2010). Okul öncesi öğretmenleri ve öğretmen adaylarının mesleğe ilişkin tutumları ile duygusal zekâları arasındaki ilişki. Milli Eğitim, 187, 104-121.
• Akbaş, E. (2006). İstanbul ili fatih ilçesi ilköğretim okulu öğretmenlerinin duygusal zeka düzeylerinin belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akyol, M.A. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin duygusal zeka seviyelerinin ve problem çözme becerilerinin farklı değişkenlere göre karşılaştırılması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bülent Ecevit Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Alper, D. (2007). Psikolojik danışmanlar ve sınıf öğretmenlerinin duygusal zekâ düzeyleri-iletişim ve empati becerilerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Arslan, A., & Çalmaşur, H. (2017). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin çokkültürlü eğitim tutumları ve demokratik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 90-109.
• Aydemir, H., & Aksoy, N.D. (2010). Eğitim fakültesi öğrencilerinin demokratik tutumlarının bazı değişkenlerle ilişkisi: Malatya örneği. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 265-279.
• Bacanlı, H. (2000). Sosyal beceri eğitimi: İlköğretimde rehberlik kitabı. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bingöl, D. (2000). Demokratik tutum ve değerler açısından üniversite gençliği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), 129-157.
• Bulut, N. (2006). Bir grup üniversite öğrencisinin demokratik tutumları ile çeşitli değişkenler arasındaki ilişkiler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 12(1), 37-59.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Certel, Z., Çatıkkaş, F., & Yalçınkaya, M. (2011). Beden eğitimi öğretmen adaylarının duygusal zeka ile eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 13(1), 74-81.
• Dawda, D., & Hart, S. D. (2000). Assessing emotional intelligence: reliability and validity of the bar-on emotional quotient ınventory (eq-i) in university students. Personality and Individual Differences, 28, 797-812.
• Davis, M. (2004). EQ duygusal zekanızı ölçün. (S. Silahlı, Çev.). İstanbul: Alfa.
• Deniz, Ç. (2017). Farklı branş öğretmenlerinin duygusal zeka özelliği ile mesleki benlik saygıları arasındaki ilişkinin incelenmesi üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Arel Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Diken, E. H., & Aydoğdu, M. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının duygusal zekâları ile fen başarıları (genetik konusunda) arasındaki ilişki. Online Fen Eğitimi Dergisi, 3(1), 1-13.
• Dinç, B. (2017). Okul Öncesi Eğitimde İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi. Refik Turan (Ed.), Öğretmen adayları ve öğretmenler için insan hakları ve demokrasi eğitimi içinde (s. 197-218). Ankara: Pegem.
• Doğan, U. (2009). Lise öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile problem çözme becerilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Ektem, I. S., & Sünbül, A. M. (2011). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 159-168.
• Elkatmış, M., & Toptaş, V. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının demokratik tutumlarının incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 128-144.
• Eranıl, A. K., & Özcan, M. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyinin incelenmesi, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, X(X), XX-XX.
• Ercoşkun, M. H., & Nalçacı, A. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının empatik beceri ve demokratik tutumlarının incelenmesi. Milli Eğitim, 180, 204-215.
• Erdoğdu, M.Y. (2008). Duygusal zekanın bazı değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 62–76.
• Genç, S. Z., & Kalafat, T. (2007). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları ile problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22), 10-22.
• Girgin, G. (2009). Öğretmen adaylarında duygusal zekanın bazı değişkenler açısından incelenmesi. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 131-140.
• Goleman, D. (2001). Duygusal zeka neden ıq’dan daha önemlidir?. (B. Seçkin Yüksel, Çev.). İstanbul: Varlık.
• Göçet, E. (2006). Üniversite öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile stresle başa çıkma tutumları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Gömleksiz, M. N., & Kan, A. Ü. (2008). Eğitim fakültesi ve tezsiz yüksek lisans programlarına kayıtlı öğretmen adaylarının demokratik tutumların değerlendirilmesi. (Fırat üniversitesi örneği). Milli Eğitim, 178,44–64.
• Gömleksiz, M. N., & Çetintaş, S. (2011). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları (Fırat, Dicle, 7 Aralık, Cumhuriyet ve Erzincan Üniversiteleri Örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 1-14.
• Gur, R. C., Gunning-Dixon, F., Bilker, W. B., & Gur, R. E. (2002). Sex differences in temporo-limbic and frontal brain volumes of healthy adults. Cerebral cortex, 12(9), 998-1003.
• Güler, A. (2006). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin duygusal zekâ düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gültekin Akduman, G., & Akaydın, D. (2016). 6 yaş grubu çocukların duygusal zekalarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22, 368-384.
• Gün, P. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin duygusal zeka yeterlikleri ile öğretimsel liderlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Gaziantep ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Gürşen-Otacıoğlu, G. S. (2009). Müzik öğretmeni adaylarının duygusal zekâ ile akademik ve çalgı başarı düzeyleri arasındaki ilişki. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 85-96.
• Güven, A., Kaya, R., & Aslan, H. (2014). Tarih öğretmen adaylarının demokratik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Middle Eastern ve African Journal of Educational Research, 12, 17-31.
• İkiz, E., & Totan, T. (2012). Üniversite öğrencilerinde öz-duyarlılık ve duygusal zekanın incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 51-71.
• Kabar, M. (2017). Lise öğretmenlerinin işe bağlılık düzeyleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi / Marmara Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ortak Yüksek Lisans Programı.
• Karademir, T., Döşyılmaz, E., Çoban, B., & Kafkas, M. E. (2010). Beden eğitimi ve spor bölümü özel yetenek sınavına katılan öğrencilerde benlik saygısı ve duygusal zekâ. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18 (2), 653-674.
• Karahan, T. F., Sardoğan, M. E., Özkamalı, E., & Dicle, A. N. (2006). Öğretmen adaylarında demokratik tutum, nevrotik eğilimler ve kendini gerçekleştirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(3), 149-158.
• Karatekin, K., Merey, Z., Sönmez, Ö. F., & Kuş, Z. (2013). Öğretmen adayları ve öğretmenlerin demokratik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(2), 561-574.
• Kavcar, B. (2011). Duygusal zeka ile akademik başarı ve bazı demografik değişkenlerin ilişkileri: bir devlet üniversitesi örneği. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kayabaşı, Y. (2011). Öğretmen adaylarının davranışlarının demokratik sınıf ortamı açısından değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 525-549.
• Kayışoğlu, B. N., Doğan, İ., & Çetin, M. (2014). Gençlik kampı lider adaylarının duygusal zeka düzeyleri ve iletişim becerilerinin incelenmesi. Ankara Üniv Spor Bil Fak, 12 (1), 43-50.
• Kaynak, A. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile saldırganlık düzeyleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Kayserili, T. (2009). Okul öncesi öğretmenleri ve öğretmen adaylarının duygusal zekaları ile okul öncesi öğretmenliğine ilişkin tutumlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kızıl, Z. (2012). Eğitim bilimleri fakültesi öğrencilerinin duygusal zekâlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kızıl, Ş. (2014). Öğretmenlerin duygusal zekâları ile örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kolb, S. M., & Hanley Maxwell, C. H. (2003). Critical social skills for adolescents with high incidence disabilities: parental perspectives. Council for Exceptional Children, 69(2), 163-179.
• Köksal, A. (2003). Ergenlerde duygusal zeka ile karar verme stratejileri arasındaki ilişki. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köksal, A., & İşmen-Gazioğlu, E. A. (2007). Ergenlerde duygusal zeka ile karar verme stratejileri arasındaki ilişki. Hasan Ali Yücel Eğilim Fakültesi Dergisi, 7(1), 133-146.
• Köksal Akyol, A., & Oğuz, V. (2015). İletişimi Oluşturan Temel Koşullar ve İletişim Engelleri. Abide Güngör Aytar (Ed.). Etkili iletişim içinde (s. 35-59). Ankara: Hedef.
• Maboçoğlu, F. (2006). Duygusal zeka ve duygusal zekanın gelişimine katkıda bulunan etkenler. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Miklikowska, M., & Hurme, H. (2011) Democracy begins at home: Democratic parenting and adolescents' support for democratic values. European Journal of Developmental Psychology, 8(5), 541-557. doi: 10.1080/17405629.2011.576856.
• Nalçacı, A., & Ercoşkun, M. H. (2006). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının demokratik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 241-257.
• Onuray-Eğilmez, O., Eğilmez, Ö., & Engür, D. (2018). Democratic perception and attitudes of pre-service music teachers in turkey. International Journal of Evaluation and Research in Education, 7(2), 100-108.
• Otacıoğlu, S. G. (2009). Müzik öğretmeni adaylarının duygusal zeka ile akademik ve çalgı başarı düzeyleri arasındaki ilişki. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 85-96.
• Ömerustaoğlu, A. (2004). Felsefe grubu öğretmenliği ve diğer anabilim dallarında öğrenim gören öğrencilerin demokratik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 193-204.
• Önen, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının duygusal zeka düzeyleri ve etik muhakeme yetenekleri. (Yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Önen, A. S. (2012). Öğretmen adaylarının kişilik özellikleri ve duygusal zeka düzeylerinin stresle başa çıkmalarına etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 310-320.
• Özdemir, M., & Dilekmen, M. (2016). Eğitim fakültesi öğrencilerinin duygusal zeka ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 98-113.
• Pektaş, S. (2013). Güzel sanatlar ve spor lisesi müzik bölümü öğrencileri ile diğer lise öğrencilerinin duygusal zeka düzeylerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Petrides, K. V., Frederickson, N., & Furnham, A. (2004). The role of trait emotional ıntelligence in academic performance and deviant behavior at school. Personality and Individual Differences, 36(2), 277-293.
• Pilis, A., & Özbaş, S. (2016). Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin duygusal zekâ becerilerinin değerlendirilmesi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (2), 149-162.
• Reisoğlu, İ., Gedik, N., & Göktaş, Y. (2013). Öğretmen adaylarının özsaygı ve duygusal zeka düzeylerinin problemli internet kullanımıyla ilişkisi. Eğitim ve Bilim, 38(170), 150-165.
• Salowey, P., & Grewal, D (2005). The science of emotional ıntelligence the science of emotional ıntelligence. Current Directions in Psychological Science,14, 281-285.
• Saracaloğlu, S.A., Uça, S., Başara-Baydilek, N., & Coşkun, N. (2013). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları ile değer algılarının incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1), 45-59.
• Saracaloğlu, A. S., Evin, İ., & Varol, S. R. (2004). İzmir ilinde çeşitli kurumlarda görev yapan öğretmenlerle öğretmen adaylarının demokratik tutumları üzerine bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 335-364.
• Sarısoy, B., & Erişen, Y. (2018). Öğretmenler için duygusal zeka becerileri eğitim programının tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 17(4), 2188-2215.
• Selçioğlu Demirsöz, E. (2010). Yaratıcı dramanın öğretmen adaylarını demokratik tutumları, bilişüstü farkındalıkları ve duygusal zeka yeterliliklerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Seyis, S. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin motivasyonları ve duygusal zekaları ile akademik başarıları arasındaki ilişki. (Yayınlanmış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F.G. (2013). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şirin, G. (2007). Öğretmenlerin duygusal zekâ düzeyleriyle stresle başa çıkma tarzları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi /Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tatar, A., Tok, S., & Saltukoğlu, G. (2011). Gözden geçirilmiş schutte duygusal zekâ ölçeğinin türkçe’ye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 21 (4): 325-338.
• Tekin Bender, M. (2006). Resim-iş eğitimi öğrencilerinde duygusal zeka ve yaratıcılık ilişkileri. (Yayınlanmış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Tok, S. (2008). Performans sporcusu ve spor yapmayan üniversite öğrencilerinde duygusal zeka ile kişilik özelliklerinin karşılaştırılması. (Doktora tezi). Ege Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Tutkun, T., & Genç, S. Z. (2013). Öğretmen adaylarının demokratik algı ve tutumlarına yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(7), 1127-1138.
• Ulusoy, K. (2007). Lise tarih programımda yer alan geleneksel ve demokratik değerlere yönelik öğrenci tutumlarının ve görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ünlü, B., Ezberci Çevik, E., & Kurnaz, M.A. (2018). Sınıf öğretmen adaylarının duygusal zekaları ile öğrenme yaklaşımları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turkish Studies, 66, 77-89.
• Van Der Zee, K., Thıjs, M., & Schakel, L. (2002). The relationship of emotional ıntelligence with academic ıntelligence and big five. European Journal of Personality, 16,103-125.
• Yalçınkaya, M., Altunay, E., & Arlı, D. (2011). Öğretmen adaylarında duygusal zekâ, problem çözme ve akademik başarı ilişkisi. Akademik Bakış Dergisi, 25, 1-23.
• Yaşar-Ekici, F. (2014). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları ve demografik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(11), 593-602.
• Yazıcı, K. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının demokratik değerlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 26(159), 165-178.
• Yılmaz, S. (2007). Duygusal zekâ ve akademik başarı arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Yiğit, E. Ö., & Çolak, K. (2010). Democratic attitudes of social studies pre-service teachers. The International Journal of Research in Teacher Education, 1(4), 82-95.