Resimli Çocuk Kitaplarındaki Karakterlerin Sosyal ve Duygusal Beceriler Yönünden İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 3, 1216 - 1234, 31.12.2020

Emine Kılınçcı , Beyhan Can

https://doi.org/10.17679/inuefd.719309

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada, 3-6 yaş arası resimli çocuk kitaplarında yer alan karakterlerin sosyal ve duygusal beceriler yönünden incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemi kapsamında bir doküman incelemesidir. Çalışmada, Uşak il halk kütüphanesinde 3-6 yaş aralığına hitap eden ve son 1 yıl içerisinde en fazla ödünç alınan 56 resimli çocuk kitabı incelenmiştir. Veri toplama aracı olarak MEB 2013 Okul Öncesi Eğitim Programı’nda bulunan sosyal-duygusal gelişim alanına ait kazanımlar dikkate alınarak ‘Karakterlerin Sosyal ve Duygusal Becerilerini İnceleme Formu’ oluşturulmuştur. Kitapların incelenmesinde doküman analizine başvurulmuş; verilerin analizinde içerik analizinden yararlanılmıştır. Araştırma sonunda, kitaplardaki karakterlerin okul öncesi çocuklarından beklenen sosyal ve duygusal becerilerin tamamına sahip olmadığı görülmüştür. Karakterlerin, bazı becerilerin kazandırılması yönünde çocuklara örnek olabileceği ancak bazı becerilerin kazandırılması anlamında yetersiz kalabileceği sonucuna ulaşılmıştır. İncelenen kitapların neredeyse tamamında, ‘Bir olay veya durumla ilgili olumlu/ olumsuz duygularını uygun yollarla gösterir.’ kazanımının ağırlıklı olarak yansıtıldığı ancak ‘Farklı kültürel özellikleri açıklar.’, ‘Atatürk ile ilgili konuşur.’ ve ‘Sanat eserlerinin değerini fark eder.’ kazanımlarına kitapların hiçbirinde yer verilmediği görülmüştür. Araştırmanın sonuçları doğrultusunda kitap yazarlarının, kitaplarında yer verdikleri karakterleri şekillendirirken çocuklardan beklenen beceriler ve bu becerilerin nasıl işlendiği noktasında daha hassas olmaları, bu noktada, başta MEB olmak üzere çeşitli vakıf ve derneklerle işbirliği içerisinde, çocuk dünyasının boyutlarına ilişkin bilinç ve farkındalık oluşturulabilmesi adına kitap yazarlarının eğitim süzgecinden geçirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

sosyal ve duygusal beceriler, resimli çocuk kitapları, kitaplardaki karakterler, okul öncesi

Kaynakça

• Akyol, T. (2012). Resimli çocuk kitaplarında yer alan değerlerin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Aram, D., & Aviram, S. (2009) Mothers' storybook reading and kindergartners' socioemotional and literacy development, Reading Psychology, 30 (2), 175-194. https://doi.org/10.1080/02702710802275348.
• Bacanlı, H. (1999). Sosyal beceri eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık
• Baker, D.W. (1990) The visual arts in early childhood education. Design For Arts in Education, 91(6), 21-25. https://doi.org/10.1080/07320973.1990.9934834.
• Betawi, I. A. (2015). What effect does story time have on toddlers’ social and emotional skills, Early Child Development and Care, 185 (4), 594-600. https://doi.org/10.1080/03004430.2014.943756.
• Burke, R. W. (2002). Social and emotional education in the classroom. Kappa Delta Pi Record, 38(3), 108-111. https://doi.org/10.1080/00228958.2002.10516354.
• Cook, A. L., Silva, M. R., Hayden, L. A., Brodsky, L., & Codding, R. (2017). Exploring the use of shared reading as a culturally responsive counseling ıntervention to promote academic and social-emotional development. Journal of Child and Adolescent Counseling, 3(1), 14-29. https://doi.org/10.1080/23727810.2017.1280327.
• Çelebi Öncü, E. (2016). Anne-baba ve çocuğun etkileşimli kitap okumasının okul öncesi çocuklarının sosyal durumlara yönelik yaklaşımlarına etkisinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(4), 489-503. https://doi.org/10.16916/aded.89701.
• Çınar, P. (2011). Çocuk kitaplarındaki kahramanların giyim biçimlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• Çınar, P. (2015). Resimli çocuk kitaplarında giyimiyle kadın karakterler. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48(1), 1-18. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000001350.
• Court, D. & Rosental, E. (2007). Values embodied in children’s literature used in early childhood education in Israeli state schools. Early Childhood Education Journal, 34(6), 407-414.
• Çimen, N. (2009). Okul öncesi eğitimi programında altı yaş grubu çocukların sosyal becerilerinin gerçekleşme düzeyi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum, Türkiye.
• Demircan, C. (2006). TÜBİTAK çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve iç yapısal olarak incelenmesi, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (1), 12-27. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17390/181750.
• Diken, H. İ. (2010). Erken çocukluk eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• Dilek, A. (2014). 4-6 yaş çocuk öykülerindeki kadın kahramanların mesleksel analizi. Journal Of Qafqaz University, 2(1), 94-102.
• Dilek, A. (2015). 3-6 yaş resimli hikâye kitaplarında yer alan resimlerde öz bakım becerilerinin incelenmesi. Roceedings of the 2nd Cyprus International Congress of Education Research Bildiri Kitabı.
• Dirican, R., & Dağlıoğlu, H. E. (2014). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 3(2), 44-69.
• Doğan Güldenoğlu, B. N. (2017). Examination of adult and child characters in children's literature books Çocuk edebiyatı kitaplarındaki yetişkin ve çocuk karakterlerin incelenmesi. Journal of Human Sciences, 14(4), 4768-4780. Retrieved from https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/5083.
• Duh, M. (2016). Art appreciation for developing communication skills among preschool children. Center for Educational Policy Studies Journal, 6(1), 71-94. URN: urn:nbn:de:0111-pedocs-120522.
• Durualp, E. ve Aral, N. (2009). Anasınıfına devam eden altı yaşındaki çocukların sosyal uyum ve beceri düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Katılımlı II. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi (Sağlık, Gelişim ve Eğitimde Çocuk) Bildiri Kitabı. 7-9 Ekim 2009. 186-192. Ankara.
• Erdal, K. (2008). Çocuk edebiyatı ve çocuk kitapları. MilliEğitim, 178, 156-165.
• Esteban, M., Sidera, F., Serrano, J., Amado, A. & Rostan, C. (2010). Improving social understanding of preschool children: Evaluation of a training program. Electronic Journal of Research Educational Psychology, 8(2); 841-860.
• Farris, P. J.& Fuhler, C. J. (1994). Developing social studies concepts through picture books. The Reading Teacher, 47(5), 380-387. https://www.jstor.org/stable/20201271.
• Fox, J.E. & Schırrmacher, R. (2014) Çocuklarda sanat ve yaratıcılığın gelişimi (E, Durulalp, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gözen, G., & Cırık, İ. (2017). Dijital Öykülemenin Okul Öncesi Çocukların Sosyal-Duygusal Davranışlarına Etkisi. İlköğretim Online, 16(4). 1882-1896. DOI: 10.17051/ilkonline.2017.358215
• Halle, T. G. & Darling-Churchill, K. E. (2016). Review of measures of social and emotional development. Journal of Applied Developmental Psychology, 45, 8–18. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2016.02.003.
• Jalongo, M. R. (2006). Professional development: social skills and young children. Early Childhood Today, 20(7), 8-9.
• Jones, D. E., Greenberg, M., & Crowley, M. (2015). Early social-emotional functioning and public health: The relationship between kindergarten social competence and future wellness. American Journal Of Public Health, 105(11), 2283-2290. https://doi.org/10.2105/AJPH.2015.302630.
• Kamaraj, I. (2004). Sosyal becerileri derecelendirme ölçeğinin türkçeye uyarlanması ve beş yaş çocuklarının atılganlık sosyal becerisini kazanmalarında eğitici drama programının etkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Kandir, A. & Alpan, U. Y. (2008). Okul öncesi dönemde sosyal-duygusal gelişime anne-baba davranışlarının etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(14). 33-38. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/spcd/issue/21109/227348.
• Kapıkıran, N. A., İvrendi, A. B. & Adak, A. (2006). Okul öncesi çocuklarında sosyal beceri: durum saptaması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,19(19),19-27. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/pauefd/issue/11124/133034.
• Kaynak, D. & Aktaş, E. (2017). Okul öncesi hikâye ve masal kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri. Ekev Akademi Dergisi, 21(72), 67-87.
• Mendoza, J.& Reese, D. (2001). Examining multicultural picture books for the early childhood classroom: Possibilities and pitfalls. Early Childhood Research & Practice, 3(2), 1-31.
• Nas, R. (2014). Örneklerle çocuk edebiyatı (3.baskı). Bursa: Ezgi Kitapevi Yayınları
• Öztürk, Samur, A. & Deniz, M. E. (2014). Değerler eğitimi programının 6 yaş çocuklarının sosyal ve duygusal gelişimlerine etkisi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 7(4), 463-481. : http://dx.doi.org/10.5578/keg.6986.
• Özyürek, A. (2015). Okul öncesi çocukların sosyal beceri düzeyleri ile anne tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Milli Eğitim.206, 106-120. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/milliegitim/issue/36144/406112.
• Sever, S. (2013). Çocuk ve edebiyat (7. Baskı). İzmir: Tudem Yayınevi.
• Sildir, E. & Tüfekçi Akcan, A. (2018) Examinatıon of story books in terms of their supportiveness of social-emotional learning outcomes. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(1), 265-286. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/etad/issue/37928/376797.
• Somer, B. (2015). 4 - 6 yaş resimli çocuk kitaplarının prososyal davranışlar açısından incelenmesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Şenol, S. (2006). Çocuk ve gençlik ruh sağlığı. Ankara: Hyb Yayıncılık
• Temple,C., Martinez, M.,& Yokota, J. (2004). Childrens books in children’s hands an introduction to their literature (3rd Ed.). Boston: Pearson Education
• Turan, F.& Ulutaş, İ. Okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin etkinliklerde kullandıkları resimli öykü kitaplarının karakter eğitimi açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 45(209), 208-222.
• Uzmen, S. & Mağden, D. (2002). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının prososyal davranışlarının resimli çocuk kitapları ile desteklenmesi, Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15, 193-212.
• Yavuzer, H. (2001). Doğum öncesinden ergenlik sonuna çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yılmaz Bolat, E. & Kahveci, D. (2016). 4-6 yaş grubu çocukların bazı değişkenlere göre sosyal becerilerinin karşılaştırılması. Turkish Journal of Primary Education, 1(1), 14-25. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/tujped/issue/32340/369997.