Öğretmenlerin Kaotik Liderlik, Örgütsel Yabancılaşma ve Örgütsel Mutluluk Algıları Arasındaki İlişkinin Yapısal Eşitlik Modellemesi ile İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 1, 460 - 485, 30.04.2022

Ümit Doğan , Mahire Aslan

https://doi.org/10.17679/inuefd.1061369

Cited By: 4

Öz

Bir örgütün devamlılığı ve etkililiğinde en önemli unsurlardan birisi işgörenlerin mutluluğudur. Ülkelerin geleceğine yön veren eğitim kurumlarında, bu misyonun gerçekleşmesi için anahtar rol oynayan öğretmenlerin mutlulukları ve mutluluklarına etki eden unsurların araştırılması önem arz etmektedir. Bu bağlamda örgütsel mutluluğa etki eden olgular olarak kaotik liderlik ve örgütsel yabancılaşma da araştırma kapsamına dâhil edilmiştir. 2020-2021 eğitim öğretim yılında Sakarya ili merkez ilçeleri olan Adapazarı, Erenler ve Serdivan’da görev yapan ilk ve ortaokul ile lise öğretmenleri, araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise bu ilçelerdeki resmi okullarda görev yapan ve tabakalı örnekleme kullanılarak belirlenen 404 öğretmenden oluşmaktadır. Veriler; Örgütsel Yabancılaşma Ölçeği, Örgütsel Mutluluk Ölçeği ve Kaotik Liderlik Ölçeği aracılığı ile toplanmıştır. Verilerin analizinde Yapısal Eşitlik Modellemesi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre öğretmenlerin, kaotik liderlik ile örgütsel yabancılaşma algıları arasında, negatif yönde anlamlı ve yüksek düzeyde bir ilişki; kaotik liderlik ile örgütsel mutluluk algıları arasında pozitif yönde anlamlı ve yüksek düzeyde ilişki; örgütsel yabancılaşma ile örgütsel mutluluk algıları arasında ise istatistiksel olarak negatif yönde anlamlı ve yüksek düzeyde ilişki olduğu tespit edilmiştir. Örgütsel yabancılaşmanın aracılık rolüne ilişkin olarak, kaotik liderliğin örgütsel mutluluğa etkisinde örgütsel yabancılaşmanın aracılık rolüne sahip olduğu, bu aracılık etkisinin ise orta düzeyde olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kaotik liderlik, örgütsel yabancılaşma, örgütsel mutluluk, yapısal eşitlik modellemesi

Kaynakça

• Agarwal, S. (1993). Influence of formalization on role stress, organizational commitmen work alienation of salespersons: A cross-national comparative study. Journal of Internal Business Studies, 24(4), 715-739.
• Akbaba Altun, S. (2001). Kaos ve yönetim. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28, 451-469.
• Akpolat, T., ve Oğuz, E. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinde örgütsel sinizmin işe yabancılaşma düzeyine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 947-971. https://doi.org/10.17860/efd.81842
• Aksu, G., Eser, M. T., ve Güzeller, C. O. (2017). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile yapısal eşitlik modeli uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Atar, A. ve Konaklıoğlu, E. (2018). Konaklama işletmelerindeki liderlik davranış türlerinin örgütsel sessizlik, örgütsel sinizm ve psikolojik iyi oluşa etkisi: Türkiye ve İtalya üzerine bir çalışma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(3), 45-65.
• Aydoğan, İ. (2008). Okul yöneticilerinin öğretmenleri etkileme becerileri. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 33-51.
• Ayık, A., ve Ataş Akdemir, Ö. (2016). Öğretmen adaylarının okul yaşam kalitesi ve okula yabancılaşma algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 21(4), 429-452.
• Baker, S. B. (1995). Chaos theory in educational systems: Principals’ perceptions of sensitive dependence on initial conditions. Unpublished master’s thesis, East Tennessee State University, USA.
• Balyer, A. (2011). Eğitim yönetiminde farklı bir yaklaşım olarak karmaşıklık/kaos teorisi. Çağdaş Eğitim Dergisi, 36(385), 8-15.
• Başaran, İ. E. (1992). Yönetimde insan ilişkileri. Kadıoğlu Matbaası.
• Bayram, N. (2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş amos uygulamaları. Ezgi Kitabevi.
• Begum, S., Jabeen, S., & Awan, A. B. (2014). Happiness: A psycho-philosophical appraisal. Dialogue, 9(3), 313-325. Bingöl, D. (1997). Personel yönetimi. (3. basım). Beta Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (22. Baskı). Pegem Akademi.
• Can, A. (2013). SPSS ile nicel veri analizi. Pegem
• Chiaburu, D. S., Diaz, I., & De Vos, A. (2013). Employee alienation: Relationships with careerism and career satisfaction. Journal of Managerial Psychology, 28(1), 4-20.
• Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2014). Research methods, design, and analysis. Pearson.
• Cohen, Manion, L., & Morrison, K. (2011). Research methods in education. Routledge.
• Cramer, F. (1998). Kaos ve düzen. (Çev. V. Atayman). Alan Yayıncılık.
• Diker, N., ve Ökten, A. N. (2009). Kaos’dan düzene; Sinerjetik toplum, sinerjik yönetim ve sinerjist planlama-örnek olay: 1999 Marmara depremleri sonrası kaos ve kendi-kendine organizasyon süreci içinde bir ilkokulun yapımı. Megaron, 4(3), 147-162.
• DiCiccio, T. J., & Efron, B. (1996). Bootstrap confidence intervals. Statistical Science, 11(3), 189-228. https://doi.org/10.1214/ss/1032280214
• Doğan, Ü. (2021). Öğretmenlerin kaotik liderlik, örgütsel yabancılaşma ve örgütsel mutluluk algıları arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modellemesi ile incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Eryılmaz, A., ve Burgaz, B. (2011). Özel ve resmi lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 36(161), 271-286.
• Ferguson, I., & Lavatte, M. (2004). Beyond power discourse: Alienation and social work. The British Journal of Social Work, 34(3), 297-312. https://doi.org/ 10.1093/bjsw/bch039
• Fritz, M. S., & MacKinnon, D. P. (2007). Required sample size to detect the mediated effect. Psychological science, 18(3), 233-239. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.2007.01882.x
• Gavin, J. H., & Mason, R. O. (2004). The virtuous organization: The Value of happiness in the workplace. Organizational Dynamics, 33(4), 379-392.
• Gürbüz, S. (2019). AMOS ile yapısal eşitlik modellemesi. Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S., ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Güzel, F., ve Kirazoğlu, C. (2019). Halk eğitim merkezinde çalışan öğretmenlerin iş doyumu ile yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 15(58), 193-222.
• Hayes, A. F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. The Guilford Press.
• Helliwell, J. F., Huang, H., & Wang, S. (2017). Dünya mutluluğunun sosyal temelleri. Dünya Mutluluk Raporu, 8.
• Jossa, B. (2013). Alienation and the self-managed firm system. Review of Radical Political Economics, 46(1), 5-14. https://doi.org/10.1177/0486613413488064
• Kaçay, Z. (2015). Beden eğitimi öğretmenlerine göre okul yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının örgütsel bağlılık ve yaşam doyumuna etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Kahveci, G., ve Demirtaş, Z. (2014). Örgüt kültürünün örgütsel yabancılaşmaya etkisi örgütsel güvenin aracılık rolü. Turkish Journal of Educational Studies, 1(3), 27-62.
• Kaneko, K., & Tsuda, I. (2011). Complex systems: chaos and beyond: A constructive approach with applications in life sciences. Springer Science and Business Media.
• Karaçay, T. (2004). Determinizm ve kaos. Mantık, Matematik ve Felsefe II. Ulusal Sempozyumu, 21, 24.
• Kayaalp, E., ve Özdemir, T. Y. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik, örgütsel yalnızlık ve örgütsel yabancılaşma algılarının örgütsel sinizm düzeyleriyle ilişkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(38), 101-113.
• Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. Routledge.
• Korkmaz, M., ve Çevik, M. S. (2017). Ortaöğretim kurumlarında örgüt kültürü ile yabancılaşma arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(4), 675-716.
• Korkut, A. (2019). Öğretmenlerin örgütsel mutluluk, örgütsel sinizm ve örgütsel adalet algılarının analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kovancı, M. (2020). Öğretmenlerin örgütsel güven algılarının örgütsel yabancılaşma davranışları ile ilişkisi. Dünya Multidisipliner Araştırmalar Dergisi, 1, 96-124.
• Kurtulmuş, M., ve Karabıyık, H. (2016). Algılanan örgütsel adaletin öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 459-477.
• Kurtulmuş, M., ve Yiğit, B. (2016). İşe yabancılaşmanın öğretmenlerin işten ayrılma niyetine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 860-871. https://doi.org/10.17860/mersinefd.282385
• Levin, S. A. (2005). Self organization and emergence of complexity in ecological systems. BioScience, 55(12), 1075-1079.
• Morrison, K. (2008). Educational philosophy and the challenge of complexity theory. Educational Philosophy and Theory, 40(1), 19-34. https://doi.org/10.1111/ j.1469-5812.2007.00394.x
• Moseley, B., & Dustin, D. (2008). Teaching as chaos. College Teaching, 56(3), 140-142.
• Ortegón‐Monroy, M. C. (2003). Chaos and complexity theory in management: an exploration from a critical systems thinking perspective. Systems Research and Behavioral Science: The Official Journal of the International Federation for Systems Research, 20(5), 387-400. https://doi.org/10.1002/sres.566
• Polat, M., Dilekmen, M., ve Yasul, A. F. (2015). Öğretmen adaylarında okula yabancılaşma ve akademik öz-yeterlik: Bir chaid analizi incelemesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(4), 214-232.
• Polat, Ş., ve Özdemir, M. (2018). Ortaokul öğrencilerindeki eğitim stresi, okul tükenmişliği ve okula yabancılaşma arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(5), 1395-1406. https://doi.org/10.24106/kefdergi.1848
• Rosenhead, J. (1998). Complexity theory and management practice. Science As Culture, 19, 1-10.
• Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2012). Örgütsel davranış. (Çev. İ. Erdem). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Saenghiran, N. (2013). Towards enhancing happiness at work: A case study. Social Research Reports, 25, 21-33.
• Sakarya MEM (2020). Stratejik plan. http:// sakarya.meb.gov.tr, Erişim Tarihi: 12/12/2020.
• Sarıdemir, T. (2015). Öğretmenlerin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stillerinin ve bazı kişisel değişkenlerin öğretmenlerin yaşam doyumu üzerindeki etkisi.Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Seppala, E. (2016). The happiness track: How to apply the science of happiness to accelerate your success. Hachette Press.
• Sinai, Y. G. (2010). Chaos theory yesterday, today and tomorrow. Journal of Statistical Physics, 138, 2-7. https://doi.org/10.1007/s10955-009-9912-0
• Stone, C. A., & Sobel, M. E. (1990). The robustness of estimates of total indirect effects in covariance structure models estimated by maximum. Psychometrika, 55(2), 337-352.
• Töremen, F. (2000). Kaos teorisi ve eğitim yöneticisinin rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 22, 203-219.
• Tutar, H. (2010). İşgören yabancılaşması ve örgütsel sağlık ilişkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1, 175-204.
• Usta, I. (2016). Liderlik davranışının çalışanların öznel iyi oluşları ve işe yabancılaşmaya etkisi: Bir alan araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekirdağ.
• Yakut, S., ve Yakut, İ. (2018). Öğretmenlerde psikolojik iyi oluş ve iş yerinde dışlanma ilişkisi. Electronic Turkish Studies, 13(18), 1357-1376.
• Yılmaz, E., ve Aslan, H. (2013). Öğretmenlerin iş yerinde yalnızlıkları ve yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(3), 59-69.
• Yılmazlar, O., ve Camadan, F. (2019). Psikolojik danışmanların yabancılaşması üzerinde algıladıkları okul müdürlerinin liderlik stillerinin rolünün incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(53), 411-449.
• Yılmaz, A., ve Ceylan, Ç. B. (2011). İlköğretim okul yöneticilerinin liderlik davranış düzeyleri ile öğretmenlerin iş doyumu ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 17(2), 277-394.
• Yörük, S., ve Sağban, Ş. (2012). Okul müdürlerinin kültürel liderlik rollerinin öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyine etkisi. Electronic Turkish Studies, 7(3), 2795-2813.