Eleştirel Okuma Dersinin Çıktıları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 3, 1651 - 1670, 31.12.2023

Cafer Çarkıt

https://doi.org/10.17679/inuefd.1232236

Öz

Eleştirel Okuma Türkçe öğretmen adaylarına 4. Sınıf düzeyinde sunulan bir derstir. Bu çalışmanın amacı Eleştirel Okuma dersinin çıktılarının araştırılmasıdır. Eleştirel Okuma dersinin önem ve gereklilik durumu, öğretmen adaylarının bilişsel ve mesleki gelişimlerine katkıları ile günlük hayat uygulamalarına yansımaları araştırmanın kapsamını oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışmada nitel araştırma yaklaşımlarından durum çalışması modeli kullanılmış ve bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Çalışma grubu Gaziantep Üniversitesinde eğitim gören ve Eleştirel Okuma dersi alan 15 Türkçe öğretmeni adayından oluşmaktadır. Çalışmanın verileri nitel veri toplama araçları olan görüşme, öğrenci ödevleri ve öğrenci günlükleri ile toplanmıştır. Araştırma sürecinde elde edilen veriler bilgisayar destekli nitel veri çözümleme programı olan MAXQDA 20 ile çözümlenmiştir. İçerik analizinin yapıldığı çalışmada ilgili programın Hiyerarşik Kod- Alt Kod Modeli kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre öğretmen adayları çağın gereklerine dönük beceriler kazandırması açısından Eleştirel okuma dersini önemli ve gerekli bulmaktadır. Ders aracılığı ile öğretmen adaylarının eleştirel bakış açısı kazanma, sorgulama kültürü edinme, olay, durum ve olgulara yönelik alternatif düşünce geliştirme becerileri kazandıkları belirlenmiştir. Bunlarla birlikte öğretmen adaylarının mesleki anlamda eleştirel okumanın öğretimine yönelik doğru metin seçebilme, eleştirel okuma ölçütlerini tanıma ve kullanabilme, eleştirel okuma etkinlikleri hazırlayabilme yeterliliklerini kazandıkları tespit edilmiştir. Çalışma bulgularından hareketle Eleştirel Okuma dersine farklı seviye ve programlarda yer verilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel okuma, öğretmen adayı, katkı

Kaynakça

• Abdullah, K. (1998). Critical reading skills: Some notes for teachers. REACT, 1, 32-36.
• Akar, C., Başaran, M., ve Kara, M. (2016). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 11(3) 1-14.
• Akbaba, R. S. (2017). Türkçe öğretmeni adaylarının okuma alışkanlıkları ve okumaya yönelik tutumları. Electronic Turkish Studies, 12(18), 35-52. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12215
• Akın, F., Koray, Ö. ve Tavukçu, K. (2015). How effective is critical reading in the understanding of scientific texts?. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 174, 2444-2451.
• Akyol, A. (2011). 2005 İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Dersi Öğretim Programında Eleştirel Okuma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Alav, O. (2020). Kitle iletişim araçları medya: Medyanın birey ve toplumsal yapıya etkileri. Hiperlink Yayınları.
• Albeckay, E. M. (2014). Developing reading skills through critical reading programme amongst undergraduate EFL students in Libya. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 123, 175-181.
• Allen, M. (2005). Smart thinking: Skills for critical understanding and writing. Oxford University Press.
• Altun, K. (2017). Cultural transmissions and communication: Case study from Erciyes University Turkish Language Teaching Center: Student diaries. In I. Gülec, B. Ince & A. Okur (Eds.), Research in second language education. Peterlang Edition.
• Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel öğrenmeler için eleştirel okumanın önemi ve onu geliştirme yolları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 1-11.
• Aşılıoğlu, B. ve Yaman, F. (2017). Öğretmen adaylarının eleştirel okumaya yönelik özyeterlik algıları. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(12), 171-179.
• Ateş, S. (2013). Eleştirel okuma ve bir beceri olarak öğretimi. Turkish Journal of Education, 2(3), 40-49.
• Avcı, N. ve Topçu, D. (2021). Sosyal medya, dil ve edebiyat. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 5-26. https://doi.org/10.20493/birtop.860619
• Aybek, B. ve Aslan, S. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel okuma özyeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(4), 1672-1683.
• Aydın, R. I. (2017). Eleştirel okuma ve tartışarak okuma yöntemlerinin 6. Sınıf öğrencilerinin -okuduğunu anlama düzeyine etkisi (Muş ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Baki, Y. (2022). Okuma çemberi yönteminin eleştirel okuma özyeterlilik algısı ve eleştirel düşünme tutumuna etkisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), 11(1), 277-301.
• Carter, C. E. (2013). Mindscapes: Critical reading skills and strategies. Cengage Learning.
• Combrinck, C., Van Staden, S., & Roux, K. (2014). Developing early readers: Patterns in introducing critical reading skills and strategies to South African children. Reading & Writing-Journal of the Reading Association of South Africa, 5(1), 1-9.
• Combs, R. (1992). Developing critical reading skills through whole language strategies. Opinion paper, Foundations in Reading II, ERIC, Southern Nazarene University. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ ED353556.pdf
• Correia, R. (1982). Encouraging Critical Reading. A Journal for the Teacher of English Outside the United States, 44(1), 16-27.
• Cremin, T., Mottram, M., Powell, S., Collins, R. and Safford, K. (2014). Building Communities of Engaged Readers: Reading for Pleasure. London and New York: Routledge.
• Çarkıt, C. (2019). Türkçe eğitiminde eleştirel dinlemenin/izlemenin önemi ve yeri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 180-193.
• Çifci, M. (2006). Eleştirel okuma. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 54(1), 55-80.
• Çifçi, M., & Kaplan, K. (2020). Propaganda özelinde görsel olanı eleştirel okumak. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(1), 316-335.
• Dal, S. (2012). İlköğretim 5. Sınıf Türkçe dersinde eleştirel okuryazarlık uygulamaları: Bir eylem araştırması. Yayımlanmamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Darch, C., & Kameenui, E. J. (1987). Teaching LD students critical reading skills: A systematic replication. Learning Disability Quarterly, 10(2), 82-91.
• Diyanni, R. (2017). Reading responsively, reading responsibly: An approach to critical reading. İn R. Diyanni and A. Borst (Edt) Critical Reading Across the Curriculum: Humanities (1-23). John Wiley and Sons.
• Emiroğlu, H. (2014). Eleştirel okuma öğretiminin eleştirel okuma becerisine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Epçaçan, C. (2012). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile okumaya ilişkin tutumları arasındaki ilişki. Electronic Turkish Studies, 7(4), 1711-1726.
• Flynn, L. L. (1989). Developing critical reading skills through cooperative problem solving. The Reading Teacher, 42(9), 664-668.
• Goatly, A. & Hiradhar, P. (2016). Critical reading and writingin the digital age. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315616728
• Hatun, E. T. ve Kurtlu, Y. (2019). Okuma çemberi yönteminin öğrencilerin eleştirel okuma becerilerine etkisi. Ekev Akademi Dergisi, 78, 191-204.
• Hudson, T. (2007). Teaching second language reading. Oxford University Press.
• Johnson, A. P. (2015). Eylem araştırması el kitabı. Anı Yayınları.
• Karabay, A. (2013). Eleştirel okuma öz yeterlik algı ölçeğinin geliştirilmesi. Electronic Turkish Studies, 8(13), 1107-1122.
• Karasakaloğlu, N. ve Bulut, B. (2012). Kurmaca metinlerin eleştirel okuma becerisini geliştirme aracı olarak kullanılması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 95-106.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kobayashi, K. (2007). The influence of critical reading orientation on external strategy use during expository text reading. Educational Psychology, 27(3), 363-375.
• Koçak, E. (2020). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerinin incelenmesi. Türk Akademik Yayınlar Dergisi (TAY Journal), 4(1), 17-30.
• Kurnaz, H. ve Çelikkanat N., Ş. (2022). Ortaokul öğrencilerine yönelik eleştirel okuma öz yeterlik ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 11(2), 793- 812.
• Liu, K. (2019). Developing critical reading skills through stylistic analysis in integrated college english classroom. Theory and Practice in Language Studies, 9(3), 341-346.
• Maker, J. & Lenier, M. (1996). Academic reading with active critical thinking. Wadsworth Publishing Company
• Marschall, S., & Davis, C. (2012). A conceptual framework for teaching critical reading to adult college students. Adult Learning, 23(2), 63-68.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Basımdan Çeviri) (Çev. Ed. S. Turan). Nobel Yayınları.
• Neilsen, A. R. (2006). Critical thinking and reading: Empowering learners to think and act. Illinois: The National Council of Teachers of English
• Özdemir, S. (2017). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel okuma özyeterlikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(7), 40-55.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Pegem Akademi.
• Short, K.G. (2009). Critically reading the word and the world: Building intercultural understanding through literature. Bookbird, 2, 1-10.
• Şahin, N. (2019). Türkçe öğretmeni adaylarının okuma motivasyonlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 393-423. https://doi.org/10.26466 /opus.588759.
• Thistlethwaite, L. L. (1990). Critical reading for at-risk students. Journal of Reading, 33(8), 586-593.
• Topçuoğlu Ü. F., ve Sever, A. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel okumaya yönelik özyeterlik algıları. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(6), 33.
• Wallace, C. (2003). Critical reading in language education. Springer.
• Walz, J. (2001). Critical reading and the Internet. French Review, 1193-1205.
• Wilson, K. (2016). Critical reading, critical thinking: Delicate scaffolding in English for academic purposes (EAP). Thinking Skills and Creativity, 22, 256-265.
• Wolf, W., King, M.L., & Huck, C.S. (1968). Teachıng critical reading to elementary school children. Reading Research Quarterly, 3, 435-498.
• Wolk, S. (2003). Teaching for critical literacy in social studies. The Social Studies, 94, 101-106
• Worden, T.W. (1981). Critical reading: Can the skills be measured?. Reading Improvement, 18(4), 278-286.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R.K. (2012). Aplications of case study research (3. Ed.). Sage Publications.
• Zabihi, R., & Pordel, M. (2011). An investigation of critical reading in reading textbooks: A qualitative analysis. International Education Studies, 4(3), 80-87.