BİrGİvî mEhmEd EfEndİ araştırmalarına Bİr katkı: EL-KAVLÜ’L-VASÎT BEYNE’L-İFRÂT VE’T-TEFRÎT’İN MÜELLİFİ KİMDİR?

Yıl 2012, Cilt: 8 Sayı: 2, 59 - 76, 30.11.2012

Mehmet Gel

Öz

Bugüne kadar Risâle fi’l-lahn ve’t-tegannî yahut el-Kavlü’l-vasît beyne’l-ifrât ve’t
tefrît adlı risâlenin genellikle Birgivî Mehmed Efendi’ye ait olduğu düşünülüyor
du. Oysa yapılan yeni araştırmalar bu risâlenin aynı zamanda Ebüssuûd Efendi
ve Çivizâde Mehmed Efendi’ye de atfedildiğini göstermektedir. İşte bu makalede
Birgivî’nin ilmî zihniyeti tartışmaları açısından mühim olan bu risâlenin gerçekte
kime ait olduğu meselesi ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Birgivî Mehmed Efendi, risâle, teganni, ilmi zihniyet.

A conTRiBuTion To ThE sTuDiEs on BİRGİVÎ mEhmED EfEnDİ: Who is ThE AuThoR of el-Kavlü’l-vasît beyne’l-ifrât ve’t-tefrît

Öz

Until now It has been generally considered that the author of a treatise
called Risâle fi’l-lahn ve’t-tegannî or el-Kavlü’l-vasît beyne’l-ifrât ve’t-tefrît
is Birgivî Mehmed Efendi. Whereas new researches show that this trea
tise also has been attributed to Ebüssuûd Efendi and Çivizâde Mehmed
Efendi. Thus, in this study is examined the problem of which scholar is
the real author of this treatise which is important in terms of Birgivî’s
scientific mentality debates.

Anahtar Kelimeler

Birgivî Mehmed Efendi, treatise, singing, scientific mentality

Kaynakça

• Ahmed er-Rûmî el-Akhisârî, “Risâle fi’t-tegannî ve hurmetihî ve vücûbi istimâi’l hutbe”, Süleymaniye Ktp., harput, nr. 429, vr. 77b-84b .
• Arslan, Ahmet Turan, İmam Birgivî: Hayatı, Eserleri ve Arapça Tedrisatındaki Yeri, İstanbul, Seha, 1992.
• ____, “İmam Birgivî’ye Nispet Edilen Bazı Eserler”, I. Ulusal İslam Elyazmaları Sem pozyumu: 13-14 Nisan 2007 Bildiriler Kitabı, haz. İbrahim Gümüş, İstanbul, Türbeler, Çeşmeler, Taşınır Taşınmaz Kültür Varlıklarını Koruma ve Yaşatma Derneği, 2009, s. 175-182.
• Atsız, İstanbul Kütüphanelerine Göre Ebussuud Bibliyografyası, İstanbul, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1967.
• Aydın, Ahmet, “Çivizâde Muhyiddin Mehmed Efendi’nin Fıkhî Görüşleri ve Fetvaları”, Lisans Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Birgivî Mehmed Efendi, et-Tarîkatü’l-Muhammediyye, baskı yeri yok, 1289.
• ______,“el-Kavlü’l-vasît beyne’l-ifrât ve’t-tefrît”, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 615, vr. 107b-110b; Süleymaniye Ktp., Reîsülküttâb, nr. 1181, vr. 107b-110b.
• ______, “Risâle fî ihtimâmi emri’d-dîn”, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 696, vr. 39b-43b.
• ______, er-Risâle fi’z-zikri’l-cehrî, İstanbul, Dersaadet, 1988.
• Çivizâde Mehmed Efendi, “Risâle fi’l-lahn ve’t-tegannî”, Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüd din Efendi, nr. 1548, vr. 163b-166a.
• Çivizâde Mehmed Efendi, Fetâvâ, Süleymaniye Ktp., Kadızâde Mehmed, nr. 251.
• Düzenli, Pehlul, “Osmanlı hukukçusu Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi ve Fetvâları”, Doktora Tezi, Konya, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• Ebû Saîd el-hâdimî, Berîkatu şerhi’t-Tarîkati’l-Muhammediyye, II, baskı yeri yok, 1168.
• Gel, Mehmet, “XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Toplumunun Dinî Meselelerine Mu halif Bir Yaklaşım: Şeyhülis lâm Çivizâde Muhyiddin Mehmed Efendi ve Fikirleri Üzerine Bir İnceleme”, Doktora Tezi, Ankara, Gazi Üni versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• İmâm-ı Muhammed Birgivî Efendi, Tarîkat-ı Muhammediyye Tercümesi, çev. Celal Yıl dırım, İstanbul, Demir Kitabevi, 1969.
• İsmâil Paşa el-Bağdâdî, Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn, II, İstanbul: Maârif Vekâleti Matbaası, 1955.
• Kâtib Çelebi, Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, I, nşr. M. Şerefeddin Yaltkaya – Kilisli Muallim Rifat, İstanbul: Maârif Vekâleti Matbaası, 1941.
• Kaylı, Ahmet, “A Critical Study of Birgivi Mehmed Efendi’s (d. 981/1573) Works and Their Dissemination in Manuscript Form”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Boğa ziçi University Institute for Graduate Studies in Social Sciences, 2010.
• Lekesiz, M. hulusi, “XVI. Yüzyıl Osmanlı Düzenindeki Değişimin Tasfiyeci (Püritanist) Bir Eleştirisi: Birgivî Mehmed Efendi ve Fikirleri”, Doktora Tezi, Ankara, hacet tepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.
• Martı, huriye, Birgivî Mehmed Efendi: Hayatı, Eserleri ve Fikir Dünyası, Ankara, Tür kiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
• ______, Osmanlı’da Bir Dârü’l-Hadis Şeyhi: Birgivî Mehmed Efendi, İstanbul, Dârülhadis, 2008.
• Mehmed Efendi el-Birgivî, “Risâle fi’l-lahn ve’t-tegannî”, Millet Ktp., Ali Emîrî-Arabî, nr. 3448, vr. 101b-103b; Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1218, vr. 71b-73b; Süleymaniye Ktp., Giresun Yazmaları, nr. 170, vr. 259b-262b.
• Şeyh Sinan el-Bayındırî, “Risâle fi’t-tegannî ve hurmetihî ve vücûbi istimâi’l-hutbe”, Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 271, vr. 109b-113a.
• Yüksel, Emrullah, “Les Idées Religieuses et Politiques de Mehmed al-Birkéwî (929 981/1523-1573)”, Doktora Tezi, Paris, Université de Paris-Sorbonne Faculté Des Letters et Sciences humaines, 1972.