Çevre etiği yaklaşımları ölçeği geliştirme: Geçerlik ve güvenirlik çalışması

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 64 - 97

Ali Ekber Gülersoy , Semra Turan

https://doi.org/10.47615/issej.1539166

Öz

Ortaöğretim öğrencilerinin çevre etiği yaklaşımlarının belirlenmesi amacıyla güvenilir ve geçerli bir ölçek geliştirmenin amaçlandığı bu çalışmada, nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Literatür taraması sonucu hazırlanan 67 maddelik taslak ölçek, kapsam geçerliliği açısından 11 uzmanın görüşüne sunulmuştur. Uzman görüşleri sonrasında 28 madde ölçekten çıkarılmıştır. İlgili kurumlardan gerekli izinlerin alınmasının ardından, Van ilinin merkez ilçelerindeki (İpekyolu, Edremit ve Tuşba) 9, 10, 11 ve 12. sınıf öğrencilerinin gönüllü katılımıyla 2023-2024 eğitim-öğretim yılının 1. döneminde veri toplama süreci tamamlanmıştır. 39 maddelik 5’li Likert şeklinde hazırlanan ölçek, öncelikle yapı geçerliği için 3 okuldan 1282 öğrencinin katıldığı Açımlayıcı Faktör Analizine (AFA), ardından yine 3 farklı okuldan 391 öğrencinin katıldığı Doğrulayıcı Faktör Analizine (DFA) dahil edilmiştir. AFA’dan elde edilen sonuçlar ölçeğin tek boyutlu yapıya sahip olduğunu göstermiştir. Faktör yükleri 0,30 veya daha düşük olan 10 madde analizden çıkarılmıştır. Ayrıca 5 madde, madde-toplam korelasyonu 0,30’dan düşük olduğu için elenmiştir. Toplam 15 madde AFA sonucu ölçekten çıkarılmıştır. Tek faktörlü yapının toplam varyansın %41,30’unu açıkladığı ve 24 maddeden oluştuğu, maddelerin faktör yüklerinin de 0,40 ile 0,72 arasında değiştiği görülmektedir. Ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısının da 0,93 olduğu görülmüştür. Ölçek modelinin doğrulanması amacıyla yapılan DFA analizi sonuçları, uyum indekslerinin kabul edilebilir düzeyde olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak 24 maddelik tek faktörlü geçerli ve güvenilir Çevre Etiği Yaklaşımları Ölçeği elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevre etiği, çevre etiği yaklaşımları ölçeği, ortaöğretim (lise) öğrencileri

Etik Beyan

Bu çalışma Dokuz Eylül Üniversitesi Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu tarafından 17/10/2023 tarih ve E-87347630-659-764809 numarası ile ve Van Valiliği Araştırma İnceleme Komisyonu tarafından 18/10/2023 tarih ve E-70562350-605.01-87400253 numarası ile onaylanmıştır. Bu çalışmada, Araştırma ve Yayın Etiği kurallarına uyulmuştur.

Development of an environmental ethics approaches scale: Validity and reliability study

Öz

In this study, which aims to develop a reliable and valid scale to determine the environmental ethics approaches of secondary school students, the survey model, one of the quantitative research methods, was used. The draft scale, consisting of 67 items prepared based on a literature review, was presented to 11 experts for content validity. After the expert reviews, 28 items were removed from the scale. Following the necessary permissions from the relevant institutions, the data collection process was completed in the first semester of the 2023-2024 academic year with the voluntary participation of 9th, 10th, 11th, and 12th grade students from the central districts of Van province (İpekyolu, Edremit, and Tuşba). The 39-item scale, designed as a 5-point Likert scale, was first subjected to Exploratory Factor Analysis (EFA) with the participation of 1282 students from three schools for construct validity, and then to Confirmatory Factor Analysis (CFA) with the participation of 391 students from three different schools. The results obtained from EFA indicated that the scale has a unidimensional structure. Ten items with factor loadings of .30 or lower were removed from the analysis. Additionally, five items were eliminated because their item-total correlations were below .30. A total of 15 items were removed from the scale as a result of EFA. The single-factor structure was found to explain 41.30% of the total variance and consisted of 24 items, with factor loadings ranging between .40 and .72. The Cronbach's Alpha reliability coefficient of the scale was found to be .93. The results of the CFA analysis conducted to confirm the scale model showed that the fit indices were at an acceptable level. As a result, a valid and reliable 24-item single-factor Environmental Ethics Approaches Scale was obtained.

Anahtar Kelimeler

Environmental ethics, environmental ethics approaches scale, high school students

Etik Beyan

This study was approved by the Dokuz Eylül University Social and Human Sciences Scientific Research and Publication Ethics Committee with the date 17/10/2023 and the number E-87347630-659-764809, and by the Van Governorship Research Review Commission with the date 18/10/2023 and the number E-70562350-605.01-87400253. The rules of Research and Publication Ethics were adhered to in this study.

Kaynakça

• Akalın, M. (2022). Çevre etiği çevreye felsefi yönelimler. Iksad Publications, Ankara.
• Ayre, C. ve Scally, A. J. (2014). Critical values for Lawshe’s content validity ratio: Revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counselingand Development, 47(1), 79-86. DOI: 10.1177/0748175613513808
• Aytaç, M. ve Öngen, B. (2012). Doğrulayıcı faktör analizi ile Yeni Çevresel Paradigma Ölçeği’nin yapı geçerliliğinin incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi, 5, 14-22.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274.
• Bekman, M. (2022). Halkla ilişkiler uygulamalarında nicel araştırma yöntemi: İlişkisel tarama modeli. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(16), 238-258.
• Bektaş, F. ve Şirin, E. F. (2018). Yeni çevresel paradigma ölçeği ile dağcıların çevreye yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Türk Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 20-26.
• Bilgili, M. Y. (2023). Sıfır atık yönetiminin çevre etiği yaklaşımları açısından incelenmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 64, 21-28. doi: 10.18070/erciyesiibd.1173752
• Billington, R. (2011). Felsefeyi yaşamak: Ahlak düşüncesine giriş (2. bs.). (A. Yılmaz Çev.). Ayrıntı Yayınları, İstanbul. (Orijinal çalışma basım tarihi 1993)
• Bolat, T. ve Seymen, O. A. (2003). Örgütlerde iş etiği ve kariyer yönetimi ilişkisi: Normatif etik boyutuyla bir değerlendirme. Yönetim, 14(45), 3-19.
• Büyüköztürk, Ş. (2021). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (29. bs.). Pegem Akademi, Ankara.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü, (3. Baskı). İstanbul: Paradigma Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1996)
• Cevizci, A. (2007). Felsefeye giriş (2. bsm). Sentez Yayıncılık, Bursa.
• Cevizci, A. (2021). Etik: Ahlak felsefesi, (4. Baskı). Say Yayınları, Ankara.
• Ceyhan, B. (2018). Fen bilimleri ve sınıf öğretmenlerinin teknoloji ve çevre etiğine yönelik duyarlılıkları. Doktora tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Dunlap, R. E., Van Liere, K. D., Mertig, A. G. & Jones, R. E. (2000). Measuring endorsement of the new ecological paradigm: A revised NEP scale. Journal of Social Issues, 56, 425-442.
• Des Jardins, J. R. (2006). Çevre etiği (1. bs.). (R. Keleş Çev.). İmge Kitabevi, Ankara. (Orijinal çalışma basım tarihi 1992)
• Erkuş, A. (2022). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-1, (6. Baskı.). Pegem Akademi, Ankara.
• Erten, S. (2007). Ekosentrik, antroposentrik ve çevreye yönelik antipatik tutum ölçeğinin Türkçeye uyarlama çalışması. Eurasian Journal of Educational Research. 28, 67-74.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. 3rd Edition, Sage Publications Ltd., London.
• Floyd, F. J. & Widaman, K. F. (1995). Factor analysis in the development and refinement of clinical assessment instruments. Psychological Assessment, 7(3), 286-199.
• Goodwin, L. D. (1999). The role of factor analysis in the estimation of construct validity. Measurement in Physical Education and Exercise Science, 3(2), 85-100.
• Gülersoy, A. E. ve Dursun, E. (2023). Çevre etiği yaklaşımları ve akımları. Iksad Publications, Ankara.
• Gürbüzoğlu Yalmancı, S. (2015). Development of the environmental ethics attitude scale: The study of validity and reliability. Turkish Journal of Education TURJE, 4(2), 29-40.
• Gürbüzoğlu Yalmancı, S. ve Aydın, S. (Ed.). (2019). Çevre etiği: Temel ilkeleri ve eğitimi. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Gürbüzoğlu Yalmancı, S. ve Gözüm, A. İ. C. (2019). Lise öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının çevre etiği yaklaşımlarına göre yordanmasında okulöncesi eğitimi alıp almama durumunun incelenmesi. International Electronic Journal of Environmental Education, 9(1), 18-32.
• Karakuş, G. (2018). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik etik yaklaşımlarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2022). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler, (37. Baskı). Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Kayaer, M. (2013). Çevre ve etik yaklaşımlar. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 63-76.
• Kılıç, S. (2008). Çevre Etiği. Orion Kitabevi, Ankara.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel psychology, 28(4), 563–575. doi:10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• Lucke, J. F. (2005). The alpha and the omega of congeneric test theory: An extension of reliability and internal consistency of heterogenous tests. Applied Psychological Measurements, 29(1), 65-81.
• Maria, M. C. (2017). Environmental ethics among higher secondary school. IJARIIE, 3(1), 506-511.
• Miller, G. T. (2000). Çevre bilimi: Sürdürülebilir dünya, (4. Baskı). (Ü. Erdem, Çev. Ed.). Ege Üniversitesi Çevre Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları No:1. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir. (Orijinal çalışmanın basım tarihi 1991)
• Moorthy, R. & Akwen, G. T. (2020). Environmental ethics through value-based education, Bangladesh Journal of Bioethics, 11(2), 1-9.
• Moorthy, R. & Jeyabalan, G. (2011). Environmental ethics in river water management. American Journal of Environmental Sciences, 7(4), 370-376.
• Pieper, A. (2012). Etiğe giriş (2. Baskı). (V. Ataman ve G. Sezer Çev.). Ayrıntı Yayınları, İstanbul. (Orijinal çalışma basım tarihi 1991)
• Özer, N. ve Keleş, Ö. (2016). Çevre etiği farkındalık ölçeği geliştirme çalışması. Fen Eğitimi ve Araştırmaları Derneği Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 4(1), 47-64.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. &Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Test of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research-Online, 8(2), 23-74.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Allyn and Bacon, New York. Tekinalp, P. (1997). Çevre sorunlarının batı düşüncesindeki kökenleri. Yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tozdan, N. (2022). Ortaokul öğrencilerinin çevre etiği duyuşsal düzeylerinin belirlenmesi, Doktora Tezi, Aksaray Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Aksaray.
• Turan, S. (2009). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan Biyoloji dersinin ortaöğretim öğrencilerinin ekolojik etik yaklaşımlarına etkisi, Yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Uyumaz, G. ve Sırgancı, G. (2020). Doğrulayıcı faktör analizi için gerekli örneklem büyüklüğü kaç kişidir?: Bayes yaklaşımı ve maksimum olabilirlik kestirimi. OPUS-Uluslar arası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(32), 5302-5340. DOI: 10.26466/opus.826895
• Yağanak, E. ve Önkal, G. (2005). Çevre Etiği. Cevizci, A. (Ed.). Felsefe Ansiklopedisi içinde (s. 589-595). Babil Yayınları, Ankara.
• Yenice, N. ve Alpak Tunç, G. (2021). Ortaöğretim 12. sınıf öğrencilerinin çevre etiği algılarının incelenmesi: Bir durum çalışması. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 38(2), 57-74. https://doi.org/10.52597/buje.932005
• Yeşilyurt, S. ve Çapraz, C. (2018). Ölçek geliştirme çalışmalarında kullanılan kapsam geçerliği için bir yol haritası. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 251- 264. DOI: 10.17556/erziefd.297741.
• Yıldız, M. (2016). Doğa koruma ve ormancılıkta kamudaki karar vericilerin çevre etiği algısının uygulamalı etik açısından değerlendirilmesi. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. Pamukkale Üniversitesi’nce düzenlenen XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde sunulmuş bildiri. Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Wilson, F. R., Pan, W., & Schumsky, D. A. (2012). Recalculation of the critical values for Lawshe’s content validity ratio. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 45, 197–210. doi:10.1177/0748175612440286.
• Wongchantra, P. & Nuangchalerm, P. (2011). Effects of environmental ethics infusioninstruction on knowledge and ethics of undergraduate students. Research Journal of Environmental Sciences, 5, 77-81.