Cumhuriyet Dönemi Çeviri Çocuk Masallarında Kültürel Değişim (Eski Harfli Çocuk Yıldızı Dergisi Örneği)

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 5, 3326 - 3397, 31.12.2017

Nurgül Karayazı

Öz

Masallar kültürün önemli
yapı taşlarından biridir. Çünkü bir masalda ait olduğu kültürün yaşayan
yaşamayan pek çok unsurunu bulmak mümkündür. Masallarda yaşam tarzından örf,
adet, gelenek, görenek, inanışa kadar pek çok millî manevî unsur yer almasının
yanında masallar, araştırıcının konusuna göre her türlü malzemeyi bulabileceği
bir kültür sahası özelliği de taşımaktadır. Çocuk edebiyatının önemli
türlerinden biri olan masallar, çocuk eğitiminde de kullanılmakta, çocukların
ilgiyle dinlediği veya okuduğu bir tür olarak da karşımıza çıkmaktadır. Hem
çocuk, hem kültür bağlamında milletlerin hayatında önemli bir yere sahip olup orijinal anlatım tarzı, dili kullanma
becerisi, hayal dünyasına hitap etmesi, olayları renkli ve çekici bir anlatımla
sunması gibi özellikleri ile masalların bilhassa çocuk eğitiminde ayrı bir önem
arz etmesi dikkate değerdir. Araştırma kapsamında cumhuriyetin ilk yıllarında
(1927) yayın hayatına başlamış olan “Çocuk Yıldızı” isimli derginin yayınlanmış
bütün sayıları, Osmanlı Türkçesinden Latin harflerine aktarılmış, incelenmiş ve
dergi içerisinde yer alan masallar değerlendirme kapsamına alınmıştır. Dergide
Kafkas masalı, Japon Masalı, Şark Masalı gibi başlıklar altında masallar tespit
edilmiş, ayrıca yabancı masalların Türk kültürüne uyarlanarak aktarıldığı
görülmüştür. Çalışma nitel bir çalışmadır ve veriler elde edilirken doküman
incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın amacı; “Çocuk Yıldızı” isimli
eski harfli Cumhuriyet Dönemi çocuk dergisinde yer alan masalların taşıdığı
kültürel unsurları ve yabancı menşeli masalların Türk kültürüne uyarlanırken ne
gibi değişikliklere uğradığını tespit etmektir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, çocuk dergisi, Çocuk Yıldızı, masal, kültür aktarımı

Cultural Change in Republican-Period Children’s Tales (The Example of Çocuk Yıldızı Journal)

Öz

Tales
constitute important founding blocks of culture. It is possible to find both
the living and dead elements of culture in tales. It is noteworthy that tales
have an important role in the life of nations, and they also occupy a
significant place in pedagogy thanks to their style, language, appeal to
imagination, and the colourful and intriguing expression of events. Within the
scope of this study, all issues of the journal ‘’Çocuk Yıldızı’’, which started
to be published in the early years of the Republican period (1927), were
transcribed from Ottoman Turkish into the Latin alphabet and the tales examined
accordingly. These tales are classified into different strands such as
Caucasian, Japanese and Oriental, and it is seen that foreign tales are adapted
to Turkish culture. This is a qualitative study which uses document review as
method. This study aims at identifying the cultural elements encapsulated by
the tales, and the changes that took place regarding the adaptation of foreign
tales in the journal “Çocuk Yıldızı”. 

Anahtar Kelimeler

Republican Period, Children’s Journal, Çocuk Yıldızı, Tale, Cultural Transfer

Kaynakça

• 99 Soruda Çocuk Edebiyatı (2000), (Hzl. Mustafa Ruhi Şirin), İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• ANDERSEN (1951), Masallar, Çev. Nurullah Ataç, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• ARICI, Ali Fuat (2011) “Okul Öncesi Eğitimde Masalların Kullanımı”, Eğitime Bakış, Yıl: 7, S. 20, 9-20.
• ______, Ali Fuat (2012), Masalın Sesi, Ankara: Pegem Akademi.
• ASLANOĞLU, Erman (1988), “Türk Masalları”, Çocuk Edebiyatı Yıllığı 1988, İstanbul: Gökyüzü Yayınları.
• BORATAV, Pertev Naili (1958), Zaman Zaman İçinde, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• __________, Pertev Naili (1969), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• ÇIBLAK, Nilgün (2008), “Teknoloji Çağinda Kültürel Miras Olan Masalların Korunması”, TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar, 39-50.
• Çocuk Yıldızı, Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Seyfettin Özege Salonu, Demirbaş Numarası: S94151, Yer Numarası: 2097/SÖ. EMİROĞLU, Öztürk (1992), Tanzimat’tan 1928’e Kadar Yayımlanan Çocuk Gazete ve Dergileri Üzerine Bir İnceleme, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ERKURT, Gökhan Şefik (2015), “Çocuk Masalı Çevirmenlerinin Özgürlüğü Sorunu-Grimm Masallarının Çevirileri Üzerinde Bir İnceleme”, XI. Dil-Yazın-Deyişbilim Sempozyumu Gönüllülük ve Hoşgörü 13-14 Ekim 2011 Bildiri Kitabı, (Ed.: İlyas Öztürk, Filiz Şan, Elif Akkan, Ş. Kürşad Koca, Şaban Köktürk), Sakarya: Sakarya Üniversitesi, C. 1, 348-361.
• ESMER, Seyhan Kübra (2007), Cumhuriyet Dönemi’nin İlk Yıllarında (1923-1928) Yayımlanan Çocuk Dergilerindeki Tahkiyeli Metinlerin Çocuklara Değer Aktarımı Açısından Değerlendirilmesi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• FEYZİOĞLU, Yücel (2007), “Masallar Çocuklar İçin Neden Gereklidir?”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri) 04-06 Ekim 2006, Yay. Hzl. Sedat Sever, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 831-843.
• GENÇ, Hanife Nâlân (2016), “ Kırmızı Başlıklı Kız Masalının Fransızca ve Türkçe Baskıları Üzerine Bir İnceleme”, DTCF Dergisi, C. 56, S. 1, 163-176.
• GÖKŞEN, Enver Naci (1985), Örnekleriyle Çocuk Edebiyatımız, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• GRIMM, Jacop GRİMM Wilhelm (1944), Masallar II, Çev. Kemal Kaya, Ankara: Maarif Vekaleti.
• _______, Jacop ve Wilhelm (1943), Masallar I, Trc. Kemal Kaya, Ankara: Maarif Matbaası.
• GURBETOĞLU, Ali (2007), “II. Meşrutiyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Ahlak Eğitimi ve Ahlaki Değerler (1908–1918)”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Haziran 2007, C. IV, S. I, 81-101.
• GÜNEY, Eflâtun Cem (1971), Folklor ve Halk Edebiyatı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• GÜRSOY, Melih (1993), Tarihi, Ekonomisi ve İnsanları ile Bizim İzmirimiz, İstanbul: Metis Yayıncılık Ltd. Şti.. HUYUGÜZEL, Ö. Faruk (1996), 1928’e Kadar İzmir’de Çıkmış Türkçe Kitap ve Süreli Yayınlar Kataloğu, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• İŞNAS, Seher (2011), Masal Türünün Çocuktaki Kavram Gelişimine Etkisi Üzerine Bir Araştırma (Cahit Zarifoğlu Örneği), Afayonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı Türkçe Öğretmenliği Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• KANTARCIOĞLU, Selçuk (1991), Eğitimde Masalın Yeri, İstanbul: M.E.B.
• KARAKURT, Deniz (2011), Türk Söylence Sözlüğü Açıklamalı Ansiklopedik Mitoloji Sözlüğü, e-kitap.
• KARAKUŞ, Neslihan, IŞIK, Neşe (2015), “Masal Türünün Eğitimdeki Yeri ve Türkçe Ders Kitaplarındaki Kullanılabilirliği”, Eurasian Academy of Sciences Eurasian Education&Literature Journal, 31-42.
• KARATAY, Halit (2007), “Dil Edinimi ve Değer Öğretimi Sürecinde Masalın Önemi ve İşlevi”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Yaz 2007, C. 5, S. 3, 463-475.
• KOLEKTİF, Jack ve Fasulye Sırığı, Çev. İlke Afacan, Ankara: 1001 Çiçek Kitaplar.
• KOYUNCU, Ziya (2014), Musavver Çocuk Postası Adlı Çocuk Dergisi (Çeviriyazı, İnceleme), Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• KUZU, Türkan (2002), “Masalın Değişmez Yasaları: İşlevsel Birimler”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 3, 219-229.
• KÜR, İsmet (1991), Türkiye’de Süreli Çocuk Yayınları, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• LA FONTAİNE (1969), Masallar, Türkçesi: Sabahattin Eyuboğlu, İstanbul: Cem Yayınevi.
• MERİÇ, Cemil (1986), Kültürden İrfana, İstanbul: İnsan Yayınları.
• MERT, Osman, ALBAYRAK, Fatma, SERİN, Nilüfer (2013), “Çeviri Çocuk Kitaplarının Kültür Aktarımı Açısından İncelenmesi”, Ana Dili Eğitimi Dergisi Journal of Mother Tongue Education, C. 1, S. 3, 58-73. OĞUZ, M. Öcal (2009), “Somut Olmayan Kültürel Miras Ve Kültürel İfade Çeşitliliği”, Millî Folklor, Yıl 21, S. 82, 6-12.
• OĞUZKAN, A. Ferhan (2006), Çocuk Edebiyatı (Yerli ve Yabancı Yazarlardan Örneklerle Çocuk Edebiyatı), Ankara: Anı Yayıncılık.
• OKAY, Cüneyd (1999), Eski Harfli Çocuk Dergileri, İstanbul: Kitabevi, İstanbul 1999.
• ÖLÇER, Evrim (2003), Türkiye Masallarında Toplumsal Cinsiyet ve Mekân İlişkisi, Ankara: Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi.
• ÖVER, Sevilay (2013), ‘Çocuk Dostu’ İsimli Eski Harfli Çocuk Dergisinin Yeni Alfabeye Aktarımı ve İncelenmesi, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı Türkçe Öğretmenliği Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ÖZÜNEL, Evrim Ölçer (2006), Masal Mekânında Kadın Olmak, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• ________, Evrim Ölçer, “Yazının İzinde Masal Haritalarını Okuma Denemesi: Masal Tarihine Yeniden Bakmak”, Millî Folklor, 2011, Yıl 23, S. 91, 60-71.
• PERRAULT ,CH. (1942), Geçmiş Günlerin Masalları, Trc. Vildan Âşır, Ankara: Maarif Matbaası.
• PROPP, Vladimir Jakovlevitch (1987), Masalların Yapısı ve İncelenmesi, Çev. Hüseyin Gümüş, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• SAKAOĞLU, Saim (1973), Gümüşhane Masalları Metin Toplama ve Tahlil, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• ___________, Saim (1999), Masal Araştırmaları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• SERÇE, Erkan (1996), İzmir’de Kitapçılık 1839-1928 –Kitaplar, Kitapçılar, Matbaalar ve Kütüphaneler-, İzmir: Akademi Kitabevi. SEZER, Serap (2005), Masal Çevirilerinde Karşılaşılan Sorunlar: Türkçe’de Andersen Masalları, Muğla: Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ŞİRİN, Mustafa Ruhi (1987), “Çocuklar İçin Sanat ve Edebiyat”, Çocuk Edebiyatı Yıllığı 1987, İstanbul: Gökyüzü Yayınları, 390-391.
• _____, Mustafa Ruhi (1998a), Çocukluğun Kozası ve kültür ve kitap ve edebiyat, İstanbul: İz Yayıncılık.
• _____, Mustafa Ruhi (1998b), Çocuk Yüzlü Yazılar, İstanbul: İz Yayıncılık.
• ______, Mustafa Ruhi (1998c), Masal Atlası, İstanbul: İz Yayıncılık.
• ______, Mustafa Ruhi Şirin (2007), Çocuk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış “Çocuk Edebiyatı Nedir Ne Değildir?”, Ankara: Kök Yayıncılık.
• TAŞKIRAN, Hasan Kâzım (2008), Kemeraltı’nın İzmir’i Tarih, Kültür ve Gezi Rehberi, İstanbul: Tepekule Kitaplığı Yayınları.
• TEMİZYÜREK, Fahri, VARGELEN Hatice (2016), “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Masal Farkındalığı ve Bu Farkındalığın Kültürel Değerlerin Aktarılmasındaki Önemi”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching, Aralık 2016, C. 5, Özel Sayı, 60-70.
• UYAR, Yusuf (2007), Türkçe Öğretiminde Kültür Aktarımı ve Kültürel Kimlik Geliştirme, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe Öğretmenliği Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• YALÇIN, Alemdar, AYTAŞ Gıyasettin (2002), Çocuk Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• YAVUZ, Muhsine Helimoğlu (2002), Masallar ve Eğitimsel İşlevleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• YILMAZ, Aliye (2012), “Çocuk Eğitiminde Masalın Yeri (Binbir Gece Masalları Örneği)” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2012, S. 25, 299-306.