Problems of the Limitation of the Historical Context in the Interpretation of the Qur’an

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 4, 3316 - 3344, 30.12.2021

Mehmet Bağçivan

https://doi.org/10.15869/itobiad.834432

Cited By: 1

Öz

As the historical context of a text gains more leverage in the theories of meaning and interpretation in the West during the modern period; so does the internal and external context of the Qur’an when judging the validity and authenticity of a Qur’anic interpretation. According to these theories it is the “saying” that is the essence of the Qur’an. In oral texts the other half of the meaning is found in non-textual elements such as the psychological state of the speaker, the environment spoken in, the epistemic levels of the audience and their social and cultural states. By making use of all historical information, the nuzûl period should be reconstructed which in turn would help determine what the first interlocutors understood from the verses. Since the verses can have only a single interpretation, this should also be the meaning that expresses the will of Allah, which is what the first interlocutors understood from the verse.
However, this understanding, which is accepted as the absolute truth in the interpretation of the Qur’an today; It contains many mistace, deficiencies, and risks in terms of its theoretical foundations, application possibilities and implications. First, this approach is based on the modern understanding that the Qur’an is a historical-cultural saying. Second, the historical material at our disposal is not sufficient, both in terms of quantity and quality, to reconstruct the period of the revelation of the Qur'an in a realistic way. It is not possible for everything to be said on this subject to be certain due to its subjective and speculative nature. It should also be noted that ambiguity and polysemywas supported by the Qur'an-Sunnah and used as an opportunity for the universality of the Qur'an in the classical period.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Interpretation, Context, Explanation, Restrictive

Kur’an Yorumunda Tarihsel Bağlamın Sınırlayıcılığının Problemleri

Öz

Modern dönemde Batı’da ortaya çıkan anlam ve yorum teorilerinde tarihsel bağlamın önem kazanmasına paralel olarak; İslâm dünyasında Kur’an tefsirinin sıhhatini belirlemede iç/metinsel ve dış/tarihsel bağlama riayet, en temel kriterlerden biri haline gelmiştir. Bu anlayışa göre, nâzil olduğu toplumla diyalektik ilişki halinde tedricen teşekkül eden Kur’ân-ı Kerîm, özü itibariyle yazılı bir metin değil “söz”dür. Sözlü metinlerde anlamın önemli bir kısmı; mütekellimin psikolojik hâli, ses tonu, sözün söylendiği ortam, muhatapların epistemik düzeyleri, sosyo-kültürel durumları ve tarihsel şartlar gibi metin dışı unsurlarda bulunmaktadır. Bununla birlikte, tarihsel süreçte Kur’an sanki yazılı bir kitap gibi algılanmış ve âyetler metin merkezli olarak anlaşılıp yorumlanmıştır. O halde, Kur’an’ı doğru anlamak ve yorumlamak için, eldeki bütün tarihsel ve bilimsel verilerden faydalanarak nüzûl dönemi aslına uygun biçimde yeniden kurgulanmalı ve ilk muhatapların âyetlerden ne anladığı nesnel olarak tespit edilmelidir. Zira Kur’an âyetlerinin Allah’ın muradını ifade eden tek nesnel mânası bulunmaktadır ki bu da nüzûl dönemindeki ilk muhatapların âyetten anladığıdır.
Ne var ki günümüzde özellikle akademik çevrelerde Kur’an yorumunda neredeyse müsellem kabul edilen bu anlayış; teorik-mantıksal temelleri, uygulanabilme imkânı ve tazammunları açısından birçok hata, eksik ve riskler barındırmaktadır. Birincisi, söz konusu yaklaşım Kur’an’ın tarihsel-kültürel bir söz olduğuna ilişkin modern bir kabule dayanmaktadır. İkincisi, elimizde bulunan tarihsel malzemeler hem nicelik hem de nitelik bakımından, Kur’an’ın nüzûl dönemini gerçeğe uygun ve bağlayıcı biçimde yeniden inşa etmek için yeterli değildir. Dolayısıyla bu konuda söylenecek her şeyin sübjektif ve spekülatif niteliği sebebiyle bağlayıcı olması mümkün değildir. Ayrıca unutulmamalıdır ki müphemlik ve çok anlamlılık; Kur’an-Sünnet ile desteklenmiş ve klasik dönemde Kur’an’ın evrenselliği için bir imkân olarak kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Tefsir, Bağlam, Yorum, Bağlayıcılık

Kaynakça

• Ateş, A. (2016). Anlam Bütünlüğü Açısından Bakara 189. Âyet ile İlgili Bir Değerlendirme (Evlere Kapılarından Girmenin Hilaller Hakkındaki Soru ile Münasebetine Dair) İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2, s. 9-30.
• Bauer, T. (2019). Müphemlik Kültürü ve İslâm, (Çev. Bora, T.), İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Begavî (1420/1999). Meʻâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’an. (Thk. Abdürezzak el-Mehdî). Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʻArabî.
• Boyalık, M. T. (2007). Molla Fenârî’nin Tefsir İlminin Mahiyetine Dair Tartışmasının Tahlili, İslâm Araştırmaları Dergisi, 18, 73-100.
• Buhârî (1422/2001). el-Câmiʽu’s-sahîh. (Thk. Züheyr, M.). b.y: Dâru Tûki’n-Necât.
• Câbirî, M. A. (2008). Fehmü’l-Kur’ani’l-Hakîm et-Tefsîru’l-vâdıh hasebe tertîbi’n-nüzûl. Mağrib: ed-Dâru’l-Beydâ.
• Câbirî, M. A. (2013). Kur’an’a Giriş (Çev. Coşkun, M.), İstanbul: Mana Yayınları.
• Condon, J. C. (2000). Kelimelerin Büyülü Dünyası: Anlambilim ve İletişim. (Çev. Çiftkaya, M.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Coşkun, M. (2014). Kur’an Yorumunda Sîret-Nüzûl İlişkisi, İstanbul: Fikir Yayıncılık.
• Cündioğlu, D. (2014a). Sözlü Kültür’den Yazılı Kültür’e Anlam’ın Tarihi, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Cündioğlu, D. (2014b). Kur’an Çevirilerinin Dünyası, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Çakır, C. ve Cevizci, A. (Ed.). (2003) Bağlam, Felsefe Ansiklopedisi, İstanbul: Etik Yayınları.
• Çelebi, K. (y.y.). Keşfü’z-zunûn ‛an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. (Thk. Yaltkaya, M. Ş.). Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‛Arabî.
• Dağdeviren, A. (2009) Kur’an’ın Fonetik İʻcâzı, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20 (2), 69-88.
• Demirci, M. (1995). Esbâb-ı Nüzûl. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Demirci, M. (2006). Konulu Tefsire Giriş, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Derveze, İ. (2011). Kur’an’a Göre Hz. Muhammed (Çev. Yolcu, M.). İstanbul: Düşün Yayıncılık.
• Durmuş, İ. (2019). Temmâm Hassân, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ebü’l-Muîn Nesefî, (2011). Tebsıratü’l-edille (Thk. Hâmid İsâ, M.E.), Kâhire: el-Mektebetü’l-Ezheriyyeli’t-Türâs.
• Ebû Zeyd, N. H. (2013). İlahi Hitabın Tabiatı. (Çev. Maşalı, M.E.). Ankara: OTTO Yayınları.
• Ebû Zeyd, N. H. (2014). Yenilik Yasaklama ve Yorum. (Çev. Coşkun, M.). İstanbul: Mana Yayınları.
• Ebû Zeyd, N. H. (2015). Kutsal Metin Otorite ve Hakikat. (Çev. Coşkun, M.). İstanbul: Mana Yayınları.
• Erdoğan, M. (2007). İslam ve Yerellik: Yerelliğin Fıkhî Temellendirmesi Olarak Örf. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi. 9, 11-24.
• Fenârî, M. (1325/1907). ʻAynü’l-aʻyân, Dersaadet.
• Gadamer, H. G. (2002). Metin ve Yorum, Hermeneutik ve Hümaniter Disiplinler, (Der. ve çev. Arslan, H.), İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Gökkır, N. ve Koç, M. A, Albayrak, İ. (ed.). (2013). Modern Türkiye’de Kur’an’a Yaklaşımlar, Tefsire Akademik Yaklaşımlar 2, Ankara: OTTO Yayınları.
• Görgün, T. ve Cevizci, A. (Ed.). (2003) Bağlamcılık, Felsefe Ansiklopedisi, İstanbul: Etik Yayınları.
• Görgün, T. (2013). İlâhî Sözün Gücü: Varlık ve Bilgi Kaynağı Olarak Kur’an, İstanbul: Külliyat Yayınları.
• Güman, O. (2013). Siyak Kuralının Nassların Yorumuna Etkisi: İbn Dakîkul’-îd Örneği”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 21, 29-52.
• Holberg, J. B. (2007). Sirius Brightest Diamond in the Night Sky, Chichester: Praxis Publishing Ltd.
• Hûlî, E. (1995). Kur’an Tefsirinde Yeni Bir Metot. (Çev. Güngör, M.). İstanbul: Kur’an Kitaplığı.
• İbn Âşûr, M. T. (1984). et-Tahrîr ve’t-tenvîr mine’t-tefsîr, Tûnus: ed-Dârü’t-Tûnusiyye.
• İbn Kesîr (1420/1999). Tefsîru’l-Kur’ani’l-ʻÂzîm. (Thk. Sellâme, S.). Riyâd: Dâru Tayyibe.
• İbn Mâce (y.y.). es-Sünen. (Thk. Abdülbâkî, M. F.), b.y: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-ʻArabiyye.
• İbn Manzûr. (1414/1993). Lisânüʽl-ʽArab, Beyrût: Dâru Sâdır.
• Kılıç, S. (2014). Kur’an Dildeki Sonsuz Muʻcize, İstanbul: Ravza Yayınları.
• Koç, M. A, ve Koç, M. A. Albayrak, İ. (ed.). (2013). Tefsirde Keyfîliğin Çaresi: Tefsir Rivayetleri, Tefsire Akademik Yaklaşımlar 1, Ankara: OTTO Yayınları.
• Kuhn, T. S. (2015). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. (Çev. Kuyaş, N.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Kurtubî (1384/1964) el-Câmiʽ li-ahkâmi’l-Kur’ân. (Thk. Bürdûnî, A., Atfîş, İ.). Kâhire: Darü’l-Kütübil-Mısrıyye.
• Kutub, S. (1425/2004). et-Tasvîru’l-fennî fi’l-Kur’an. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk.
• Levine, D. N. (1985). The Flight from Ambiguity: Essays in Social and Cultural Theory. Chicago: The University of Chicago Press.
• Mukâtil b. Süleymân (1423/2002). Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. (Thk. Şettâhe M.A.). Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâs.
• Özsoy, Ö. ve Koç, M. A, Albayrak, İ. (ed.). (2013). Türkiye’de Kur’an Hermeneutiği Tartışmaları, Tefsire Akademik Yaklaşımlar 2, Ankara: OTTO Yayınları.
• Özsoy, Ö. (2015). Kur’an ve Tarihsellik Yazıları, Ankara: OTTO Yayınları.
• Öztürk, M. (2011). Meal Kültürümüz, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Öztürk, M. (2013). Kur’an’ı Kendi Tarihinde Okumak: Tefsirde Anakronizme Ret Yazıları, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Paçacı, M. (2013). Çağdaş Dönemde Kur’an’a ve Tefsire Ne Oldu, İstanbul: Klasik Yayınları.
• Parlatır, İ., Gözaydın, N., Zülfikar, H. (1998). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Basımevi.
• Râzî, F. (1420/1999). Mefâtîhu’l-gayb, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʽArabî.
• Serinsu, A. N. (2012). Kur’an ve Bağlam, İstanbul: Şule Yayınları.
• Sülün, M. (2010). Şiʻrâ, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sülün, M. (2013). Tefsir İlmi Açısından Kur’an’ı Kerim’e İşari Yaklaşımlar. Tefsire Akademik Yaklaşımlar, Ankara: OTTO Yayınları.
• Süyûtî (1394/1974). el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’an. (Thk. Ebü’l-Fadl, M. İ.). b.y: el-Hey’etü’l-Mısrıyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb.
• Şâtıbî (y.y.). el-Muvafakât. (Thk. Hasan, M.), b.y: Dâru İbni Affân.
• Taberî (1420/2000). Câmiʻu’l-beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’an (Thk. Şâkir, A. M.). Beyrût: Müessesetü’r-Risâle.
• Talhî, R. (1418/1997). Delâletü’s-siyâk (Doktora Tezi). Câmiʻatü Ümmi’l-Kurâ, Mekke.
• Tiyek, F. (2015). Kur’an’ı Anlamada Bağlamın Rolü ve Meallerdeki Bağlamsal Sorunlar, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Ünver, M. (1998). Tefsir Usûlünde Mekkî-Medenî İlmi. (Doktora Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi SBE, Samsun.
• Ünver, M. (Nisan 2017). Tefsirin Temel Bir İlkesi Olarak Siyaka Riayet: Elmalılı Tefsiri Örneği, Tefsir Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 73-120.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Yüksek, M. İ. (2016). Kur’an’ın Anlaşılmasında Bağlam Bilgisi’nin Referansları ve Sınırları, İstanbul: Yalın Yayıncılık.
• Zenkî, N. K. (1427/2006). Nazâriyyetu’s-siyâk: Dirâsetun Usûliyye. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Zerkâ, M. A. (1987-1988). Kur’ân-ı Kerîm ve Hadîs-i Nebevî Arasında Üslûp Mukayesesi. (Çev. Aşıkkutlu, E.), Marmara Üniversitesi İFD, 5-6, 303-308.
• Zerkeşi, B. (1376/1957). el-Burhân fî ʽulûmi’l-Kur’ân. (Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl, İ.). Beyrût: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-ʽArabiyye.