Kavaid-i Khamse the Context of Islamic Economic Philosophy and Ethics

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 624 - 643, 31.03.2022

Mehmet Onur

https://doi.org/10.15869/itobiad.1061183

Öz

As a part of the science of Islamic Law, Islamic economics has emerged as a new social science discipline. Even in our country, it has just begun to be recognized in various higher education institutions and to be implemented through some institutions and organizations. However, it seems that the economic rules of Islamic law have not yet reached the point they should have reached in traditional economic thought. Islamic economy; teaches that humanity must use resources sustainably and appropriately. It sets rules to ensure the continuity of quality life with the principle of justice. The economic system has been left to function by laying down basic principles. The economy is determined within the moral framework, freedoms are protected without any violations, and there are no direct interventions to the economy other than these principles. Therefore, Islamic economics is first and foremost a viable economic system. It should be taken into account that Islam is an alternative approach for a correct understanding of the economy, based on its own values, and a mechanism that takes basic values as a reference. In addition, it is necessary to know the assumptions and perspective of traditional economics. Therefore, basic inferences need to be made in order to contextualize Islamic law principles, economic principles and behaviors within Islamic law. Despite all these obscurities and the lack of sufficient research on this subject, contemporary Islamic economics has recently started to attract intense interest due to its high applicability and profit-making rate by investors. However, it seems that the academic effort to understand and apply the principles and principles of this discipline in Islamic studies, which is an important aspect of Islamic Law, has not reached a sufficient level. . The main principles of Islamic law principles and kawaid-i kulliye are closely related to the practice of Islamic economics. The aim of this study is to evaluate the Islamic economy with the kavaid through contextualization. The result we obtained is that Kavâid has contributed significantly to the field of Islamic economics.

Anahtar Kelimeler

Islam, Economics, Kavaid, Islamic Law, Islamic Economics, Ethics

İslam Ekonomi Felsefesi ve Etiği Bağlamında Kavâid-i Hamse

Öz

İslam Hukuku biliminin bir parçası olarak İslam ekonomisi, yeni bir sosyal bilim disiplini olarak ortaya çıkmıştır. Ülkemizde dahi çeşitli yükseköğretim kurumlarında henüz yeni yeni tanınmaya, bazı kurum ve kuruluşlar aracılığıyla uygulanmaya başlandı. Ancak İslam Hukukunun ekonomiye dair kurallarının, klasik ekonomik düşünce içerisinde ulaşması gereken noktaya henüz gelmediği görünüyor. İslam ekonomisi; insanlığın, kaynakları sürdürülebilir ve uygun şekilde kullanması gerektiğini öğretir. Adalet ilkesi ile kaliteli yaşamın sürekliliğini sağlamak için kurallar koyar. Ekonomik sistem, temel prensipler vaz edilmek suretiyle işlemeye bırakılmıştır. Ekonomi ahlakî çerçeve içerisinde belirlenir, özgürlükler herhangi bir ihlal olmaksızın korunur ve bu prensiplerin dışında doğrudan ekonomiye yönelik müdahaleler yapılmaz. Bu nedenle, İslam ekonomisi her şeyden önce uygulanabilir bir ekonomik sistemdir. İslam'ın, kendi değerlerine dayalı, ekonominin doğru anlaşılması için alternatif bir yaklaşım ve temel değerleri referans alan bir mekanizma olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Bunun yanında klasik ekonominin varsayımları ve bakış açısını da bilmek gereklidir. Bu nedenle İslam Hukuku ilkelerinin, İslam Hukuku içindeki ekonomi ile ilgili ilkelerin ve davranışların birbiriyle ilgisinin kurulması için temel çıkarımların yapılması gerekmektedir. Tüm bu bilinmezliklere ve bu konuyla ilgili yeterince araştırmalar yapılmamasına rağmen, çağdaş İslam iktisadı, yatırımcılar tarafından uygulanabilirliğinin ve kâr getirme oranının yüksek olmasından dolayı son dönemde yoğun bir ilgi görmeye başlamıştır. Ancak öyle görünüyor ki İslam araştırmalarında kavaidin, anlaşılıp uygulanması için akademik manada harcanan çaba yeterli düzeye ulaşmamıştır. Bu makale kavâidin ekonomi felsefesi ve etik ile alaka düzeyini incelemekte ve kavaid-i hamseye vurgu yapmaktadır. İslam Hukuku ilkeleri ve kavaid-i külliye İslam ekonomisi uygulamasıyla yakından alakalıdır. Bu çalışmada amaç, kavâid ile İslam ekonomisinin birbiriyle bağalantısını kurmak yoluyla değerlendirilmesidir. Elde ettiğimiz sonuç ise kavâidin İslam ekonomisi alanına önemli ölçüde katkı sağladığı şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

İslam, Ekonomi, Kavâid, İslam Hukuku, İslam Ekonomisi, Etik

Kaynakça

• Acartürk, Ertuğrul- Kılıç, Ramazan, (2011). “Osmanlı Devletinde Kapitülasyonların İktisadi Ve Siyasi Perspektiften Analizi H.Ü. İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,” 29/1-21.
• Ali Haydar Efendi, (1330). Dürerü’l-Hukkâm, İstanbul.
• Apaydın, H. Yunus, (2000). “Îne”, DİA, Cilt 44, İstanbul: TDVY, s. 283-285.
• Atay, Hüseyin, ( 1986). “Din Kolaylıktır”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi , 3/ 13-40.
• Aybakan, Bilal, (2013). “Zarar”, DİA, Cilt 22, İstanbul: TDVY, 130-134
• Baktır, Mustafa, (2004). “Kavaid”, DİA, Cilt 24, İstanbul: TDVY, s. 205-210.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed (1324). Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl, İstanbul: Cilt 1.
• Çalcalı, Ömer, (2013). Kamu Maliyesi Perspektifinden Adam Smith, İnternational Journal of Economic and Adminstrative Studies, 11/ 89-108.
• Çakmak, E. Efe, (2005). “Kant, Etik ve Ahlâk Üzerine: İoanna Kuçuradi ile Söyleşi”, Cogito, sy. 41-42/236-237.
• Çetin, Yalçın, (2020).“Göç Etiği”, Göç Ve Din Disiplinlerarası Bir Yaklaşım, (Ed. Mehmet Ali Kirman-İlbey Dölek), Ankara: Astana Yayınları, 59-69.
• Davud A. Mustafa, Haşir A. Abdusselam, Jibrail B. Yusuf (2018). “İslâm Ekonomisi ve Kavâid-i Fıkhiyye ile İlişkisi”, Çev. Ercan Eser, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 / 309-336.
• Dönmez, İbrahim Kâfi, (1991). “Amel”, DİA, Cilt 3, İstanbul: TDVY, s. 16-20.
• Dönmez, İbrahim Kâfi, (2007). “Örf”, DİA, 34, İstanbul: TDVY, s. 87-93.
• Ergin, Feridun, (1973). Ak İktisat Ansiklopedisi, İstanbul: Sermet Matbaası.
• Eskicioğlu, Osman, (1999). İslam Ve Ekonomi, İzmir: Çağlayan Matbaası.
• Günay, H. Mehmet, (2010). “Şüphe”, DİA, 39, İstanbul: TDVY, s. 263-265.
• Güney, Semra - Mandacı, Gamze, (2009). “Makyavelizm Ve Etik Algısı İlişkileri: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma”, H.Ü. İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27/283-104.
• Hamevî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Hasenî (el-Hüseynî) el-Hamevî el-Mısrî, (1405/1985). Ğamzü ʿuyûni’l-beṣâʾir ʿalâ meḥâsini’l-Eşbâh ve’n-neẓâʾir, Beyrut. Cilt 1.
• Hume, David, (2016). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• İbn Haldûn, (1968). Mukaddime, (çev. Zakir Kadiri Ugan), İstanbul.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, (1991). .İʿlâmü’l-muvaḳḳıʿîn ‘an Rabbi’l-âlemin, nşr. M. Abdüsselâm İbrâhim, Beyrut: Cilt 3.
• İbn-i Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed bin Mükerrem, (1968). Lisânu’l-Arab, Beyrut: Cilt 3.
• İbn Nüceym, Zeynuddin b. İbrahim, (1983). el-Eşbâh ve’n-Nezâir, (Nşr. Muhammed Mutî’ el-Hâfız), Dımaşk.
• Kahraman, Abdullah – Karademir, Rumeysa, (2018). “Sivas Mebusu Ahmed Şükrü Bey’in Tevşîh-i Kavâid-i Fıkhiyye Adlı Risalesi”, Kocaeli Ilahiyat Dergisi, 2/2, 1-50.
• Karabulut, Ali N., (2013).Tüketicilerin Algılanan Risk Değişkeni Karşısında İnternetten Alışveriş Yapma Eğilimlerinin Ölçülmesi: Beklenen Fayda Teorisine Karşı Beklenti Teorisi, Muğla: Doktora Tezi.
• Karâfî, Şihabuddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. İdris b. Abdirrahman, (ts). Envâru’l-Burûk fî Envâi’l-Furûk, Beyrut: Cilt 1.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebu Bekr b. Mes‘ûd,(1982). Bedâi’u’-s-Sânâi‘ Fî Tertîbi'ş-Şerâi‘, Beyrut: yey.
• Kehrer, Marx, Engels, Durkheim, Weber, Bendix, Geertz, Robertson, Turner, Glock, Vrijhof,(1998). Din Sosyolojisi, (Der. Yasin Aktay-M. Emin Köktaş), Ankara: Vadi Yayınları.
• Kutlu, Erol-Eşkinat, Rana, (2002). Dünya Ekonomisi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kızılkaya, Necmettin, (2005). Kâsânî'nin Bedâyi‘ İsimli Eserinde Kavâid'in Yeri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Marmara Ünv. SBE.
• Leknevî, (1310). Ḳamerü’l-aḳmâr, İstanbul.
• Mecelle, md. 1-100.
• Machiavelli, Nicholo, (2006). “Prens”, Türkçesi: Harun Mutluay, Bordo Siyah Klasik Yayınlar.
• Mandacı, Gamze, (2007). Makyavelist Tutumların Etik Algısı Ve Demografik Faktörler Açısından Değerlendirilmesi: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma, Yüksek (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Hacettepe Ünv. SBE.
• Onur, Mehmet, (2019). İslam Hukukunda Ehliyet Arızaları ve Sefeh, İstanbul: Kitabi Yayınları.
• Onur, Mehmet, (2018). İslam Hukukunda Risk Teorisi ve Rizikolu Akitler, Ankara: Astana Yayınları.
• Özen, Şükrü, (2004), “Meşakkat”, DİA, Cilt 29 İstanbul: TDVY, s. 357-360.
• Özsoy, İsmail, (1995). “Faiz”, DİA, Cilt 12 İstanbul: TDVY, s. 110-120.
• Pala, Ali İhsan, (2009). İslam Hukukunda İhtiyat İlkesi, Ankara:.
• Pehlivan, Meriç, (2016). “Din - Ekonomi İlişkisi İle Bu İlişkinin Toplumların Ve Bireylerin Davranışlarındaki Yansımaları”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 36/13-35.
• Rızâ, M. Reşîd. (1999). Tefsîrü’l-Menâr, Beyrut: Cilt 3.
• Sunar, Cavit. (1973). İslam Felsefesinin Yunan Kaynakları ve Kozalite Meselesi, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Surûş, Abdülkerim, (1990). İlim ve Felsefeye Giriş, Terc. Barış Güler. Ankara: Endişe Yayınları.
• Suyutî, (1987). el-Eşbâh ve’n-neẓâʾir, Beyrut.
• Sübkî, Tâceddin, (1991). el-Eşbâh ve’n-neẓâʾir, Beyrut: Cilt 1.
• TDK, Türk Dil Kurumu, “İktisat, Ekonomi” erişim: 03.10.2021. https://sozluk.gov.tr/
• TDK, Türk Dil Kurumu, “Etik” erişim: 03.03
• .2022. https://sozluk.gov.tr/
• Teftâzânî. (1998). et-Telvîḥ. (nşr. M. Adnân Derviş), Beyrut: Cilt 2.
• Türkeri, Mehmet (2008), Etik Kuramları, (der.), Ankara: Lotus Yayınları.
• Uludağ, Süleyman, (2010). İslâm’da Faiz Meselesine Yeni Bir Bakış, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Weber, Max, (1986). Sosyoloji Yazıları, (haz. H.H. Gerth ve C. Wright Mills, çev. Taha Parl), İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Yavuz- Erkan, Suat-Tokucu, (2006). “Post Keynesyen İktisat ve Belirsizlik”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Sy 1, , XXI, 147-161.
• Yelek, Kamil, (2015). “Hanefî Mezhebinde Örfün Hükümlere Etkisi”, Dergiabant (Aibü İlahiyat Fakültesi Dergisi). 3/3:6, 3:85-99.
• Yıldırım, Mustafa, (2012). “Vedia”, DİA, 42, İstanbul: TDVY, s. 596-598.
• Zaim, Sabahattin, (ts). İslâm Ekonomisinin Temelleri, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayını.
• Zerkā, Mustafa Ahmed, (1387/1968). el-Medḫalü’l-fıḳhiyyü’l-ʿâm, Beyrut: Cilt 2.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Bahadır, (1982). el-Mensûr fî’l-Kavâid, (Nşr. Teysîr Fâik Ahmed Mahmud), Kuveyt: Cilt 1.