Öğretmenlerin Dijital Vatandaşlık Kavramına Yönelik Algıları: Nitel Bir Analiz

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 4, 139 - 163, 28.10.2024

Münevver Çetin , Gizem Yıldız Baklavacı

https://doi.org/10.15869/itobiad.1514446

Öz

İnternetin insanlar ve toplumlar üzerinde yarattığı etki vatandaşlık kavramını dijital ortama taşımış ve dijital vatandaşlık kavramı ortaya çıkmıştır. Teknoloji kullanım becerilerini de içine alarak dijital ortamda sorumluluk bilinciyle etik ve evrensel kurallar çerçevesinde hareket etmeyi de gerektiren dijital vatandaşlık, alt boyutları ile birlikte incelenmektedir. Bu çalışmada öğretmenlerin dijital vatandaşlık kavramına yönelik algılarının incelenmesi amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseninin kullanıldığı bu çalışmada lisansüstü eğitim almış veya almakta olan 14 öğretmenden yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığı ile veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analizine tabi tutularak belli temalar altında kodlanmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin dijital vatandaşlığın dokuz alt boyutu ile ilgili tanımlarla örtüşür şekilde görüşler belirttikleri anlaşılmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenler, dijital erişim boyutunda farklı amaçlarla internete erişim sağladıklarını ve dijital ortamları en çok kişisel ve mesleki gelişimleri için kullandıklarını ifade etmektedirler. Öğretmenler, dijital etik ihlalleri konusunda farkındalık sahibidir ve bu konuda önlem almak için çeşitli yöntemlere başvurmaktadır. Dijital hukuk haklarına dikkat eden öğretmenler, özel hayatın gizliliği, ifade özgürlüğü ve siber zorbalık gibi konuların hukukla korunduğunu bilmektedirler. Araştırmanın bir başka sonucu ise öğretmenlerin dijital iletişim içerisinde aktif şekilde bulunduklarıdır. Sosyal medya uygulamaları, yazışma uygulamaları, video konferans uygulamaları ve e-posta yoluyla iletişim kuran öğretmenler, dijital dünyada etkin bir şekilde yer almaktadır. Dijital ortamlarda alışveriş yapmayı tercih eden öğretmenler, dijital güvenlik konusunda da bilinçlidirler. Öğretmenler dijital ortamlarda sorumluluk bilinci ile hareket ettiklerini, başkalarının haklarına saygılı olunmasının önemini ve başkalarının haklarına saygılı olunmaması durumunda hissettikleri rahatsızlıkları vurgulamışlardır. Ayrıca katılımcı öğretmenlere göre özellikle dijital okuryazarlık, dijital etik ve dijital sağlık konularında öğrenci ve öğretmenlere yönelik eğitime ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Dijital Vatandaşlık, Öğretmenler, Dijital Vatandaşlık Boyutları

Teachers' Perceptions Towards the Concept of Digital Citizenship: A Qualitative Analysis

Öz

The impact of the Internet on people and societies has brought the concept of citizenship to the digital environment and the concept of digital citizenship has emerged. Digital citizenship, which also requires acting within the framework of ethical and universal rules with a sense of responsibility in the digital environment, including technology use skills, is being examined together with its sub-dimensions. In this study, it is aimed to examine the perceptions of teachers towards the concept of digital citizenship. In this study, which uses the phenomenology design, one of the qualitative research methods, data were collected from 14 teachers who have received or are currently receiving graduate education through a semi-structured interview form. The data obtained were subjected to content analysis and coded under certain themes. As a result of the research, it is understood that teachers express opinions in a way that coincides with the definitions related to the nine sub-dimensions of digital citizenship. According to the results of the research, teachers state that they provide access to the Internet for different purposes in the digital access dimension and use digital media mostly for their personal and professional development. Teachers are aware of digital ethics violations and resort to various methods to take measures in this regard. Teachers who pay attention to digital legal rights know that issues such as privacy of private life, freedom of expression and cyber bullying are protected by law. Another result of the research is that teachers are actively involved in digital communication. Teachers who communicate via social media applications, correspondence applications, video conferencing applications and e-mail are actively involved in the digital world. Teachers who prefer to shop in digital environments are also aware of digital security. Teachers emphasized that they act with a sense of responsibility in digital environments, the importance of respecting the rights of others and the discomfort they feel if the rights of others are not respected. In addition, according to the participating teachers, there is a need for education for students and teachers, especially in the areas of digital literacy, digital ethics and digital health.

Anahtar Kelimeler

Digital Citizenship, Teachers, The Dimensions of Digital Citizenship

Kaynakça

• Aksoy, N. C., Karabay, E. ve Aksoy, E. (2021). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Selçuk İletişim, 14(2), 859-894.
• Aldemir, C., Avşar, M. N. (2020). Pandemi döneminde dijital vatandaşlık uygulamaları. ASEAD, 7(5), 148-169.
• Al-Zahrani, A. (2015). Toward digital citizenship: examining factors affecting participation and involvement in the Internet society among higher education students. International Education Studies, 8(12), 203-217.
• Arcagök, S. (2020). Öğretmenlerin dijital vatandaşlığa yönelik algılarının incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 534-556.
• Aslan, S. ve Çakmak, Z. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 8(1), 72-99.
• Aydın, A. (2015). Dijital vatandaşlık. Türk Kütüphaneciliği, 29 (1), 142- 146.
• Avrupa Konseyi (2017). Digital Citizenship Education; Working Conference “Empowering Digital Citizens”; Council of Europe: Brussels, Belgium.
• Buchanan, R. (2019). Digital ethical dilemmas in teaching. M. A. Peters (ed.), Encyclopedia of Teacher Education. Springer Nature Singapore Pte Ltd.
• Common Sense Media White Paper (March 2011). Digital Literacy and Citizenship in the 21st Century: Educating, Empowering and Protecting America’s Kids. Retrieved from http://www.commonsensemedia.org/sites/default/files/DigitalLiteracyandCitizenshipWhitePaper- Mar2011.pdf Erişim tarihi: 05.04.2023.
• Creswell, J. W. (2017). Eğitim Araştırmaları: Nicel ve Nitel Araştırmanın Planlanması, Yürütülmesi ve Değerlendirilmesi. (H. Ekşi, Çev. Ed.). Edam Yayıncılık.
• Çolak, A. ve Öztürk, T. (2022). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. International Journal of New Approaches in Social Studies, 6(2), 367-394.
• Çubukçu, A. ve Bayzan, Ş. (2013). Türkiye’de dijital vatandaşlık algısı ve bu algıyı internetin bilinçli, güvenli ve etkin kullanımı ile artırma yöntemleri. Middle Eastern & African Journal Of Educational Research, 5, 148-174.
• Dere, İ. ve Yavuzay, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık göstergelerinin incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 2400-2414.
• Elçi, A. C. ve Sarı, M. (2016). Bilişim teknolojileri ve yazılım dersi öğretim programına yönelik öğrenci görüşlerinin dijital vatandaşlık bağlamında incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 87-102.
• eTwinning (2016). Growing digital citizens: developing active citizenship through eTwinning; Central Support Service for eTwinning: Brussels, Belgium.
• Fernández-Prados, J. S., Lozano-Díaz, A., & Ainz-Galende, A. (2021, March). Measuring digital citizenship: A comparative analysis. In Informatics (Vol. 8, No. 1, p. 18). MDPI.
• Görmez, E. (2016). Öğretmen adaylarının “Dijital vatandaşlık ve alt boyutları” hakkındaki görüşleri (Bir durum çalışması). Electronic Turkish Studies, 11(21), 125-144.
• Gürcan, H. İ. (2013). İnternette medya okuryazarlığı yaklaşımı. http://inettr.org.tr/inetconf16/sunum/inettr11-5.doc. Erişim tarihi: 16.06.2023.
• Hatlevik, I. K. and Hatlevik, O. E. (2018). Students' evaluation of digital information: The role teachers play and factors that influence variability in teacher behaviour. Computers in Human Behavior, 83, 56-63.
• Hui, B. ve Campbell, R. (2018). Discrepancy between learning and practicing digital citizenship. Journal of Academic Ethics, 16, 117-131.
• ISTE-International Society for Technology in Education (2007). ISTE standards for teachers. Retrieved from http://www.iste.org/docs/pdfs/20-14_ISTE_Standards-T_PDF.pdf
• ISTE (2023). Digital Citizenship in Education. https://iste.org/digital-citizenship#coalition Erişim tarihi: 06.05.2023.
• Ivanoff, K. Ve Belvery, J. (2016). “Digital Security”. DigitalCitizenship. N.P.,n.d.
• James, C., Davis, K., Flores, A., Francis, J. M., Pettingill, L., Rundle, M., Gardner, H. (2011). Young people, ethics, and the new digital media. Contemporary Readings In Law & Social Justice, 2(2), 215-284.
• Karaduman, H. (2011). 6. Sınıf sosyal bilgiler dersinde dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerin öğrencilerin dijital ortamdaki tutumlarına etkisi ve öğrenme öğretme sürecine yansımaları. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Karakuş, G., ve Gürbüz, O. C. A. K. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterlilik becerilerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 129-147.
• Karasu Avcı, E., Faiz, M. ve Recepoğlu, S. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık algılarının belirlenmesi. International Journal of New Approaches in Social Studies, 5(1), 46-62.
• Kaya, A. ve Kaya, B. (2014). Öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık algısı. International Journal of Human Sciences, 11(2), 346-361.
• Kepenekçi, Y. K. (2008). İnsan Hakları ve Vatandaşlık. Ekinoks Yayınevi.
• Kızılay, N. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenim bana göre iyi vatandaş̧. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (11).
• Kilci, Z. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin dijital vatandaşlığa yönelik görüşleri ve uygulamaları. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Koç, N. E. ve Koç, E. (2021). Pandemi dönemi’nde Türkiye’de dijital vatandaşlık olgusu. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11 (3), 1019-1035.
• Latorre-Medina, M. J. ve Tnibar-Harrus, C. (2023). Digital security in educational training programs: A study based on future teachers’ perceptions. Information Technologies and Learning Tools, 95(3), 102-111.
• Li, M. ve Yu, Z. (2022). Teachers’ satisfaction, role, and digital literacy during the COVID-19 pandemic. Sustainability, 14(3), 1121.
• Livingstone, S. (2008). Taking risky opportunities in youthful content creation: Teenagers' use of social networking sites for intimacy, privacy and self-expression. New Media & Society, 10(3), 393-411.
• Merriam, S. B. (2002). Introduction to qualitative research. Qualitative research in practice: Examples for discussion and analysis, 1(1), 1-17.
• Myyry, L., Kallunki, V., Katajavuori, N., Repo, S., Tuononen, T., Anttila, H., ... ve Pyörälä, E. (2022, January). COVID-19 accelerating academic teachers’ digital competence in distance teaching. In Frontiers in education (Vol. 7). Frontiers Media SA.
• Öteleş, F. ve Merey, Z. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin dijital etik kavramına ilişkin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 1302-1323.
• Özer, Ü. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının dijital vatandaşlığa ilişkin görüşlerinin incelenmesi. V. Sakarya’da Eğitim Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı: 18-24.
• Özer, Ü. ve Özer, E. A. (2017). Sosyal bilgiler öğretmeni adaylarının dijital vatandaşlık eğitimi ihtiyaçları. Eğitimde Güncel Yaklaşım ve Uygulama Örnekleri Üzerine Seçme Yazılar, 35-45.
• Öztürk M. (2021). Dijital vatandaşlık araştırmalarının incelenmesi: Kavramsal ve yöntemsel eğilimler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science, 11(2), 385-393.
• Patton, M. Q. (1987). Qualitative research & evaluation methods. Thousand Oaks, California: Sage Publicati- ons.
• Ribble, M. (2007). Digital citizenship in schools. Eugene, OR: International Society for Technology in Education.
• Ribble, M. (2014). Digital citizenship: Using technology appropriately. https://www.digitalcitizenship.net/nine-elements.html 2 Mayıs 2023 tarihinde alındı.
• Ribble, M. ve Park, M. (2019). The Digital Citizenship Handbook for School Leaders fostering Posiztive İnteracrion Online. International Society for Technology in Education.
• Sarı, İ. ve Taşer, S. (2018). Türkiye’de dijital vatandaşlıkla ilgili yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin incelenmesi. Anemon Muş̧ Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 1063-1069.
• Sevinç, M., Akyüz, H. ve Dönmez, H. (2022). Sınıf öğretmenlerinin dijital vatandaşlık ve dijital okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi: İskenderun ilçesi örneği. Journal of Research in Education and Teaching, 11(2), 7-17.
• Schou, J. ve Hjelholt, M. (2018). Dijital citizenship and neoliberalization: governing dijital citizens in Denmark. Citizenship Studies, 22, 5, 507-522. Sulak, S. E. (2022). Dijital okuryazarlık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Socıal Scıences Studıes Journal (SSSJournal), 5(31), 1329-1342.
• Şeremet, Ö. (2014). BİT’in sosyal ve kültürel katkıları, bilişim teknolojileri ve yazılım dersi etkinlik sitesi. http://ozgurseremet.com/bitin-sosyal-ve-kulturel-katkilari/
• Türküresin, K. ve Biçer, B. (2020). Öğretmenlere yönelik dijital vatandaşlık davranış ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2020(15), 83-98.
• Van Dijk, J. A. (2017). Digital divide: Impact of access. The international encyclopedia of media effects, 1-11.
• Vural, S. (2016). Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla Dijital Vatandaşlık Göstergelerinin İncelenmesi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Eskişehir Anadolu Üniversitesi1
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık. Yılmaz, E., Şahin, Y. L. ve Akbulut, Y. (2016). Öğretmenlerin dijital veri güvenliği farkındalığı. Sakarya University Journal of Education, 6(2), 26-45.
• Yılmaz, M. ve Dogusoy, B. (2020). Öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık düzeylerinin belirlenmesi. Kastamonu Education Journal, 28(6), 2362-2375.
• Yılmaz, Ş., Timur, B. ve Timur, S. (2017). Ortaokul öğrencilerinin canlı kavramına yönelik anahtar kelimelerinin belirlenmesi: Bir fenomenoloji çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 13(4), 659-669.
• Záhorec, J., Hašková, A. ve Munk, M. (2019). Teachers' Professional Digital Literacy Skills and Their Upgrade. European Journal of Contemporary Education, 8(2), 378- 393.