ŞİİR ÇEVİRİSİNDE ÇEVİRİ KAYIPLARI VE EŞDEĞERLİK SORUNLARI

Yıl 2013, Cilt: 4 Sayı: 7, 87 - 102, 19.01.2016

Ebru Yener-gökşenli

Öz

Şiirin aslına sadık kalınarak başka dillere çevrilebilirliği bugüne dek farklı ozan ve kuramcılar tarafından ele alınmış bir tartışma konusudur. Bunun hakkında farklı görüşler yükselmiş, kimileri şiirin yalnızca bir dilde yazılabileceğini öne sürmüştür. Ancak tüm bu görüşler şiirin kaynak dilden erek dile çeviri yoluyla aktarılmasına engel oluşturmamıştır. Çeviri, insanlık tarihi kadar eski bir uğraştır ve yeryüzünde farklı diller konuşulduğu sürece de var olmayı sürdürecektir. Çevirmen ise uluslararası zenginliklerin aktarıcılığını yapan bir aracı konumundadır. Çevirmenin iki dili de iyi bilmesi, sabırlı ve sorumlu davranması gerekir. Bu çalışmada çeviri hakkında cevabını arayacağımız sorular şunlardır: Çeviride kaynak metnin anlam ve duygusunu erek metinde eşdeğer bir biçimde nasıl yakalayabiliriz? Çeviri uğraşı sırasında iki metin arasında eşdeğerlik sağlayacak gereklilikler nelerdir? Söz konusu eşdeğerlik yakalanabilir mi? Bu şartlar yerine getirilse bile çevirmeni bekleyen, kaynak metnin yapısından kaynaklanan anlamsal ve biçemsel kayıplar olabilmektedir. Ancak bunları en aza indirmek yine çevirmenin elindedir. Yine de alıcı merkezli iletişimsel çeviride görüldüğü üzere alıcının kültürel ve bireysel özellikleri de şiirin algılanma sürecinde büyük rol oynar. Genel anlamda şiir çevirisi, Cervantes’in Don Kişot’unun da çeviri hakkında dediği gibi “bir halının ters yüzüne benzer”, bir yüzü öteki yüzünün bir izdüşümü olarak düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler

Şiir, imge, eşdeğerlik, Ranka Kuic, Gideon Toury

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1995) Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınevi.
• Altay, Ayfer (2001) ‘Şiir Çevirisinde Çevrilemeyenler’, Hacettepe Üni- versitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18, 1, 29-43.
• Bezirci, Asım (1982) Orhan Veli, Bütün Çeviri Şiirler. İstanbul: Can Yayınları.
• Carpintero Ortega, Rafael (2011) http://rafaelcarpinterotraductor.word- press.com/2011/03/18/la-influencia-del-salmorejo-en-la-traduccion-1 [19 Mayıs 2013].
• Cihan Gündüzalp, Nuray (2008) Charles Baudelaire’in Şiirlerinin Türkçe Çevirileri Üzerine İnceleme. Tez (DR). Çukurova Üniversitesi (yayınlanmış).
• Dario, Ruben (1967) Obras poéticas completas, Madrid: Aguilar.
• De Cervantes Saavedra, Miguel (2006) La Mancha’lı Yaratıcı Asilzade DON QUİJOTE, II, Çeviren: Roza Hakmen, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 101
• De La Vega, Garcilaso (1821) Obras de Garcilaso de la Vega, J.N.de Azara (Ed.). Madrid: Sancha.
• Demirezen, Mehmet (1991). ‘Çeviride kayıplar sorunu’, Çağdaş Çeviri Kuramları ve Uygulamaları Seminerinde Sunulan Bildiriler, Ankara: Bey- tepe: H.Ü. YDYO MTB, 115-128.
• Diez Borque, José María (1988) Comentario de textos literarios. Método y Práctica. Madrid: Playor.
• Fernández, Teodosio (1990). La poesía hispanoamericana en el siglo XX. Madrid: Taurus.
• Göktürk, Akşit (1994) Çeviri: Dillerin Dili, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Güttinger, Fritz (1963). Zielsprache. Theorie und Technik des Übersetzen, Zürich: Manesse Verlag.
• ___________ . (1989) Yazarı, Çevirmeni ve Okuyucusuyla Ben Anadolu, Metis Çeviri, 18-25.
• Kuic, Ranka (1970) Translating English Romantic Poetry, The Nature of Translation. James S. (Ed.). Bratislava: The Slovak Academy of Sciences, 182 - 191.
• Lord Tennyson, Alfred (1994) The Collected Poems of Alfred Lord Tennyson, Kent: Wordsworth.
• Nida, Eugene A.(1976) Toward a Science of Translating. With Special Reference to Principles and Procedures Involved in Bible Translating, Leiden: E.J.Brill.
• __________ (2004) Çeviri Süreçleri (Y. Salman, Çev.). Çeviri Seçkisi–2, M. Rifat (Haz.). İstanbul: Dünya Yayınları, 101–115.
• Reiss, Katharina (1983) Texttyo and Übersetzungsmethode: der Operative Text, Heidelberg: J. Groos Verlag (1976).
• Rifat, Mehmet (2000) Gösterge Avcıları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Schleiermacher, Friedrich (1999) Des différentes méthodes du traduire, Paris: Editions du Seuil.
• Toury, Gideon (1980) In Search of a Theory of Translation, Tel Aviv: Partner Institute for Poetics and Semiotics.
• Villar Raso, Manuel.(1987) Historia de la Literatura Hispanoamericana, Madrid: EDI- 6, S.A.