Spatial Reflections of Industrialization and Deindustrialization Processes in Büyükdere Street (Istanbul-Turkey)

Yıl 2020, Sayı: 40, 203 - 217, 03.04.2020

Uğurcan Ayık Sedat Avcı

https://doi.org/10.26650/JGEOG2019-0054

Öz

Identifying factors affecting the location of industrial facilities is the main approach in studies related to industrial geography in Turkey. The founding conditions of modern industry are used to explain why a specific industrial plant stands at a specific location. However, over time, the factors that caused the facility to be installed there may lose its importance. This may be the result of local factors or capital movements. Particularly in terms of land use, plans have a special place in determining the location of industrial facilities. Plans can encourage the establishment of industrial plants, as well as the closure of existing industrial plants. The closure of a factory may be the result of decentralization, relocation, or deindustrialization. Many factors such as general economic policies, political and economic conjuncture, and local planning decisions affect the deindustrialization process. Büyükdere Street shows that the function of industrial areas are changed by local planning decisions. Industrialization activities in the period 1952-1978 were replaced by deindustrializationin the 1990-2010 period. On the basis of the spatial changes created by the deindustrialization process the price of land is higher than the profit from production.

Anahtar Kelimeler

Levent, Rent, Economic Policies

Büyükdere Caddesinde Sanayileşme ve Sanayisizleşme Süreçlerinin Mekânsal Yansımaları (İstanbul-Türkiye)

Öz

Türkiye’de de sanayi tesislerinin kuruluş yerinin belirlenmesinde etkili olan faktörlerin ortaya konulması, sanayi coğrafyası ile ilgili çalışmalarda temel yaklaşımdır. Modern sanayiinin kuruluş şartları, sanayi tesisinin neden orada olduğunu açıklamak için kullanılan faktörlerden oluşmaktadır. Ancak zaman içinde tesisin orada kurulmasına neden olan unsurlar eski önemini yitirebilir. Bu durum yerel faktörlerin bir sonucu olabileceği gibi sermaye hareketlerine bağlı olarak da gerçekleşebilir. Özellikle arazi kullanımı açısından ele alındığında sanayi tesislerinin kuruluş yerinin belirlenmesinde planların da ayrı bir yeri vardır. Yapılan planlar sanayi tesislerinin kuruluşunu teşvik ettiği gibi, mevcut sanayi tesislerinin kapanmasına da yol açabilir. Bir tesisin kapanması sanayi alanlarında merkezden çevreye doğru bir yer değişiminin veya tesislerin farklı bir alanda yeniden kurulmaları ile ilgili süreçlerin sonucu olabileceği gibi sanayisizleşmeye de işaret edebilir. Genel ekonomi politikaları, siyasi ve ekonomik konjonktür, yerel planlama kararları gibi birçok faktör, sanayisizleşme sürecinde etkili olmaktadır. Çalışmaya konu olan Büyükdere Caddesi, yerel planlama kararları ile oluşturulan sanayi alanlarında zaman içinde ortaya çıkan fonksiyon değişimine işaret etmektedir. Çalışma alanında 1952-1978 döneminde yaşanan sanayileşme, 1990-2010 döneminde yerini sanayisizleşme sürecine bırakmıştır. Sanayisizleşme sürecinin yarattığı mekânsal değişikliğin temelinde; arsa fiyatının üretimden elde edilecek kârdan daha fazla olması ve bu kârın çok daha düşük bir risk ile sağlanması gibi faktörler yatmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Levent, Rant, Ekonomi Politikalar

Kaynakça

• Akbayar, N. (1998). Yönetsel yapının tarihsel gelişimi. N. Akbayar (Dü.) içinde, Dünden Bugüne Beşiktaş (s. 47-50). İstanbul: Beşiktaş Belediye Başkanlığı.
• Aksu, F. (2016, 01 26). Merkez Bankası arsasının planı değiştirildi. 03 04, 2019 tarihinde Hürriyet Ekonomi: http://www.hurriyet.com.tr/ ekonomi/merkez-bankasinin-arsasinin-plani-degistirildi-40045502 adresinden alındı.
• Aoyama, Y., Murphy, J. T., & Hanson, S. (2011). Key Concept in Economic Geography. London: Sage Publications Ltd.
• Artan, T. (1994). Tarihte Boğaziçi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 2, 281-286. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Avcı, S. (2014). Mekânsal planlama, mekâna müdahale ve sonuçları açısından 2b alanları: Beykoz ilçesi örneği. Ü. Akkemik (Dü.) içinde, İstanbul Ormanlarının Sorunları ve Çözüm Önerileri (s. 313-340). İstanbul: Türkiye Ormancılar Derneği Marmara Şubesi.
• Ayik, U. (2018). Ekonomi politikalarının bir yansıması olarak sanayisizleşme ve mekânsal değişim: İstanbul Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
• Ayik, U., & Avcı, S. (2018a). Ekonomik ve mekânsal boyutlarıyla sanayisizleşme. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu 3-6 Ekim 2018 (s. 1276-1288). Ankara: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Ayik, U., & Avcı, S. (2018b). İstanbul’da sanayizleşme. Asos Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (65), 505-523.
• Aysu, Ç. (1994). Büyükdere caddesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 2, 361-363. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. Aysu, Ç. (2006). Boğaziçi’nde yoğun şehirleşme alanları: Bazı Örnekler. N. Özgüç, & A. Timor (Dü) içinde, İnsan ve Mekân (Prof. Dr. Erol Tümertekin’e Armağan (s. 105-128). İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Baydar, O. (1998). Levent. N. Akbayar (Dü.) içinde, Dünden Bugüne Beşiktaş (s. 47-50). İstanbul: Beşiktaş Belediye Başkanlığı.
• Erbaş, A. (2012). Örnek bir prestij konut alanı olarak Levent Mahallesi. Tasarım+Kuram(8), 5-7.
• Frank, A. G. (1967). Capitalism and Underdevelopment in Latin America. New York: Montly Review Press.
• Gökmen, L. (2012, Nisan 22-28). İstanbul’un altın değerinde arazileri. Ekonomist, s. 14-17.
• Görcelioğlu, E. (1985). Belgrad ormanlarındaki tarihi bentler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, 35(3), 47-59.
• Haggett, P. (1965). Locational Analysis in Human Geography. Great Britain: Edward Arnold.
• Harvey, D. (2007). A Brief History of Neoliberalism. New York: Oxford University Press Inc.
• Hürriyet. (2008). Levent’teki arsa ağzı sulandırıyor, Ataşehir ‘Altınşehir’ oluyor. 23.05.2020 tarihinde https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ leventteki-arsa-agiz-sulandiriyor-atasehir-altinsehir-oluyor-8038 882 adresinden alındı.
• İşli, N. (1991). Asri mezarlık. İslam Ansiklopedisi, 3, 503. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kağıthane. (2008). Kağıthane Rehberi. İstanbul: Kağıthane Belediyesi.
• Krugman, P. (1980). Scale economies, product differentiation, and the pattern of trade. The American Economic Review, 70(5), 950-959.
• Krugman, P. (1991). Increasing returns and economic geography. Journal of Political Economy, 99(3), 483-499.
• Launhardt, W. (1882). Die bestimmung des zweckmassigsten standorts einer gewerblichen anlage. Zeitschrift des Vereins Deutscher Ingenieure, 106-115.
• Lösch, A. (1978). The Economics of Location. (W. H. Woglom, Çev.) New Haven ve London: Yale University Press.
• Olivier, A. (2016). 18. Yüzyılda İstanbul ve Türkiye. (A. Kaplan, Çev.) İstanbul: Köprü Kitapları.
• Öktem, B. (2016). Küresel kent söyleminin kentsel mekânı dönüştürmedeki rolü (Büyükdere-Maslak Aksı). H. Kurtuluş (Dü.) içinde, İstanbul’da Kentsel Ayrışma - Mekânsal Dönüşümde Farklı Boyutlar (s. 25-76). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Öner, A. E. (2014). Ustadan Çırağa Bir Gelenek-Türk Teneke Ambalaj Sanayi Tarihi. İstanbul: Kurumsal Yayınlar.
• Tapan, M. (1998). İstanbul’un kentsel planlanmasının tarihsel gelişimi ve planlama eylemleri. Y. Sey (Dü.) içinde, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (s. 75-88). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplmusal Tarih Vakfı.
• Tekfen. (2019). Tarihçe. 13.10.2019 tarihinde Tekfen Holding: http:// www.tekfen.com.tr/tarihce.asp adresinden alındı
• Tümertekin, E. (1967). İstanbul’da Bir Sanayi Bölgesi: Bomonti - Bir Tatbiki Coğrafya Çalışması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Tümertekin, E. (1970). İstanbul şehri ve çevresine sanayi: Özellikler ve dağılış. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi (17), 3367.
• Tümertekin, E. (1972). İstanbul Sanayiinde Kuruluş Yeri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü.
• Tümertekin, E. (1997). İstanbul İnsan ve Mekân. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Türkün, A. & Kurtuluş, H. (2016). Giriş. H. Kurtuluş (Dü.) içinde, İstanbul’da Kentsel Ayrışma (s. 9-24). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Urry, J. (1995). Consuming Places. London: Routledge.
• Wallerstein, I. (1979). The Capitalist World-economy. Cambridge: Cambridge University Press.
• Weber, A. (1929). Theory of the Location of Industries. (C. J. Friedrich, Çev.) Chicago: University of Chicago Press.