Analysis of Orhan Kemal’s Novels Bereketli Topraklar Üzerinde and Gurbet Kuşları From Literary Geography Perspective

Yıl 2020, Sayı: 40, 259 - 274, 03.04.2020

Uğurcan Ayik , İsmail İlik

https://doi.org/10.26650/JGEOG2020-0008

Öz

Literary Geography is one of the newly-emerging sub-research areas of Geography in Turkey. Literary geography studies discuss topics such as transferring the geographical view, the use of physical and human geography elements in literary works, and the author’s experiences. This study analyzes Orhan Kemal’s novels Bereketli Topraklar Üzerinde and Gurbet Kuşları considering predetermined urban geographical codes within the scope of literary geography. It aims at spotting the urban geographical elements and explaining their use in the novels. A qualitative research method was used, more specifically, that of document analysis. Both novels were subjected to content analysis, and codes related to the predetermined concepts were analyzed through MAXQDA 2020. ArcGIS 10.3 and CorelDraw X5 programs were used in mapping the districts and places in the Gurbet Kuşları novel. The results of the study show that the period-specific urban geographical structures of Istanbul and Adana, which were the cities home to the plots of both novels, were concretely visible in the two works. This study is significant as it reveals the relationship between literature and the city and contributes to studies of literary geography. In this respect, the present research will fill a considerable gap in the existing literature. Therefore, it will guide many other studies to be conducted in the field of literary geography in the future.

Anahtar Kelimeler

Literary Geography, Orhan Kemal, Qualitative Research

Orhan Kemal’in Bereketli Topraklar Üzerinde ve Gurbet Kuşları Romanlarının Edebiyat Coğrafyası Açısından İncelenmesi

Öz

Edebiyat Coğrafyası ülkemizde Coğrafya’nın yeni gelişen alt araştırma alanlarından biri olma özelliğini taşımaktadır. Edebiyat Coğrafyası araştırmalarında; coğrafi görünümün aktarılması, fiziki ve beşeri coğrafya elemanlarının edebi eserlerdeki kullanımı ve yazarın hayat deneyimi gibi birçok başlık önem taşır. Bu çalışma Orhan Kemal’in “Bereketli Topraklar Üzerinde” ve “Gurbet Kuşları” romanlarının Edebiyat Coğrafyası kapsamında, oluşturulan şehirsel coğrafi kodlar üzerinden araştırılmasına dayanmaktadır. Bu romanlardaki şehirsel coğrafi unsurların belirlenmesi ve bunların romanlardaki kullanımının açıklanması ise çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi yöntem olarak kullanılmıştır. İlgili romanlar içerik analizine tabi tutulmuş, önceden oluşturulmuş kavramlarla ilgili kodlar MAXQDA 2020 programı vasıtasıyla analiz edilmiştir. “Gurbet Kuşları” romanında geçen semtlerin ve mekânların haritalandırılmasında ise ArcGIS 10.3 ve CorelDraw X5 programlarından faydalanılmıştır. Çalışma kapsamında Orhan Kemal’in her iki romanında da olayların geçtiği İstanbul ve Adana şehirlerinin yazıldıkları dönemlere özgü şehirsel coğrafi yapılarının romanlara somut bir şekilde yansıdığı tespit edilmiştir. Bu çalışma gerek edebiyat ve şehir arasındaki ilişkiyi göstermesi, gerekse de Edebiyat Coğrafyası çalışmalarına katkı sunması açısından önem arz etmektedir. Bu açıdan bu araştırmanın var olan literatürde önemli bir boşluğu dolduracağı düşünülmektedir. Dolayısıyla ileride Edebiyat Coğrafyası alanında yapılacak olan birçok çalışmaya da yol gösterici olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat Coğrafyası, Orhan Kemal, Nitel Araştırma

Kaynakça

• Alver, K. (2009, Haziran). Kent ve kültür üzerine notlar. Hece Dergisi, 150-151-152, 428-433.
• Aseguinolaza, F. (2003). Geography and literature: on a comparative history of the literatures in the Iberian Peninsula. Neohelicon, 30(1), 117-125. http://dx.doi.org/ 10.1023/A:1024118608824
• Avcı, S. (2000). Türkiye’nin ekonomi politikaları ve coğrafi sonuçları. Coğrafya Dergisi, (8), 29-70. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/ tr/pub/iucografya
• Avcı, S. (2005). Two papers about urbanization ın Turkey. Istanbul: Çantay Yayınevi.
• Brosseau, M. (1994). Geography’s literature. Progress in Human Geography, 18(3), 333-353. https://doi.org/10.1177/03091325940 1800304.
• Cobutoğlu, S. (2014). Ahmed Mithat Efendi’nin romanlarında edebiyat coğrafyası: Karadeniz ve çevresi. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Darby, H. (1948). The regional geography of Thomas Hardy’s Wessex. Geographical Review, 38(3), 426-443. http://dx.doi.org/ 10.2307/ 210904
• Darkot, B. (1956). Altıncı genel nüfus sayımı. Türk Coğrafya Dergisi, (15-16), 85-103. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/ pub/tcd
• Darkot, B. (1961). Türkiye’nin nüfus hareketleri üzerinde yeni gözlemler. Türk Coğrafya Dergisi, (21), 1-14. Erişim adresi: https:// dergipark.org.tr/ pub/tcd
• Doğanay, H. (1999). Coğrafya’ya giriş (5.bs). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Emiroğlu, M. (1963). Zonguldak ve Batı Karadeniz bölümünde nüfus hareketleri. Türk Coğrafya Dergisi, (22-23), 149-168. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/ pub/tcd
• Gültekin, M. (2011). Orhan Kemal’in romanlarında modernleşme, birey ve gündelik hayat (2.bs). İstanbul: Everest Yayınları.
• Herendeen, W. (1986). From landscape to literature: the river and the myth of geography. Pittsburgh: Duquesne University Press.
• Hones, S. (2010). Teaching and learning guide for: text as ıt happens– literary geography. Geography Compass, 4(1), 61-66. http://dx.doi. org/ 10.1111/j.1749-8198.2009.00291.x
• Hones, S. (2015). Literary geographies, past and future. Literary Geographies, 1(2), 1-5. Erişim adresi: https://www.literarygeographies.net/
• İnandık, H. (1956). Adapazarı Ovası ve çevresinde nüfus ve yerleşme. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 4(7), 66-91.
• Kaçmaz, M., & Kaçmaz, P. (2019). Edebiyat coğrafyası; Elif Şafak romanlarının coğrafi terim ve mekân analizleri. Türk Coğrafya Dergisi, 73, 53-60. http://dx.doi.org/ 10.17211/tcd.585678
• Kaçmaz, P. (2017). Edebi metinlerde coğrafi perspektif; Elif Şafak romanlarının analizi. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya
• Kaplan, M. (1978). Nesillerin ruhu (4.bs). İstanbul: Dergâh Yayınları. Kefeli, E. (2009). Coğrafya merkezli okuma. Turkish Studies, 4(1), 423433. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.552
• Kemal, O. (2012). Yaşam ve sanat serüvenim. A. Ümit, & I. Öğütçü (Ed.), Orhan Kemal kitabı içinde (s. 11-20). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kemal, O. (2018a). Bereketli topraklar üzerinde (43.bs). İstanbul: Everest Yayınları.
• Kemal, O. (2018b). Gurbet kuşları (13.bs). İstanbul: Everest Yayınları.
• Korkut, C. (1974). İzmir şehrinin coğrafi özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, (26), 87-105. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/ pub/tcd
• Mill, H. (1910). Guide to geographical books and appliances. Sydney: Wentworth Press.
• Muehrcke, P., & Muehrcke, J. (1974). Maps in literature. Geographical Review, 64(3), 317-338. Erişim adresi: https://www.jstor.org/
• Narlı , M. (2012). Orhan Kemal ve mekân. A. Ümit, & I. Oğutçu (Ed.), Orhan Kemal kitabı içinde (s. 104-117). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Öngör, S. (1958). Türkiye’de dahili muhaceret hakkında. Türk Coğrafya Dergisi, (18-19), 101-117. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/ pub/tcd
• Öngör, S. (1961). 1950-1955 devresinde Türkiye’de iç göçler. Türk Coğrafya Dergisi, (21), 63-74. Erişim adresi: https://dergipark.org. tr/ pub/tcd
• Özçağlar, A. (2010). Coğrafyaya giriş sistematik, kavramlar, yöntemler. Ankara : Ümit Ofset Matbaacılık.
• Peraldo, E. (2016). Literature and geography: the writing of space throughout history. Newcasatle: Cambridge Scholars Publishing.
• Piatti, B., Reuschel, A.-K., & Hurni, L. (2009, Kasım). Literary geography – or how cartographers open up a new dimension for literary studies. 24th International Cartographic Conference, Santiago, Şili
• Pocock, D. (1981). Place and the novelist. Transactions of the Institute of British Geographers, 6(3), 337-347. http://dx.doi.org/ 10.2307/622292
• Pocock, D. (2014). Humanistic geography and literatüre. London and New York: Routledge
• Porteous, J. (1985). Literature and humanist geography. The Royal Geographical Society, 17(2), 117-122. Erişim adresi: https://www. jstor.org/
• Salter, C., & Lloyd, W. (1977). Landscape in literature. Resource Papers For College Geography No. 76-3. Washington: Association of American Geographers.
• Selen, H.S. (1945). Türkiye’de köy yerleşmeleri ve şehirleşme hareketleri. Türk Coğrafya Dergisi, (7-8), 97-106. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/ pub/tcd
• Sergün, Ü. (1974-1977). Türkiye’de nüfus artışı ve sorunları. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, (20-21), 211-222.
• Sharp, J. (2000). Towards a critical analysis of fictive geographies. Area, 32(3), 327-334. Erişim adresi: https://www.jstor.org
• Silk, J. (1984). Beyond geography and literature. Environment and Planning D: Society and Space, 2(2), 151-171. http://dx.doi. org/10.1068/d020151
• Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research: grounded theory procedures and techniques. Newbury Park, CA: Sage.
• Sözer, N. (1967). Erzurum’da şehirleşme hareketleri ve gecekondu problemi. Türk Coğrafya Dergisi, (24-25), 194-213. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/ pub/tcd
• Şen, E. (1974). Ankara şehri mesken alanlarının gelişimi gecekondu sorunu açısından. Türk Coğrafya Dergisi, (26), 73-86. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/ pub/tcd
• Thacker, A. (2005). The idea of a critical literary geography. New Formations, (57), 56-73. Erişim adresi: https://www.lwbooks.co.uk Thrift, N. (1978). Landscape and literature-letters to the editor. Environment and Planning, 10(3), 347-349. http://dx.doi.org/ 10.1068/a100345
• Tuan, Y.-F. (1976). Literature, expererience, and environmental knowing. In G. Moore, & R. Golledge (Eds.), Environmental knowing: theories, research and methods (s. 260-272). Stroudsburg, Pennsylvania: Dowden, Hutchinson & Ross. Tuan, Y.-F. (1990). Topophilia a study of environmental perception, attitudes, and values. New York: Colombia University Press.
• Tuncel, M. (1973). İzmit şehri ve yayılış sahası. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, (18-19), 167-188.
• Tunçdilek, N. (1957). Eskişehir ve şehrin tekâmülü. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 4(8), 35-47.
• Tümertekin, E., & Tunçdilek, N. (1961). 1960’da Türkiye nüfusu. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 6(22), 78-89.
• Tümertekin, E. (1965). Türkiye’de şehirlerin fonksiyonel sınıflandırılması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
• Tümertekin, E. (1977). Türkiye’de iç göçler üzerine. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, (22), 29-42.
• Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2002). Beşeri coğrafya insan, kültür, mekân. İstanbul: Çantay Yayınları.
• Uyar, F. (2015). Orhan Kemal’in Bereketli Topraklar Üzerinde romanında kentte yiten insan. Mavi Atlas, (5), 43-52. http://dx.doi. org/10.18795/ma.50811
• Wright, J. (1924). Geographical record-geography in literature. Geographical Review, 14(4), 659-660. Erişim adresi: https://www.jstor.org/
• Wright, J., & Platt, E. (1947). Aids to geographical research: bibliographies, periodicals, atlases, gazetteers, and other reference books. New York: American Geographical Society.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, B. (2007). Elif Şafak’ın romanlarında mekân ögesinin zamankişi ve olay bağlamında incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Yücel, T. (1960). Türkiye’de şehirleşme hareketleri ve şehirler (birinci makale). Türk Coğrafya Dergisi, (20), 23-35. Erişim adresi: https:// dergipark.org.tr/ pub/tcd
• Yücel, T. (1961). Türkiye’de şehirleşme hareketleri (ikinci makale). Türk Coğrafya Dergisi, (21), 31-44. Erişim adresi: https://dergipark. org.tr/ pub/tcd