Determination of Human Impact on Land Cover: The Case of Ankara Province

Yıl 2020, Sayı: 41, 29 - 43, 30.12.2020

Rüya Bayar Kerime Karabacak

https://doi.org/10.26650/JGEOG2019-0043

Öz

The particular characteristics of populations combined with human use of technology is having an increasing impact on land cover with each passing day. These land cover changes have caused many economic and ecological problems as the use of off-purpose land becomes more widespread . Indeed, the problems caused by these changes are often irreversible. In this study, which aims to determine the human impact on land cover in the case of the province of Ankara we used the method of determining human impact index developed by Sanderson et al., and the criteria applied by SEDAC constituted the basis of the research. In this context, population density, transportation network, nighttime lights, land cover, and urban areas were re-classified and overlapped using GIS software. The spatial analysis results showed that the human impact index distribution, the 2018 CORINE land cover, and the 2006-2012-2018 land cover change data were correlated. The results also showed which type of land cover was located in the human impact area in Ankara Province. The study concluded that Ankara metropolitan areas, which expand towards the west and partly towards the south, have landforms, which have an important effect on agriculture, forests and semi-natural areas.

Anahtar Kelimeler

Human Impact Index, Land Use/Cover, GIS

Arazi Örtüsü Üzerindeki Beşeri Etkinin Belirlenmesi:Ankara İli Örneği

Öz

nsanoğlunun sahip olduğu nüfus özellikleri ve teknolojisi arazi örtüsü üzerindeki etkisini her geçen gün biraz daha arttırmaktadır. Bu etki ekonomik ve ekolojik pek çok problemi ortaya çıkarırken arazi örtüsü üzerinde de amaç dışı arazi kullanımını yaygınlaştırmıştır. Bu durum çoğu zaman geri dönüşü olmayan problemlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Ankara İli örneğinde arazi örtüsü üzerindeki beşeri etkiyi belirlemeyi amaçlayan bu çalışmada Sanderson ve arkadaşlarının geliştirdiği beşeri etki indeksi belirleme yöntemi ve SEDAC’ın uyguladığı kriterler esas alınmıştır. Bu kapsamda nüfus yoğunluğu, ulaşım ağı, gece ışıkları, arazi örtüsü, şehir alanları özellikleri Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımları aracılığıyla yeniden sınıflandırılarak çakıştırılmıştır. Mekânsal analiz sonucu elde edilen beşeri etki indeksi dağılımı ile 2018 CORINE arazi örtüsü ve 2006-2012 ve 2018 yılı arazi örtüsü değişimi verileri ilişkilendirilerek Ankara İli’nde hangi tip arazi örtüsünün beşeri etki alanında yer aldığı tespit edilmiştir. Yeryüzü şekillerinin uzanışına bağlı olarak batı ve kısmen güney yönlerinde büyüme gösteren Ankara metropolünün tarım, orman ve yarı doğal alanlar üzerinde önemli bir etki oluşturduğu sonucuna varılmıştır. İlde beşeri etkinin en yüksek olduğu arazi örtüsü tipini şehirlerin çevresinde yer alan tarımsal alanlar oluştururken ikinci sırada orman ve yarı doğal alanların geldiği dikkati çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beşeri Etki İndeksi, Arazi Örtüsü, CBS

Kaynakça

• Al-Ahmadi, K., Al-Amri, A., & See, L. (2014). A spatial statistical analysis of the occurence of earthquakes along the Red Sea floor spreading: Clusters of seismicity. Arabian Journal of Geosciences, 7(7), 2893–2904.
• Ankara Kalkınma Ajansı. (2015). Ankara Bölge Planı 2014-2023. Ankara.
• Atalay, İ. (1989). Türkiye’de kır yerleşmelerinin arazi degredasyonu üzerindeki etkileri. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1(1), 91–101. Erişim adresi: http://tucaum.ankara.edu.tr
• Başıhoş, S. (2016). Gelişmişlik göstergesi olarak gece ışıkları: Ulusal ölçekte ve il bazında GSYH tahmini. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), retrieved september 12, from https:// www.tepav.org.tr/upload/files/1464358310-6.Gelismislik_ Gostergesi_ Olarak_Gece_Isiklari___Ulusal_Olcekte_ve_Il_ Bazinda_GSYH_Tahmini.pdf 12.09.2019
• Bayar, R. ve Karabacak, K. (2017). Ankara ili arazi örtüsü değişimi (2000-2012), Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(1), 59–76.
• Chen, Z., & Chen, J. (2009). Geostatistical analysis on human impact indexes for land use/cover in Fujian Province and Fuzhou City, 17th International Conference on Geoinformatics, Retrieved September 5, 2019 from https://ieeexplore.ieee.org/document/5293386.
• Çelik, M. A. ve Gülersoy, A. E. (2013). Işıklı Gölü (Çivril-Denizli) çevresindeki arazi kullanım faaliyetlerinin göl üzerine etkilerinin incelenmesi, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 191–200.
• Eceral, T. Ö. (2004). Yerel ekonomik kalkınma ve kentsel dönüşüm. Dünya Şehircilik Günü 28. Kollokyumu, Değişen Dönüşen Kent ve Bölge. Cilt 1, içinde (s. 441-458), Ankara.
• Eceral, T. Ö. ve Altınkaya Özmen, C. (2009). Beypazarı’nda turizm gelişimi ve yerel ekonomik kalkınma, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 46–74.
• Efe, R., Soykan, A. ve Cürebal, İ. (2008). Türkiye’ de doğal ortam bozulmasına antroposen açısından bakış, TÜCAUM V.Ulusal Coğrafya Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s. 317-328), Ankara.
• ESRI. (2020, 2 Haziran). Understanding density analysis. Erişim adresi: https://pro.arcgis.com/en/pro-app/tool-reference/spatial-analyst/ understanding-density-analysis.htm
• Halpern, B. S., Frazier, M., Potapenko, J., Casey, K. S., Koenig, K., Longo, C. … Stewart Lowndes, J. (2015), Spatial and temporal changes in cumulative human impacts on the world’s ocean, Nature Communications, 7615, 1–7.
• Hocaoğlu, D. (2016). Beypazarı’nın kültürel mirasa dayalı kentsel markalaşmasında tasarımın rolü. Millî Folklor, 28(109), 217–232.
• Özgen, N. (2017). Bismil ilçesinde tarımsal arazi kullanımı ve planlamaya yönelik kararlar. Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(1), 77– 107.
• Özgür, E. M. (2017). Nüfus dinamikleri, çevre ve sürdürülebilirlik. Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(1), 1– 26.
• Özmen, A. C. (2007). Yerel ekonomik kalkınma girişimi ve etkileri: Beypazarı örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Rodriguez, D. R., & Bomhard, B. (2012). Mapping direct human influence on the world’s mountain areas, Mountain Research and Development, 32(2), 197–202.
• Sanderson, E. W., Jaiteh, M., Levy, M. A., Redford, K. H., Wannebo, A. V., & Woolmer, G. (2002). The human footprint and the last of the wild. BioScience, 52(10), 891–904.
• Socioeconomic Data and Applications Center (SEDAC). (2009). Wildareas: Human influence index v2. Retrieved September 5, 2019 from https://sedac.ciesin.columbia.edu/data/collection/ wildareas-v2/methods.
• Somuncu, M. (2011). Kırsal ve kentsel alanlardaki sosyo-ekonomik değişime bağlı olarak Türkiye yaylalarının fonksiyonlarındaki farklılaşma. 38. ICANAS 10-15.09.2007, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı. Cilt 2 içinde (s. 815-834). Ankara.
• Taş, B. (2011). Tarım alanlarının planlaması sürecinde SWOT analizi kullanımına bir örnek Sandıklı İlçesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(2), 189–207.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD). (2018). Osmanlıdan bugüne: Kara trenden, yüksek hızlı trenlere, Türk demiryollarının 162 yıllık öyküsü. Erişim Eylül 11, 2019, http://www.tcdd.gov.tr/ content/e-kitap#162.%20YIL/1.
• Ursu, A., Jitariu, V., & Ciuea, A. (2017). Estimating the impact of human activities on the environment in Moldova Region (HI Index), Present Environment and Sustainable Development (PESD), 11(2), 129–140.
• Yıldırım, K. (2013). Ankara’nın batı koridorundaki kentsel gelişimin ve toplu taşıma sistemlerinin değerlendirilmesi: Ankara lojistik üssü ve sanayi bölgeleri örnekleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 13, 1–22.
• Yasak, Ü. ve Özdemir, H. M. (2017). Polatlı Şehri’nin mekânsal gelişimi ve şehir içi arazi kullanımı. Studies of The Ottoman Domain, 7(13), 285–313.
• Yiğitbaşıoğlu, H. ve Uğur, A. (2010). Burdur Gölü havzasında arazi kullanım özelliklerinden kaynaklanan çevre sorunları. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 2(2), 129–143.
• Yixiong, H., Xiuqin, Y., Gongfu, Y., Jiemin, L., Ru, H., Na, W., Liang, W., & Yue, S. (2013). Spatio-temporal variation of landscape heterogeneity under influence of human activities in Xiamen City of China in recent decade. Chinese Geographical Science, 23(2), 227– 236.