Determination of Hazard Levels of Natural Areas not Opened for Intensive Use in Tourism in ANTALYA Province with Hybrid SWARA-MOORA Technique

Yıl 2020, Sayı: 41, 77 - 91, 30.12.2020

Onur Selçuk Hatice Karakaş Emre İpekçi Çetin

https://doi.org/10.26650/JGEOG2020-0059

Öz

The existing natural areas need to be protected for the relationship between tourism and the natural environment to be sustainable. The development of
tourism activities in a destination with environmental problems is unlikely. This study investigates the environmental danger level in natural areas visited
for tourism purposes in Antalya province. In this study, multicriteria decision-making techniques were used to identify the most endangered and vulnerable
natural areas. Thus, 15 natural areas are not open for intensive use, and eight criteria are considered to endanger these natural areas. SWARA and MOORA
techniques were integrated into the study. After the SWARA determined the weights of the criteria, the hazard levels of the natural areas were listed by the
MOORA Method. According to the criteria weights, the most significant ones were “pollution level” and “carrying capacity,” while the least effective criterion
was “proximity to the water source.” Regarding the MOORA rate and MOORA reference method results, the natural areas with the highest possible level of
danger are “Korsan Koyu,” “Gizli Koy,” and “Ceneviz Koyu.” On the other hand, the least dangerous and nondestructive natural areas were “Kızlar Sivrisi” and
“Güver Kanyonu.”

Anahtar Kelimeler

Tourism and environment, natural area, multicriteria decision making

Antalya İlinde Turizme Açık Doğal Alanların Tehlike Düzeylerinin Bütünleşik SWARA-MOORA Yöntemi ile Belirlenmesi

Öz

Turizm ve doğal çevre ilişkisinin sürdürülebilir olabilmesi için var olan doğal alanların korunması gerektiği ortadadır. Çevresel sorunlara sahip bir
destinasyonda turizm faaliyetlerinin gelişimi olası değildir. Bu çalışmada Antalya ilinde turizm amaçlı ziyaret edilen doğal alanlarda oluşan çevresel tehlike
düzeyinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. En fazla tehlike altında olan ve korunmaya en muhtaç doğal alanların belirlenmesi için bu çalışmada çok kriterli
karar verme yöntemlerinden faydalanılmıştır. Bu maksatla Antalya ilinde yer alan ve yoğun kullanıma açılmamış 15 doğal alan ve bu doğal alanları tehlikeye
atacağı düşünülen 8 kriter belirlenmiştir. Çalışmada SWARA ve MOORA yöntemleri bütünleşik olarak kullanılmıştır. SWARA yöntemiyle kriterlerin ağırlıkları
belirlendikten sonra MOORA yöntemiyle doğal alanların tehlike düzeyleri sıralanmıştır. Doğal alanların tehlike düzeyini gösteren kriterler arasında en önemli
kriterlerin “kirlilik düzeyi” ve “taşıma kapasitesi” olduğu, en az etkiye sahip kriterin ise “su kaynağına yakınlık” olduğu tespit edilmiştir. MOORA Oran Yöntemi
ve MOORA Referans Yöntemi sonuçlarına göre en fazla tahribata uğrayan, olası tehlike düzeyi en yüksek olan doğal alanlar kıyı kesimlerinde yer alan Korsan
Koyu, Gizli Koy ve Ceneviz Koyu’dur. Ele alınan alternatifler arasında en az tehlike düzeyine sahip ve tahribata uğramayan doğal alanlar ise Kızlar Sivrisi ve
Güver Kanyonu olarak göze çarpmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Turizm ve çevre, doğal alan, çok kriterli karar verme

Kaynakça

• Akten, S. ve Gül, A. (2014). Korunan doğal alanlarda ziyaretçilerin olası etki düzeyleri önlem ve standartların belirlenmesi (Gölcük Tabiat Parkı örneği). Türkiye Ormancılık Dergisi, 15(2), 130–139.
• Arat, T. ve Çalımlı, Y. (2019). Turizm endüstrisinde sürdürülebilir kalkınma için eko turizmin önemi: Konya’da bir araştırma. Çatalhöyük Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 23–39.Avcı, N. (2007), Turizmde taşıma kapasitesinin önemi. Ege Akademik Bakış/ Ege Academic Review, 7(2), 485–501.
• Baležentis, T., & Baležentis, A. (2014). A survey on development and applications of the multi-criteria decision making method MULTIMOORA. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis, 21(3-4), 209–222.
• Brauers, W. K. M., & Zavadskas, E. K. (2010). Project management by MULTIMOORA as an instrument for transition economies. Technological and Economic Development of Economy, 16(1), 5–24.
• Brauers, W. K. M., & Zavadskas, E. K. (2006). The MOORA method and its application to privatization in a transition economy. Control and Cybernetics, 35, 445–469.
• Brauers, W. K. M., & Zavadskas, E. K. (2009). Robustness of the multi-objective MOORA method with a test for the facilities sector. Technological and Economic Development of Economy, 15(2), 352–375.
• Cinnioğlu, H. (2015). Sürdürülebilir ekonomik kalkınma kapsamında ekoturizmin çevre üzerindeki etkilerinin eleştirel bir bakış açısıyla incelenmesi. Sosyal Bilimler Metinleri,1, 1–22.
• Çakır, E. (2017). Kriter ağırlıklarının SWARA–Copeland yöntemi ile belirlenmesi: Bir üretim işletmesinde uygulama. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 42–56.
• Çavuş, Ş. (2002), Turistik merkezlerin taşıma kapasiteleri ile yaşam evreleri arasındaki ilişkiler ve Kuşadası örneğinde değerlendirme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Dehoorne, O., & Tătar, C. (2013). Ecotourism development strategies for Caribbean tourism destinations. Tourismos: An International Multidisciplinary Journal of Tourism, 8(1), 283–299.
• Demir, C. (2002). Turizm ve rekreasyon faaliyetlerinin olumsuz çevresel etkileri: Türkiye’deki milli parklara yönelik bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 93–117.
• Demir, C. ve Çevirgen, A. (2006). Ekoturizm yönetimi. İzmir: Nobel Yayın Dağıtım.
• Dief, M. E., & Font, X. (2010). The determinants of hotels’ marketing managers’ green marketing behaviour. Journal of Sustainable Tourism, 18(2), 157–174.
• Doğan, T. (2012). Turizm ve çevre ilişkisi bağlamında ekoturizmin çevre üzerine etkileri. (Uzmanlık Tezi). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Eltan, C., Özügül, M. D. ve Atabay, S. (2016). Uludağ Milli Parkı doğal eşiklerinin belirlenmesi. Ormancılık Araştırma Dergisi, 1(3A), 50–61.
• Ergün, Y. (2006). Doğada yaşamın temel kuralları. Y. Ergün (Ed.)Hatay’da On Sıcak Gün içinde (s. 50-54). Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları.
• Erken, K., Atanur, G. ve Tanrıöver, A. A. (2019). Bursa florasının doğa turizmi potansiyeli. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 20(1), 92–101.
• Ersöz F., ve Atav A. (2011, Temmuz). Çok kriterli karar verme problemlerinde Moora yöntemi. 31.Ulusal Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği Kongresi’nde sunulan bildiri. Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Ertürk, H. (2009). Çevre Bilimleri. Bursa: Ekin Yayınları
• Genç, T. ve Masca, M. (2013). Topsis ve Promethee yöntemleri ile elde edilen üstünlük sıralamalarının bir uygulama üzerinden karşılaştırılması. Journal of Economics & Administrative Sciences/Afyon Kocatepe Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 539–566.
• Gül, A. ve Akten, M. (2005, Eylül). Korunan doğal alanlarda rekreasyonel taşıma kapasitesi ve kavramsal yaklaşımlar. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu’nda sunulan bildiri. Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Gülez, S. (1989), Park-Bahçe ve Peyzaj Mimarisi. KTÜ Orman Fakültesi. Ders Notu:29, Trabzon.Hashemkhani Zolfani, S., & Saparauskas, J. (2013). New application of SWARA method in prioritizing sustainability assessment ındicators of energy system. Engineering Economics, 24(5), 408–414.
• Inskeep, E. (1991), Tourism planning. An integrated and sustainable development approach. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Ipekci Cetin, E., & Icigen, E. T. (2017). Personnel selection based on step-wise weight assessment ratio analysis and multi-objective optimization on the basis of ratio analysis methods. World Academy of Science, Engineering and Technology, International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 11(11), 2538–2542.
• Kalibatas, D., & Turskis, Z. (2008). Multicriteria evaluation of inner climate by using MOORA method. Information Technology and Control, 37(1), 79–83.
• Keršulienė, V., & Turskis, Z. (2011). Integrated fuzzy multiple criteria decision making model for architect selection. Technological and Economic Development of Economy, 17(4), 645–666.
• Keršuliene, V., Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2010). Selection of rational dispute resolution method by applying new step-wise weight assessment ratio analysis (SWARA). Journal of Business Economics and Management, 11(2), 243–258.
• Kızılırmak, İ. (2011). Dünyada ve Türkiye’deki turizm işletmelerinde çevre korumaya yönelik uygulamalar: Amacı ve önemi. Sosyal Bilimler Dergisi,2, 1–12.
• Kiper, T. ve Arslan, M. (2007). Anadolu’da doğa turizmi kapsamında doğa yürüyüşü güzergahlarının belirlemesinde örnek bir çalışma. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(2), 165–174.
• Kozak, N., Kozak, M. A. ve Kozak, M. (2015). Genel Turizm: İlkeler-Kavramlar (16. bs). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kracka, M., Brauers, W. K. M., & Zavadskas, E. K. (2010). Ranking heating losses in a building by applying the MULTIMOORA. Engineering Economics.-Kaunas, 21(4), 352–359.
• Külekci, E. A., & Bulut, Y. (2016). Evaluation of plant that landscape value of carry some cover plants tourism potential flora in Oltu and Olur district. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 95–105.
• Manavoğlu, E. (2009). Şehir planlama ve tasarımında su kaynaklarının önemi Antalya-Konyaaltı örneği. Planlama TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını,3(4), 119–130.
• McLachlan, A., Defeo, O., Jaramillo, E., & Short, A. D. (2013). Sandy beach conservation and recreation: guidelines for optimising management strategies for multi-purpose use. Ocean & Coastal Management, 71, 256–268.
• MPA News, (2004). Assessing the carrying capacity of MPAs: how many visitors can your MPA hold. MPA News, 6(2), 1–6.
• Ömürbek, N. ve Mercan, Y. (2014). İmalat alt sektörlerinin finansal performanslarının TOPSIS ve ELECTRE yöntemleri ile değerlendirilmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 237–266.
• Önay, O. (2018). MOORA. B. F. Yıldırım ve E. Önder (Ed.) Çok kriterli karar verme yöntemleri (3.bs) içinde (s. 245–253). Bursa: Dora Yayıncılık.
• Önay, O. ve Çetin, E. (2012). Turistik yerlerin popülaritesinin belirlenmesi: Istanbul örnegi. Isletme Iktisadi Enstitüsü Yönetim Dergisi, 72, 90–109.
• Özbek, A. (2017). Çok kriterli karar verme yöntemleri ve Excel ile problem çözümü (1. bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık.Özdemir, G. (2007). Destinasyon yönetimi ve pazarlama temelleri: İzmir için bir destinasyon model önerisi. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Özkan, B. (2001). Kentsel rekreasyon alan planlaması. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Ders Notu, İzmir.Özmen, N. (2020). Sürdürülebilir turizm kapsamında turizm işletmelerinin çevre duyarlılığının belirlenmesi: Safranbolu örneği. (Doktora Tezi). Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Ensitütüsü, Karabük.
• Pelit, E., Baytok, A. ve Soybalı, H. H. (2015). Sürdürülebilir turizm mi? Turizmde sürdürülebilirlik mi? Kavramsal bir tartışma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 6 (14), 39–58.
• Pils, M., Glauser, P., & Siegrist, D. (1996). Green paper on the Alps. Bern: Nature Friends International.
• Saarinen, J. (2006). Traditions of sustainability in tourism studies. Annals of Tourism Research, 33(4), 1121–1140.
• Sakarya, Y. (2000). Orman içi dinlenme yeri planlaması, Ankara: Milli Parklar ve Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü Personeli Güçlendirme Vakfı Yayınları. Yayın No: 002.
• Sert, A. N. (2017). Konaklama işletmelerinde yeşil pazarlama uygulamaları: Doğa Residence Otel örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1–20.
• Seyhan, G. ve Yılmaz, B. C. (2010). Sürdürülebilir turizm kapsamında konaklama işletmelerinde yeşil pazarlama; Calısta Luxury Resort Hotel, İşletme Fakültesi Dergisi, 11(1), 51–74.
• Sılaydın, M. B. (2007). Șehir planlama ve su kaynakları ilișkisi: Mevcut durum, sorunlar ve öneriler (İzmir deneyimi). Planlama TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 3(4), 111–117.
• Silva, J. N., & Ghilardi-Lopes, N. P. (2012). Indicators of the impacts of tourism on hard-bottom benthic communities of Ilha do Cardoso State Park (Cananéia) and Sonho Beach (Itanhaém), two southern coastal areas of São Paulo State (Brazil). Ocean & Coastal Management, 58, 1–8.
• Simon, F. J. G., Narangajavana, Y., & Marques, D. P. (2004). Carrying capacity in the tourism industry: a case study of Hengistbury Head. Tourism Management, 25(2), 275–283.
• Şahin, C. D. (2016). Oteller bazında su tüketiminin cbs yardımıyla belirlenmesi; İstanbul örneği. (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tomar, A. (2009). Toprak ve su kirliliği ve su havzalarının korunması. TMMOB İzmir Kent Sempozyumu’nda sunulan bildiri. İzmir.
• Tuncer, M. ve Çavuş, S. (2017). Gelişen turizm destinasyonlarından biri olarak Aksaray ilinin alternatif turizm potansiyelinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDE) ÖS-IV, 51–60.
• Yalçın Özdilek, Ş. (2006). Derin Ekoloji. Y. Ergün (Ed.) Hatay’da On Sıcak Gün içinde (s. 106-110). Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları.
• Yurdoğlu, H. ve Kundakcı, N. (2017). SWARA ve WASPAS yöntemleri ile sunucu seçimi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(38), 253–269.
• Yüksek, T., Cengiz, T. ve Yüksek, F. (2008). Doğal alanlarda festival etkinliklerinin koruma kullanma açısından değerlendirilmesi: Kafkasör Kültür, Sanat ve Turizm Festivali örneği. Ekoloji Dergisi, 17, 37–45.