25.09.2014 Tarihinde Erzin Ilıcalarda (Hatay) Meydana Gelen Sel ve Taşkının Oluşumunda Coğrafi Faktörlerin Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Sayı: 41, 129 - 146, 30.12.2020

Ergin Canpolat Yücel Dinç Çetin Furkan Usun , Reşat Geçen

https://doi.org/10.26650/JGEOG2020-0048

Öz

Bu çalışmada, Erzin İlçesi Başlamış Mahallesi sınırları içerisindeki Ilıcalar mevkiinde 25.09.2014 tarihinde meydana gelen sel felaketi incelenmiştir. Çalışmanın amacı; Ilıcalar selinin meydana gelmesinde etkili olan jeomorfolojik, klimatolojik-hidrografik, antropojenik faktörleri ortaya koymak, yanlış arazi kullanımının neden olduğu olumsuz etkileri açıklamak ve yaşanabilecek sel felaketlerine karşı çözüm önerileri geliştirmektir. Bu amaca yönelik olarak, litolojik birimler ile sel felaketi arasındaki ilişki incelenmiş, sahanın yükselti değerlerinden hareketle hipsometrik eğri grafiği oluşturulmuş, hava olaylarını açıklayabilmek için meteorolojik veriler ile NOAA’nın Hysplit modeli kullanılmıştır. Yağışın havza genelindeki durumunu değerlendirebilmek için Schreiber’in aylık yağış hesaplama formülünden yararlanılmış, yağış enterpolasyonu oluşturulmuştur. Hidrolojik analizler kapsamında akarsu yoğunluğu hesaplanmış, bitki örtüsündeki değişimlerin sel felaketi ile olan ilişkilerini değerlendirmek için NDVI analizi uygulanmıştır. Ayrıca, afetzedelere yarı yapılandırılmış görüşmeler uygulanarak sel felaketinin etkileri ortaya konulmuştur. 25.09.2014 tarihinde Erzin’de 4-5 saat süren şiddetli yağışa ek olarak, sahadaki eğimin fazla olması, suyun kısa sürede vadiye yönelmesine neden olmuştur. Ilıcalara yakın noktada oldukça daralan vadinin, moloz, ağaç gövde ve dalları ile dolması, burada doğal bir set oluşturarak göllenme meydana getirmiştir. Biriken suyun basıncı ile bu set yıkılmış, dere yatağında inşa edilmiş yapılar su altında kalmış, 5 kişi hayatını kaybetmiş, 14 konut ve 42 işyeri afetten olumsuz etkilenmiştir. Su baskınının bu olumsuz sonuçları, yerleşmelerin kuruluş yeri seçimlerinde coğrafi şartların iyi bir şekilde analiz edilmesi gerektiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Erzin, doğal afet, sel, taşkın

Evaluation of The Geographical Factors in the Formation of Flashflood and Flood in Erzin Ilicalar (Hatay) On September 25, 2014

Öz

This study investigates the flood disaster that occurred on September 25, 2014 in Ilıcalar, located in the borders of Başlamış, a neighborhood of Erzin district. This study aims to reveal the geomorphological, climatological-hydrographic, and anthropological factors that are effective in the Ilıcalar flood occurrence. It also aims to illustrate the adverse effects of inefficient land use and develop solutions for potential flood disasters. Thus, the relationship between lithological units and flood disaster has been investigated. A hypsometric curve graph has been created using the field’s elevation values, and the Hysplit model of NOAA has been used to explain weather events. Schreiber’s monthly precipitation calculation formula has been used, and precipitation interpolation has been created to evaluate the situation of precipitation throughout the basin. Within the scope of hydrological analysis, stream densities have been calculated, and Normalized Difference Vegetation Index analysis has been applied to evaluate the relationship between vegetation and flood disaster changes. Besides, semi-structured interviews have been applied to the disaster victims, and the effects of the flood disaster have been revealed. In addition to the heavy rain that lasted for 4–5 hours in Erzin on September 25, 2014, the field’s high slope values caused the water to divert to the valley in a short time. The valley, which is very narrow at the point close to Erzin, is filled with rubble, tree trunk, and branches created a natural embankment there, creating a pond. The pressure of the accumulated water destroyed this embankment. Thus, the structures built on the streambed were submerged, five people lost their lives, 14 residences, and 42 workplaces were adversely affected by the disaster. These negative results of the flood showed that the geographical conditions should be analyzed well to select the settlements’ establishment places.

Anahtar Kelimeler

Erzin, natural disaster, flashflood, flood

Kaynakça

• Abbott, P. L. (2008). Natural Disasters, Sixth Edition. New York: McGraw-Hill.
• AFAD (2020). T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (2020) Doğa Kaynaklı Olay İstatistikleri.
• Pedrera, A., Peña, J. V. P., Zaldívar, J. G., Azañón, J. M., Azor, A. (2009). “Testing the sensitivity of geomorphic indices in areas of low-rate active folding (eastern Betic Cordillera, Spain) Geomorphology,105 (2009) 218–231.
• Atasoy, A. & Korkmaz, H. (2015). Erzin (HATAY)’de Yanlış Arazi Kullanımına Selin Tepkisi. IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s.444-456), SAMSUN.
• Avcı, V. & Sunkar, M. (2015). Giresun’da Sel ve Taşkın Oluşumuna Neden Olan Aksu Çayı ve Batlama Deresi Havzalarının Morfometrik Analizleri. Coğrafya Dergisi, 30, 91–119.
• Bahadır, M. (2014). Samsun’da meydana gelen 4 Temmuz ve 6 Ağustos 2012 taşkınlarının klimatik analizi, Coğrafya Dergisi, 29, 28–50.
• Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Türkiye Ulusal Afet Arşivi (TUAA) Sistemi. (tarih yok). 1900-2010 Dönemleri Afet İstatistikleri.
• Berrittella, M. B., Bigano, A., Roson, R., Tol, R. S. J., (2006). A general equilibrium analysis of climate change impacts on tourism. Tourism Management, 27(5), 913–924.
• Beyazpirinç, M. & Usta, D. (2018). Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Antakya O-36 Paftası. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA), Jeoloji Etüdleri Dairesi.
• Beyaz Gazete. (2014, 09 25). Gaziantep’te Sel Felaketi Açıklaması. Beyaz Gazete: http://beyazgazete.com/haber/2014/9/25/gaziantep-te-sel-felaketi-aciklamasi-2380531.html adresinden alındı
• Bircan, D. (2014). 2013 Yılı Hatay İl Çevre Durum Raporu. Hatay: T. C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
• Bodur, A. (2018). Sel ve İstanbul: Sel Riskine Karşı Yapılan Dere Islah Çalışmaları ile İlgili Bir Değerlendirme. Resilience (Dirençlilik) Dergisi, 2(1), 57–68.
• Brandolini, P. Cappadonia, C., Luberti, G. M., Donadio, C., Stamatopoulos, L. Maggio, C. D., Faccini, F., Stanislao, C., Vergari, F., Paliaga, G., Agnesi, V., Alevizos, G., Monte, M. D. (2019). Geomorphology of the Anthropocene in Mediterranean urban areas. Progress in Physical Geography, 1–34.
• Canpolat, E. (2014). Gölcük (Isparta) Volkanizması ve Volkanik Gaz Risk Analizi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Crowards, T. (2000). Comparative Vulnerabilitiy to Natural Disasters in the Caribbean. OAS/USDE-NOAA/CSCW Workshop on Vulnerability Assessment Techniques. Charleston, South Carolina, March 20-22: Caribbean Development Bank Staff Working Paper No.1/00.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivleri
• Dölek İ. (2013). Muş’ta yaşanan sel ve taşkınlara neden olan doğal faktörlerin analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, s. 408–422.
• DSİ 6. Bölge Müdürlüğü Havza Yönetimi, İzleme ve Tahsisler Şube Müdürlüğü. (2016). Hatay-Erzin İçmeler “24.09.2014 Taşkını” ve “Taşkına Maruz Alan İlanı”. 4. Ulusal Taşkın Sempozyumu. Rize: http://www.dsi.gov.tr/docs/sempozyumlar/24-erzin-i%C3%A7 meler-ta%C5%9Fk%C4%B1na-maruz-alan-ilan%C4%B1-(c-k% C4%B1l%C4%B1%C3%A7aslan)AAF164B146E1.pdf?sfvrsn=2.
• Elbaşı, E. & Özdemir, H. (2018). Marmara denizi akarsu havzalarının morfometrik analizi. Coğrafya Dergisi – Journal of Geography 36, 63–84.
• Emekli, G. (2001). Doğal felaketler ve turizm: İzmir örneği. 2. Ulusal Turizm Sempozyumu Bildiri Kitabı (s. 199-216). Türkiye Turizmini Araştırma Enstitüsü.
• Ergünay, O. (2007). Türkiye’nin Afet Profili. TMMOB Afet Sempozyumu, (s. 14). Ankara.
• Ertek, T. A. (2016). İnsan Faaliyetlerine Bağlı Jeomorfokronolojik Yıkımlar. TUCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu (13-14 Ekim 2016) , (s. 201-2019). Ankara.
• Ertek, T. A. (2017). Antropojenik Jeomorfoloji: Konusu, Kökeni ve Amacı. Türk Coğrafya Dergisi, 69–79.
• Fural, Ş, Cürebal, Ş. & İnan, F. (2019). Elmalı’da (Antalya) Yağışın Tetiklediği Sel, Taşkın ve Çamur Akıntısı Afetlerinin Jeomorfolojik Analizi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 3, s. 49–61.
• Gökçe, O. Özden, Ş. & Demir, A. (2008). Türkiye’de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı. Afet Bilgileri Envanteri. Ankara.: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Afet Etüt ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı.
• Gregory, K. & Walling, D. (1968). The variation of drainage density within a catchment. International Association of Scientific Hydrology. Bulletin, 69–84.
• Gülbahar, N. (24-26 Ekim 2013). Türkiye’de oluşan taşkınların nedenleri ve etkilerinin azaltılması üzerine bir çalışma. Taşkın ve Heyelan Sempozyumu, (s. 533-542). Trabzon.Hatay Valiliği, Hatay Kültür Envanterleri (2014), Cilt II, s.220Hatay Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü.
• Holben, B. & Fraser, R. (1984). Red and near ınfrared response to off nadir viewing. International Journal of Remote Sensing, 5, 145–160.
• Kadıoğlu, Y, Bağcı, H. & Yılmaz, C. (2016). Doğu Karadeniz kıyı kuşağındaki doğal afetlere bir örnek: 21 Eylül 2016 tarihli Beşikdüzü seli ve heyelanları. Marmara Coğrafya Dergisi, 36, 232–242.
• Karakuyu, M. (2002). Şehirleşmenin küresel iklim sapmaları ve taşkınlar üzerindeki etkisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 6, 97–108.
• Karataş, A. (2019). Ofiyolit hidrografyası ve hidrojeolojisi. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Kelkit, A. (1992). Sağlık turizmi yönünden Erzin içmelerinin çevre düzenleme ilkeleri. Çukurova Üni. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Kuzucuğlu, C. Çiner, A. & Kazancı, N. (2019). The geomorphological regions of Turkey. C. Kuzucuğlu, A. Çiner, & N. Kazancı içinde, Landscapes and Landforms of Turkey (s. 41-180). Cham, Switzerland: Springer.
• Melesse, A. M., Jordan, J. D. (2003). Spatially Distributed Watershed Mapping and Modelling: Thermal Maps and Vegetation Indices to Enhance Land Cover and Surface Microclimate Mapping: Part 1. Journal of Spatial Hydrology Volume 3 No 2.
• Mülazımoğlu, N. S. (1979). İskenderun Körfezi Tabanı, Kıyıları ve Çevresinin Kuvaterner Jeolojisi ve Jeomorfolojisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Strüktür ve Yeraltı Kaynakları Kürsüsü.
• MGM. (2020, 05 15). Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Maksimum Yağışlar Şiddet ve Tekerrür Analizleri: https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/maksimum-yagislar.aspx
• Noori, N. K., Kalın, L., Şen, S., Sarivastava, P., Lebleu, C. (2016). Identifying areas sensitive to land use/land cover change for downstream flooding in a coastal Alabama watershed. Regional Environmental Change, 16(6), 1833–1845.
• Onuşluel, G. & Harmancıoğlu, N. (2002). Su kaynaklı doğal afet: Taşkın. Türkiye Mühendisleri Haberleri, Sayı: 420-421-422.
• Özdemir, H. (2007). Havran çayı havzasının (Balıkesir) CBS ve uzaktan aygılama yöntemleriyle taşkın ve heyelan risk analizi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı (Basılmamış Doktora Tezi).
• Sarıgül, O. Turoğlu, H. (2020). Kahramanmaraş Şehri Sel ve Taşkınlarının Coğrafi Analizi ve Öngörüler. Coğrafya Dergisi, 40, 275–293.
• Schults, G. A., Engman, G. T. (2000). Remote Sensing in Hydrology and Water Management,. Springer-Verlag, Berlin.Schumm, S. (1956). Evolution of drainage systems and slopes in badlands at Perth Amboy. New Jersey. Geol. Soc. Am. Bull. 67, 597-646.
• Sellers, P. (1985). Canopy reflectance, photosynthesis and transpiration. Int. J. Remote Sensing, 6, 1335-1372.
• Sotomayor, A. (2002). A Spatial Analysis of Different Forest Cover Types Using GIS and Remote Sensing Techniques; A Case study in Shivapuri Area, Nepal,. Master of Science Thesis, ITC, Netherland.
• Stein, A. Draxler, R. Rolph, G. & Stunder, B. (2020, 03 10). Atmospheric transport and dispersion modeling system, Bull. Amer. Meteor. Soc., 96, 2059-2077,. NOAA Air Resources Laboratory, HYSPLIT Trajectories, : https://www.ready.noaa.gov/HYSPLIT_traj.php adresinden alındı
• Strahler, A. (1952). Hypsometric analysis of erosional topography. Bulletin of the Geological Society of America, 63, pp 1117–1142.
• Strahler, A. N. (1958). Dimensional analysis applied to vially eroded landforms. Geological Society of America Bulletin 69, 279–299.
• Sunkar, M. & Tombul, S. (2011). Effects of changes ın geomorphological units on flood and torrent events due to rapid urbanization ın Batman. e-Journal of New World Sciences Academy, Volume: 6, Number: 1, Article Number: 4A0034.
• Şahin İ. F. (2007). Sağlık turizmi açısından Erzin içmeleri ve çevresel etkileri. Çeşme Ulusal Turizm Sempozyumu Bildiriler Kitabı (21-23 Kasım 2007), s. 393-401, İZMİR.
• Turoğlu, H. (2011). İstanbul’da Meydana Gelen Sel ve Taşkınlar. Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, No:5, , 411–430.
• Turoğlu, H. Erginal, A. E. Cürebal, İ. & Döker, M. F. (2015). Hopa’da yağışın tetiklediği sel, taşkın ve heyelan afetleri. III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, Samsun, s. 553–557.Web 1. (2019, 08 25). NASA Earth Data. ASF Data Seach Vertex: https://search.asf.alaska.edu/#/ adresinden alındı
• Weissel, J. K. Pratson, L. F., Malinverno, A. (1994). The length-scaling properties of topography. Journal of Geophysical Research, 99, 13997–14012.
• Yalçın, H. Meriç, E. Avşar N. Bozkaya, Ö. & Barut İ. F. (2004). “İskenderun körfezi güncel foraminiferlerinde gözlenen jeokimyasal anomaliler. Türkiye Jeoloji Bülteni, 47, 2, Ağustos 2004.
• Yılmaz, C. & Kaya, M. (2018). Oluşum sebepleri, verdiği zararlar ve alınan önlemler bağlamında Samsun-Atakum Sel ve Taşkınları. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, ANKARA.