“Erkek gibi Sürmek”: Düzce’de Ev Kadınlarının Araba Kullanma Deneyimleri

Yıl 2024, Sayı: 29, 48 - 61, 31.10.2024

Büşra Öztürk , Emel Coşkun

https://doi.org/10.26650/iukad.2024.1516885

Öz

Türkiye’de farklı toplumsal kesimlerden kadınlar arasında araba kullanımı artmaktadır. Erkek egemen bir alan olarak kadınların, trafiğe katılımı da toplumsal cinsiyet rolleri tarafından şekillenmektedir. Kadınların trafikteki deneyimleri çoğu zaman olumsuz kalıpyargılar ve tutumlardan etkilenmekte ve kadınlar trafikte farklı şiddet biçimlerine uğramaktadırlar. Bu makale, Düzce’de otomobil kullanan çocuklu ev kadınlarının trafikte araba kullanma deneyimlerini toplumsal cinsiyet perspektifinden incelemektedir. 2022 yılı yaz aylarında (Temmuz ve Ağustos) on ev kadını ve iki direksiyon eğitmeni ile yapılan derinlemesine görüşmelere dayanan bu araştırmanın odağı, ev kadınlarının otomobil kullanma motivasyonlarının, öğrenme süreçlerinin ve trafikteki deneyimlerinin toplumsal cinsiyet tarafından nasıl etkilendiğidir. Kadınların trafikteki deneyimlerine dair kalıpyargılara karşı bir anlayış geliştirmeyi amaçlayan bu çalışmanın bulguları; kadınların araba kullanmaya başlamalarının toplumsal cinsiyet rollerinin bir devamı olarak şekillendiğini, trafikte de toplumsal cinsiyete dair kalıpyargıların sürüş deneyimlerini etkilediğini ve trafikte cinsiyetçi davranışlara karşı “hayatta kalabilmek için” “erkek gibi” araba sürmeye çalıştıklarını ortaya koymaktadır. Her ne kadar toplumsal cinsiyet rolleri kadınların otomobil kullanımında belirleyici olsa da aynı zamanda otomobil kullanımı kadınlara bir özgürlük alanı da açmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, trafik, trafik sosyolojisi, trafikte cinsiyetçilik, kadın sürücü

“Driving Like a Man”: Car Driving Experiences of Housewives in Düzce

Öz

The rate of driving a car among women from different social groups in Türkiye is increasing. As a male-dominated field, women’s participation in traffic is also shaped by gender roles. Women’s experiences in traffic are affected by negative stereotypes and attitudes, and women are often exposed to different forms of violence. This article analyses the driving experiences of housewives with children in Düzce from a gendered perspective. Based on in-depth interviews with ten housewives and two driving instructors in the summer months of 2022 (July and August), this research focuses on how housewives’ motivations for driving, their learning processes and their experiences in traffic are affected by gender relations. The findings of this study, which aims to develop an understanding against stereotypes about women’s experiences in traffic, reveal that women’s starting to drive is shaped as a continuation of gender roles, that gender stereotypes also affect their driving experiences in traffic, and that they try to drive ‘like men’ in order to ‘survive’ against sexist behaviours in the traffic. Although gender roles are a determinant in women’s car driving, it also gives a certain space of freedom for women.

Anahtar Kelimeler

Gender, traffic, sociology of traffic, sexism in traffic, female driver

Kaynakça

• Abacık, G.C. ve Sallan Gül, S. (2021). Engelli Kadın Sürücülerin Deneyiminde Trafikte Eril Tahakkümü Bourdieucu Bir analizle Anlama Çabası. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 13(1), 86-100. google scholar
• Beyaz Özbey, İ. (2021). Erzurum’da Kadın Sürücü Olmak: Gerilimler, Aşınan Sınırlar ve Değişen Toplumsal Yüzler Bağlamında Kadınların Sürücülük Deneyimleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 321-333. google scholar
• Bourdieu, P. (2015). Eril Tahakküm. (Çev. Bediz Yılmaz). İstanbul: Bağlam Yayınları google scholar
• Bourdieu, P. (1999). Toplumsal Uzam ve Sembolik İktidar. Cogito 18: 16-32. google scholar
• Butler, J. (2015). Notes Toward a Performative Theory of Assembly. Cambridge, MA: Harvard University Press. google scholar
• Connell, R. W. (2022). Toplumsal Cinsiyet Ve İktidar. (5. Basım). İstanbul: Ayrıntı Yayınları google scholar
• Covington, Taylor. ‘’ Men are more confident drivers, but data shows women are safer” The Zebra. (2022).https://www.thezebra.com/resources/driving/gender-driving-confidence-survey/ google scholar
• Delice, M. (2012). Kadın Sürücülerin Trafik Kazaları Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(49), 63-87. google scholar
• Friedan, B. (1983). Kadınlığın Gizemi, Kadınlar için Yeni bir Dönem Başlatan Kitap. İstanbul: E Yayınları. google scholar
• Gedik, E, Pehlivanlı Kadayıfçı, E, Turgut, S.T. ve Bulut, M. (2021). Sosyal Medyada Toplumsal Cinsiyet Temelli Trafik Söylemi. Sosyoloji Dergisi, 41(42), 145-161. google scholar
• Gül, H. (2019). Kamusal alanda Toplumsal Cinsiyet Görünümleri- Kadın Sürücülere İlişkin Kalıp Yargılar- Gaziantep Örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (90), 442-253. google scholar
• Güneş, s. (2012). Türk Toplumu Ve Otomobil. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 213-230. google scholar
• Günindi Ersöz, A. (2015). Özel Alan/ Kamusal Alan Dikomotisi: Kadınlığın ‘’Doğası” Ve Kamusal Alandan Dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırma Dergisi, 18(1), 80-102. google scholar
• Karadoğan, F. ve Bıçaksız, P. (2020). Trafikte Cinsiyet Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(Aralık Özel Sayı), 151-165. google scholar
• Karan, O. Kocamüminler, A. ve Tanman, Ş. (2021). Hegemonik Erkeklik Trafikte: Üniversiteli Gençlerin Sürücü Davranışlarına İlişkisel Bir Bakış. Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 8(2), 388-414. google scholar
• Köse, E. (2014). Cinsiyet, Teknoloji ve Kent: Otomobilin Muğlak Heteronormativizmi. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 6(1), 32-42. google scholar
• Krahe, B. Ve Fenske, I. (2002). Predicting Aggressive Behavior: The role of macho Personality, age, and Power of car. Aggressive Behavior, 28, 21-29. doi:10.1002/ab.90003 google scholar
• Kümbetoğlu, B., User, İ. ve Yarar, B. (2007) “Depremden 5 Yıl Sonra Düzce İlinde Değişen Toplumsal, Ekonomik ve Kişisel Yaşam”. TÜBİTAK-SOBAG Proje No:106K114. İstanbul, 2007. google scholar
• Lorber, J. (2018). The social construction of gender. Inequality in the 21st Century İçinde, (ss.347-352). London: Routledge. google scholar
• Neuman, W.L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nicel Ve Nitel Yaklaşımlar I-II. (Çev.: Sedef Özge). Ankara: Yayınodası Yayıncılık. google scholar
• Oakley, A. (1974). Housewife. Harmondsworth: Penguin google scholar
• Pekel, E. (2019). Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Kadının Çalışma Hayatındaki Konumu. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 30-39. google scholar
• Savran, G. (2004). Beden, emek, tarih: diyalektik bir feminizm için. İstanbul: Kanat Kitap. google scholar
• Scott, J. W. (2007) Toplumsal Cinsiyet: Faydalı Bir Tarihsel Analiz Kategorisi. Çev: D. Demirler ve F. Dinçer. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, 12: 112-138. google scholar
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2022a). Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri. Cinsiyete Göre Sürücü Belgesi Sahipliği, 2010-2021. Kasım 10, 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1 adresinden alındı. google scholar
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2022b). Motorlu Kara Taşıt Sayısı, 2010-2021. Aralık 29, 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=ta%C5%9F%C4%B1t adresinden alındı. google scholar
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2023). Motorlu Kara Taşıtları Sayısı, Mayıs 2023 Bülteni. Erişim: 08.12.2023. Online: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Motorlu-Kara-Tasitlari-Mayis-2023-49426 google scholar
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (11. Basım). Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar. google scholar
• Yılmaz, C.İ. (2020). Maganda- Trafikte Kadına Yönelik Tacizin Sosyolojik Analizi (1. Basım). İstanbul: Kitapyurdu Yayıncılık. google scholar
• Yıldız, N.B. ve Güneş Yüce, T. (2022). Eril Trafik Kültürü İçerisinde Kadın Sürücülerin Konumu: Haber Analizi. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, (1), 121-139. google scholar
• Yüksel, N. (2006). Otomobil Reklamlarında Yerleşik Toplumsal Cinsiyet Kalıpları: Türkiye’de Yayınlanan Televizyon Reklamları Üzerine Bir Çalışma. Selçuk İletişim Dergisi, 4(2), 115-124. google scholar