Ben Ölürken: Deniz Gezgin’in YerKuşAğı’nda Bir Oluş Çabası Olarak Ölüş

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 3, 637 - 656, 30.12.2024

Merve Günday

https://doi.org/10.26650/TUDED2024-1498446

Öz

Deniz Gezgin’in YerKuşAğı (2017) isimli romanı kelimelerin imgelerden, aklın bedenden, simgeselin semiyotikten ya da insanın insan-olmayandan söylemsel düzlemde ayrıştırıldığı Antroposen çağına karşılık olarak hiyerarşik kategorilerin kurgusallığını resmeden post-antroposantrik bir evrene kapılarını açar. Romanda, insanın diğer tüm türlerden üstün tutulduğu hümanist söylem tarafından tanınırlık verilmeyip sınırlandırılan ya da yok sayılan farklı özneler, onlarda yarıklar açan modernite öğretilerinden arınmak üzere tuza bulanırlar ve Antroposun henüz ayak basmadığı bir yer olduğu ima edilen yokyere doğru yol alırlar. Hayatının neredeyse tamamını hasta yatağında, her biri avcı babası Asil Derbentçi’nin eseri olan içi doldurulmuş hayvanların bakışıyla örülü duvarlar ardında geçirmiş ve “akli durumu sarsıntılı” damgasıyla ölmeden evvel gözden çıkarılan küçük kız çocuğu Moy, petrole bulanmış yapış yapış siyah tüyleri ile gökyüzünden koparılan yaralı kuş Şuri, Birlik düşüncesine adeta tepki olarak karşımıza çıkan, hayvan-bitki-insan kesişimindeki “her şeyden bir şey” Hagrin ve bir belirip bir kaybolan, havlayan geyik Cice, bu kimsenin bilmediği yokyere doğru birlikte çıktıkları yaşam-ölüm arasındaki yolculukta onlara atfedilen tüm kategorik tanımlamalardan sıyrılıp birbirlerine dönüşerek, insan-doğa iç içe geçmişliğine ve ilişkiselliğine vurgu yaparlar. İnsan-merkezci anlatı tarafınca farklı oldukları için öteki olarak kodlanan karakterler böylece onları pasifleştirip öteleyen söylemden var olma çabaları ile sökülürler ve yaşamdaki sınırsız olasılıkları görünür kılarlar. Karakterlerin yokyerin peşindeki bu sökülüşünü ve yeniden doğuş süreçlerini, doğa-insan sürekliliğinin ya da ilişkiselliğinin resmedilişi olarak tartışan çalışma, bu bağlamda, Rosi Braidotti’nin insan sonrası ölüm teorisi ile ilişkili algılanamaz-oluş ve Stacy Alaimo’nun bedenler arası geçişkenlik gibi teorik kavramlarından yararlanır

Anahtar Kelimeler

Deniz Gezgin, YerKuşAğı, bedenler arası geçişkenlik, algılanamaz-oluş, insan sonrası ölüm teorisi

As I Die(s): Dying as an Attempt for Becoming in Deniz Gezgin’s YerKuşAğı

Öz

As an alternative to the Anthropocene marked by words/images, mind/body, symbolic/semiotic, or human/nonhuman binary demarcations, Deniz Gezgin’s novel titled YerKuşAğı (2017) opens the door to a post-anthropocentric space portraying the fictionality of hierarchical categories. The novel’s nonnormative subjects delimited or overlooked by the denial of a unique voice plunge into salt on the way of being purified from the teachings of modernity fragmenting them and head towards nowhere implied to be remaining as still uninvaded by the Anthropos. Little girl Moy, who has lived all her life on her deathbed as being confined to walls surrounded by the gaze of stuffed animals, each of which is the work of her father, Asil Derbentçi, and who is discarded even before her death, being stigmatized as “mentally unstable,” the wounded bird Şuri, separated from the sky due to its sticky wings covered with oil, “something from everything” Hagrin that confronts us almost as a reaction against the idea of Oneness and stands at animal-planthuman intersection, and the barking deer Cice that flickers between absence and presence, point to human-nature intertwinement and relationality through eluding the all categorical definitions assigned to them, during their journey to this unknown space, somewhere at life-death intersection. In this way, with their attempt for Becoming, the characters who are codified as the other by the anthropocentric narrative due to their difference, unravel from the discourse overlooking and passivating them and make visible infinite possibilities in life. In this vein, the study that takes the unravelling of the characters on the path of nowhere and the processes of their regeneration as the portrayal of human-nature continuum or relationality, consults such theoretical concepts as Rosi Braidotti’s concept of becoming-imperceptible which is traced to posthuman theory of death and Stacy Alaimo’s concept of transcorporeality.

Anahtar Kelimeler

Deniz Gezgin, YerKuşAğı, transcorporeality, becoming-imperceptible, posthuman philosophy of death

Kaynakça

• Alaimo, S. (2018). Trans-corporeality. In R. Braidotti & M. Hlavajova (Eds.), Posthuman Glossary (pp. 435-438). London: Bloomsbury P. google scholar
• Alaimo, S. (2020). Transcorporeality: An Interview with Stacy Alaimo. Ecozon@: European Journal of Literature, Culture and Environment 11(20), 137-146. google scholar
• Altuğ, F. (2020). Deniz Gezgin’in Ağları: Ahraz ve YerKuşAğı’nda İnsan’dan Gayrısı. Ecinniler, (3), 28-33. google scholar
• Altuğ, F. (2022). YerKuşAğı’nda Beşeri Sökmek Canı Örmek. J. Ö. Dirlikyapan (Ed.), Mesafeyi Aramak. 2010’lu Yılların Romanları Üzerine Yazılar içinde (s. 57-75). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Braidotti, R. (2018). İnsan Sonrası. İstanbul: Kolektif. google scholar
• Braidotti, R. (2011). Nomadic Theory. The Portable Rosi Braidotti. New York: Columbia UP. google scholar
• Braidotti, R. (2006). Transpositions: On Nomadic Ethics. Cambridge and Malden: Polity. google scholar
• Coleman, J. A. (2007). The Dictionary of Mythology: An A-Z of Themes, Legends and Heroes. London: Arcturus Publishing. google scholar
• Eagleton, T. (2003). Literary Theory: An Introduction. Minnesota: The University of Minnesota Press. google scholar
• Fiske, J. (2007). Mitler ve Mitleri Yapanlar: Eski Masal ve Batıl İnançların Karşılaştırmalı Mitoloji Tarafından İncelenmesi (Ş. Duran, Çev.). İzmir: İlya İzmir Yayınevi. google scholar
• Frazer, J. G. (1913). The Scapegoat. London: Macmillan. google scholar
• Gezgin, D. (2021). Bitki Mitosları. İstanbul: Pinhan. google scholar
• Gezgin, D. (2023). Gözler Kanatlar Çiçekler Kuyruklar. İstanbul: Can Yayınları. google scholar
• Gezgin, D. (2020). YerKuşAğı. Can Yayınları. google scholar
• Graves, R. Yunan Mitleri (U. Akpur, Çev.). İstanbul: Say Yayınları. google scholar
• Grimal, P. (1990). A Concise Dictionary of Classical Mythology. (S. Kershaw, Ed., A. R. Maxwell-Hyslop, Trans.). Oxford: Basil Blackwell. google scholar
• Günday, M. and Kaçar, E. (2002). Bending the Structure: Jacques Lacan Along the Axis of Structuralism and Poststructuralism. Archives of Philosophy, (56), 99-112. google scholar
• Günday, M. (2024a, May 27). Blossoming Hope in Eco-dystopian times: Deniz Gezgin’s Eyes Wings Flowers Tails. [Web Blog Post-Arcadiana Eascle: A Blog About Literature, Culture and the Environment]. Retrieved from https://arcadiana.easlce.eu/2024/05/27/blossoming-hope-in-eco-dystopian-times-deniz-gezgins-eyes-wings-flowers-tails/ google scholar
• Günday, M. (2024b). Reading Keats Poetry: Alternative Subject Positions and Subject-Object Relations. New York and London: Routledge. google scholar
• Gölge, İ. T. (2023). Narrating Beyond Human: Econarratology in Contemporary Turkish Literature (Master’s Thesis, Bilkent University, Ankara). Available from Council of Higher Education Thesis Center (Thesis no. 816017). https://repository.bilkent.edu.tr/server/api/core/bitstreams/5fc1d398-afb6-42df-90cb-7a461a14a105/content google scholar
• Halsey, M. (2006). Deleuze and Environmental Damage. Londra: Ashgate. google scholar
• Hamzaçebi, E. (2024). Kırılgan Yaşam, Üretken Ölüm: Kuş Görülmez Fakat Sesi Ağaçtadır ve YerKuşAğı’nda Müşterek Hâller. Feminist Tahayyül 5(2), 179-212. google scholar
• Haraway, D. (2016). Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene. Durham: Duke University Press. google scholar
• İbrişim, D. G. (2022). Ekolojinin Yazısı: Edebiyat. In D. Bayındır ve M. Yıldırım (Eds.), Ekoloji.Bir Arada Yaşamın Geleceği (s. 427-448). İstanbul: Tellekt. google scholar
• Irigaray, L. (1985). Speculum of the Other Woman. Ithaca: Cornell University Press. google scholar
• Keats, John. (2001). Complete Poems and Selected Letters of John Keats. New York: The Modern Library. google scholar
• Lindow J. (2002). Norse Mythology: A Guide to the Gods, Heroes, Rituals and Beliefs. New York: Oxford University Press. google scholar
• Roszak, T. (1992). The Voice of the Earth: An Exploration of Ecopsychology. Phanes Press. google scholar
• Sturluson, S. (1964). The Prose Edda: Tales from Norse Mythology. University of California Press. google scholar