Türk Kültür ve Edebiyat Dizgesinde Giacomo Leopardi: Osmanlı Türkçesinde All’Italia ve A Se Stesso Başlıklı Şiirleri

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 3, 781 - 802, 30.12.2024

Deniz Dilşad Karail Nazlıcan , Eshabil Bozkurt

https://doi.org/10.26650/TUDED2024-1542830

Öz

Bu çalışmada, İtalyan edebiyatı tarihinin önemli isimlerinden Giacomo Leopardi’nin iki şiirinden bazı parçaların Osmanlı Türkçesine çevirisi irdelenecektir. İncelemenin sorunsalı, bu çevirilerin Ayfer Altay’ın “şiirin çevrilemeyen özellikleri” olarak nitelediği hususlar bağlamında değerlendirilmemiş olmasıdır. Çalışmada, Leopardi’nin All’Italia ve A se stesso başlıklı şiirleri incelenecektir. Bu şiirler Türk kültür ve edebiyat dizgesinde ilk kez Mehmet Rauf’un İtalyan Tarih-i Edebiyatı başlıklı eserinde karşımıza çıkmaktadır. Mehmet Rauf, bu iki şiirden bazı parçaları 1329 [1913] yılında Osmanlı Türkçesine aktarmıştır. Bu eser, İtalyan edebiyat tarihine dair Türk kültüründeki ilk eser olması yönüyle de ayrı bir önem arz etmektedir. Çalışmanın kuramsal çerçevesini Ayfer Altay’ın şiirin çevrilemeyen özellikleri olarak tespit ettiği altı madde oluşturmaktadır: Sapmalar, yinelemeler, cinas, özel ad kullanımı, kısa ve eksiltili anlatım, ritim ve ölçü. Öncelikle şiirde çevrilebilirlik/çevrilemezlik sorununa değinilecek ve bu konuda iki farklı kutbun görüşlerini dayandırdıkları temellere yer verilecektir. Şiir çevirisinde karşılaşılan bu sorun sadece çeviribilim sahasının değil, aynı zamanda dilbilim ve edebiyat araştırmalarının da konusu olmuştur. Şiirin çevrilemezliğini savunanlar, şairin üslubu, söz sanatları, imgeler ve kaynak kültüre özgü özelliklerin, farklı bir dile ve kültüre aynı estetik ve duygusal etkilerle aktarılmasının mümkün olmadığını ileri sürmektedir. Bu nedenlerden dolayı şiir çevirisini imkânsız görenlerin yanı sıra “Skopos Kuramı” sayesinde bu ikilikten kaçınılabileceği görüşünü savunanlar da bulunmaktadır

Anahtar Kelimeler

Giacomo Leopardi, Mehmet Rauf, İtalyan Tarih-i Edebiyatı, şiir çevirisi

Giacomo Leopardi in the Turkish Cultural and Literary System: His Poems Titled All'Italia and A Se Stesso in Ottoman Turkish

Öz

This study examines the translation of selected passages from two poems by Giacomo Leopardi, one of the prominent figures in Italian literary history, into Ottoman Turkish. To our knowledge, the central issue of the analysis is that these translations have not been evaluated within the framework of Ayfer Altay’s “untranslatable aspects of poetry” in the literature. This study examines Leopardi’s poems All’Italia and A se stesso. These poems first appeared in the Turkish cultural and literary system in Mehmet Rauf’s work titled İtalyan Tarih-i Edebiyatı. In 1913 [1329 AH], Mehmet Rauf translated selected passages from these two poems into Ottoman Turkish. This work is also particularly significant as it represents the first work on the history of Italian literature within Turkish culture. The theoretical framework of this study is based on the six untranslatable aspects of poetry outlined by Ayfer Altay: deviations, repetitions, puns, the use of proper nouns, concise and elliptical expressions, rhythm, and meter. First, the issue of translatability versus untranslatability in poetry will be addressed, focusing on the foundational arguments supporting both perspectives. This problem in poetry translation is a concern in Translation Studies and Linguistics and Literary Studies. Those who argue for the untranslatability of poetry assert that the poet’s style, rhetorical devices, imagery, and culture-specific elements cannot be conveyed with the same aesthetic and emotional impact in another language and culture. However, in addition to those who consider poetry translation impossible for these reasons, some proponents believe that duality can be overcome through the “Skopos Theory.”

Anahtar Kelimeler

Giacomo Leopardi, Mehmet Rauf, İtalyan Tarih-i Edebiyatı, poetry translation

Kaynakça

• Adabağ, N. ve Kundakçı, D. (1974). Antologia della letteratura italiana/Bİranı scelti - Commenti -Note - Biografiche. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. google scholar
• Adabağ, N. (2002). Şair Üstüne. Leopardi, G. (2002). Şarkılar (N. Adabağ, Çev.). Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları içinde (11-15). google scholar
• Adabağ, N. (2002). Şarkıları Üstüne. Leopardi, G. (2002). Şarkılar (N. Adabağ, Çev.). Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları içinde (15-19). google scholar
• Altay, A. (2001). Şiir çevirisinde çevrilemeyenler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 18(1), 29-43. google scholar
• Ayyıldız, B. (2024). Bir Filozof Şair: Giacomo Leopardi. Doğu Batı Üç Aylık Düşünce Dergisi, 108, 217-230. google scholar
• Berk, İ. (1978). Çeviride şiir dili. Türk Dili - Çeviri Sorunları Özel Sayısı (322), 71-76. google scholar
• Cannella, M. (2004). Il primo Zanichelli. Terza ediz. Bologna: Zanichelli Editore S.p.A. google scholar
• Çapan, P. (2008). Eski Türk edebiyatı meseleleri. Eski Türk Edebiyatı Çalıştayı Bildiriler Kitabı. 1. Bs. (Haz. Ali Fuat Bilkan vd.), 61-64. Ankara: Grafiker Yayınları. google scholar
• Dona, M. (2013). Misterio grande filosofia di Giacomo Leopardi. Milano: Bompiani. google scholar
• Karakartal O. ve Arslan, İ. (2012). Türkçe’de ilk İtalyan edebiyatı tarihi M. (Mehmet) Rauf - İtalyan edebiyatı (1913). İstanbul: Eren Yayıncılık. google scholar
• Kuçuradi, İ. (1978). Şiir çevirisini değerlendirme ve Türkçede Homeros. Türk Dili - Çeviri Sorunları Özel Sayısı (322), 111-116. google scholar
• Kuray, G. (2000). İtalyan edebiyatı üzerine. Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Lefevere, A. (1975). Translating poetry: seven strategies and a blueprint. Amsterdam: Van Gorcum. google scholar
• Leopardi, G. (1997). Tutte le poesie e tutte le prose.(Lucio Felici & Emanuele Trevi, a cura di). Roma: Grandi Tascabili Economici Newton. google scholar
• Leopardi, G. (2002). Şarkılar (N. Adabağ, Çev.). Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Leopardi, G. (2023, 25 Ekim). Studenti.it içinde. Erişim adresi: https://www.studenti.it/giacomo-leopardi-vita-opere.html google scholar
• Leopardi, G. (2023, 25 Ekim). Treccani içinde. Erişim adresi: https://www.treccani.it/enciclopedia/ giacomo-leopardi google scholar
• Öncel, S. ve Angeleri, P. (1970). Linee di storia della letteratura italiana. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. google scholar
• Rauf, M. (1329 [1913]). İtalyan tarih-i edebiyatı. Dersaadet: Kanaat Matbaası. google scholar
• Ricreur, P. (2008). Çeviri üzerine (S. Öztürk Kasar, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları google scholar
• Tellioğlu, B. (2018). Şiir çevirisi eleştirisinde çevrilebilirlik/çevrilemezlik ikiliğini aşmak. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (11), 192-213. google scholar
• Yener Gökşenli, E. (2013). Şiir çevirisinde çeviri kayıpları ve eşdeğerlik sorunları. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, (7), 87-102. google scholar