Batı Türkçesinde 13. asrın ikinci yarısından itibaren eserler verilmekle beraber edebiyat tarihinin başlıca kaynağı hükmündeki şuara tezkireleri ve sair biyografi kaynakları ancak 16. asrın ilk yarısından itibaren görülmeye başlanmıştır. Aradaki yaklaşık iki buçuk asırlık boşluk dolayısıyla bu kaynakların geçmiş edebiyat hakkındaki bilgilerinde hatalar ve yanlışlıklar bulunacağı tabiidir. Bu makalede 16. asır biyografi kaynaklarında 15. asrın sonuna kadarki Türk edebiyatı hakkında verilen bilgilerin bir tenkidi yapılmaktadır. Bu maksatla ilk olarak çalışmada kullandığımız kaynaklar kısaca tanıtılmış, sonrasında mevzubahis devir 1389’da Sultan I. Bayezid’in tahta geçişine kadarki dönem, 1453’te İstanbul’un fethine kadarki dönem ve fetihten sonraki dönem olmak üzere üç ayrı devreye ayrılıp incelenmiştir. Bu tür bir taksim şuara tezkirelerinin aktardığı malumatla da uyum içindedir. Çalışmada tezkirelerin 1389’a kadar oluşan edebiyat hakkında çok yetersiz bir bilgiye sahip oldukları görülmüştür. 1389-1453 dönemini ise Osmanlı edebiyatının oluşmaya başladığı dönem olarak kabul ettikleri anlaşılmaktadır. Bu dönemden zikredilen şair ve eser isimleri öncekiyle mukayese edilemeyecek kadar fazladır. Tezkirecilerin 1453’ten itibaren yeni başşehirle beraber devletin ve sosyal hayatın takarrüründe önemli adımlar atılması sonucu edebî kültürde de mühim inkişaflar gerçekleştiğinin ve bu dönemin 16. asırda ulaşılacak olan parlak seviyenin habercisi olduğunun farkında bulunduğu müşahede edilmektedir.
Klasik Türk edebiyatı Osmanlı edebiyatı kaynak tenkidi biyografi kaynakları edebiyat tarihi
While works in Western Turkish have been produced since the late 13th century, the primary sources of Western Turkish literary history, such as tezkires [biographical dictionaries] of poets and other biographical sources, did not begin to appear until the early 16th century. Due to this gap of nearly two and a half centuries, these sources naturally would contain errors and inaccuracies regarding their knowledge of past literature. This study analyzes the information the 16th-century biographical sources provide about pre-16th-century Turkish literature. Thus, this study first briefly introduces the sources it uses before analyzing the epoch in question in three stages: the period up to Sultan Bayezid I’s accession to the throne (1299-1389), the period up to the conquest of Istanbul (1389-1453), and the period ending with Necati Bey’s death (1453-1509). This study observes the tezkires to contain very little information about the literature that had formed before 1389. The period of 1389-1453 is considered the beginning of the formation of Ottoman literature. The number of poets and works known from this period is incomparably higher than that of the prior period. As a result of the new capital city and the important steps taken to establish the empire and social life, significant developments are understood to have occurred in the literary culture after 1453, with this period also understood to have been a harbinger of the advanced level that would be reached in the 16th century.
Classical Turkish literature Ottoman literature source criticism biographical dictionaries history of literature
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Türk Dili ve Edebiyatı (Diğer) |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 2 Mayıs 2025 |
Gönderilme Tarihi | 17 Mart 2024 |
Kabul Tarihi | 28 Mayıs 2024 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 65 Sayı: 1 |