Trakya'nın Erozyon Duyarlılık Analizi

Yıl 2020, Sayı: 4, 1 - 14, 23.04.2020

Cercis İkiel Beyza Ustaoğlu Derya Evrim Koç

Öz

Bu çalışmanın amacı Trakya’da toprak erozyonu duyarlılık alanlarının belirlenmesi, haritalanması ve güncel arazi örtüsü ile ilişkisinin değerlendirilmesidir. Çalışma alanı olan Trakya, Marmara Bölgesi’nin kuzeybatısında yer alır. Çalışmada toprak kaybı miktarını belirleyebilmek için Coğrafi Bilgi Sistemlerinde, Yağış Erozif (R), Toprak Erozyon (K), Eğim Uzunluğu ve Eğim Dikliği (LS), Zemin Örtüsü (C) ve Erozyon Kontrol (P) Faktörlerini değerlendiren RUSLE (Düzenlenmiş Evrensel Toprak Kaybı Denklemi-Revised Universal Soil Loss Equation) metodu uygulanmıştır. Araştırmada arazi kullanım durumunun tespitinde Temmuz 2018 tarihli 15 m pankromatik, 30 m multispektral mekânsal çözünürlüğe sahip Landsat 8 OLI uydu görüntüsü kullanılmıştır.
RUSLE yöntemine göre; Trakya’nın toprak erozyonu duyarlılığı haritası elde edilerek, duyarlılık sınıfları belirlenmiştir. Bu duyarlılık sınıfları; çok hafif, hafif, orta, güçlü ve şiddetli olmak üzere beş sınıfa ayrılır. Elde edilen haritaya göre inceleme alanının % 67.6’sında çok hafif, % 6.8’inde hafif, % 8.9’unda orta, % 4.1’inde güçlü ve % 12.7’sinde şiddetli erozyon olduğu tespit edilmiştir. Buna göre Trakya’da erozyon duyarlılığının çok hafif ve hafif derecede olduğu tespit edilmiştir. Erozyonun şiddeti bakımından en duyarlı bölgeler ise kuzeyde Istranca Dağları, güneyde Ganos Dağları ve güneybatıya doğru Koru Dağları boyunca yüksek dağ yamaçları ile eğimin nispeten azaldığı hafif eğimli yamaçlardır. Düz ve düze yakın arazilerin yer aldığı Ergene Nehri ve çevresindeki verimli tarım alanları da orta derecede / güçlü erozyon duyarlılığı taşıyan alanlardır. Arazi örtüsünde yağış ve toprak özelliklerinin etkisi yanında yanlış arazi kullanımı sebebiyle insan faaliyetleri sonucu yerleşmeye açılan alanlar ile çayır ve mera olarak kullanılan alanlar bu duyarlılığı arttırmıştır. Günümüzde iklim değişikliği ve etkilerinin toprak erozyonu üzerinde de etkili olduğunu düşünülürse Trakya’da sürdürülebilir bir doğal çevre için düzenli ve planlı bir arazi kullanımı yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Trakya, Toprak, Erozyon, Duyarlılık, CBS, RUSLE

Erosion Susceptibility Analysis of Thrace Peninsula

Öz

The aim of this study is to identify, map and assess the relationship of erosion susceptibility areas in Thrace Peninsula with current land cover. Thrace Peninsula is located in the northwest of the Marmara Region. In order to determine the amount of soil loss in the study, RUSLE (Revised Universal Soil Loss Equation) method in Rainfall Erosivity (R), Soil Erodibility (K), Slope Length Factor and Slope Steepness (LS), Cover Management (C), Support practice (P) factors are applied in geographic information systems. Landsat 8 OLI satellite image (dated July 2018) with 15 m panchromatic and 30 m multispectral spatial resolution was used to determine the land use. According to RUSLE method; Thrace Peninsula erosion susceptibility map was obtained and susceptibility classes were determined. These are divided into six classes: very low, low, moderate, strong, severe and very severe erosion. According to the map, %75.0 was very low, %6.7 was low, %8.2 was moderate, %3.4 was strong, %3.8 severe and %2.9 very severe erosion were found in the study area. The most susceptible areas in terms of the severity of erosion are the Istranca Mountains in the north, the Ganos Mountain in the south, the high slopes along the Koru Mountain to the southwest, and the slopes are slightly sloped. Ergene River, where plain are located, are also areas with moderate erosion and strong erosion susceptibility. In addition to the effects of precipitation and soil characteristics on the land cover, the areas opened for settlement because of human activities due to wrong land use and the areas used as meadows and pastures increased this susceptibility. Given that climate change and its effects are also effective on soil erosion, it is recommended that a regular and planned land use should be made for a sustainable natural environment in Thrace Peninsula.

Anahtar Kelimeler

Thrace Peninsula, Erosion, Susceptibility, GIS, RUSLE

Kaynakça

• Ardel, A. (1957) Trakya’nın Jeomorfolojisi, Türk Coğrafya Dergisi, 17,152-158.
• Arnoldous, H.M.J. (1977) Methodology Used to Determine the Maximum Potential Average Annual Soil Loss Due to Sheet and Rill Erosion in Morocco, FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) Soils Bulletin 34: 39-44. Cebel, H., Akgül, S., Doğan, O. & Elbaşı, F. (2013) Türkiye Büyük Toprak Gruplarının Erozyona Duyarlılık “K” Faktörleri, Toprak Su D.(2)1: 30-45.
• Cürebal, İ. & Atalay, İ. (2018) Türkiye’de Erozyon ve Akarsu Havzalarında Erozyon Miktarını Belirlemeye Yönelik Çalışmalar, Uygulamalı Hidrografya, ISBN: 9786056610356, Meta Basım Matbaacılık, Bölüm Sayfaları: 296 -327.
• Cürebal, İ. & Ekinci, D. (2006) Kızılkeçili Deresi Havzasında CBS Tabanlı RUSLE (3d) Yöntemiyle Erozyon Analizi, Türk Coğrafya Der 47: 115-130.
• Davis, P.H. (1965-1985) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol: 1-9, Edinburgh University Press, Edinburgh
• Desmet, P.J.J. & Govers, G. (1996) A GIS Procedure for Automatically Calculating the USLE LS Factor on Topographically Complex Landscape Units, Journal of Soil and Water Conservation 51(5): 427-433.
• Durak, A. & Oğuz İ. (1994) Toprak ve Su Muhafazası Çalışmalarını Planlamada Toprak Etüt ve Haritalardan Yararlanma İmkânları, Gaziosmanpaşa Ü. Ziraat Fak. Der. 11: 190-202.
• Dönmez, Y. (1968) Trakya’nın Bitki Coğrafyası, İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• Erol, O. (1993) Ayrıntılı Jeomorfoloji Haritaları Çizim Yöntemi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 10: 19-38.
• Erkal, T. (2012) Çobanlar Havzası’nda (Afyonkarahisar) Toprak Erozyonunun Değerlendirmesi. The Journal of Academic Social Science Studies 5(8): 543-562.
• Erkal, T. & Taş, B. (2013) Jeomorfoloji ve İnsan. Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• Erpul, G., Şahin, S., İnce, K., Küçümen, A., Akdağ, M,A., Demirtaş, İ. & Çetin, E. (2018) Türkiye Su Erozyonu Atlası, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• İrvem, A. & Tülücü, K. (2004) Coğrafi Bilgi Sistemi ile Toprak Kaybı ve sediment verimi tahmin Modelinin (EST) oluşturulması ve Seyhan-Körkün Alt Havzasına Uygulanması, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi,13(1)
• Kocaman, I., Konukçu, F. & İstanbulluoğlu, A. (2007) Research on the Sedimentation and Erosion Problem of the Ergene River Basin in Western Turkey and Precautions to Control It, Eurasian Soil Science, 40(10): 1110-1116.
• Koç, D. E. & İkiel, C. (2017) Trakya’da Vejetasyon Süreleri ve Değişimleri (1965-2011), Journal of Human Sciences, 14(3): 2326-2344.
• Kurter, A., Sungur, K. A., Gözenç, S., Uzel, T., Kıran, H. & Selçuk, M. (1985) Trakya’nın Yüzölçümü ve Yükselti Basamakları, İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 2: 45-57.
• Lee G, S. & Lee K, H. (2006) Scaling Effect for Estimating Soil Loss in the RUSLE Model Using Remotely Sensed Geospatial Data in Korea, The J. Hydrology and Earth System Sci., 3: 135-157.
• Mater, B. (1998) Toprak Coğrafyası, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Mitasova, H., Hofieka, J., Zlocha, M. & Iverson, L. R. (1996) Modeling Topographic Potential for Erosion and Deposition Using GIS. International Journal of Geographic Information Systems, 10: 629-641.
• Mutlu, Y. E. & Soykan, A. (2018) RUSLE (3d) Modeli Kullanılarak Toprak Erozyonu Tahmini: Havran Çayı Örneği, JADER 2018 (1): 50-66. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, (2019) https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/iklim_siniflandirmalari/koppen.pdf>. Son erişim10.09.2019.
• Özdemir, H. (2007) Havran Çayı Havzasının (Balıkesir) CBS ve Uzaktan Algılama Yöntemleri ile Taşkın ve Heyelan Risk Analizi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Özdemir, M. A. & Tatar Dönmez, S. (2016) CBS Tabanlı RUSLE Yöntemiyle Işıklı Gölü Havzasının Erozyon Risk Analizi, Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi 8(1): 1-21.
• Özden, Ş. & Özden, M. (1997) Türkiye Toprak Erozyon Tahmin Modeli. TURTEM, Başbakanlık Türkiye Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Toprak ve Gübre Araştırma Enst. Müd. Yayınları, Ankara.
• Özşahin, E. (2014) Tekirdağ İlinde CBS Tabanlı RUSLE Modeli Kullanarak Erozyon Risk Değerlendirmesi. JOTAF / Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11: 45-56.
• Özşahin, E. (2016a) Çok Şiddetli Erozyon Probleminin Değerlendirilmesine Yönelik Pilot Bir Çalışma: Kavakdere Havzası (Trakya Yarımadası) Örneği, Journal of Eurasia Social Science 7: 100-119.
• Özşahin, E. (2016b) Ergene Havzasında (Trakya) Arazi Kullanımı ve Arazi Örtüsü Değişikliklerinin Erozyon Üzerine Etkileri, Anadolu Journal of Agricultural Science 31(1): 117-126.
• Özşahin, E. & Eroğlu, İ. (2018) Trakya Yarımadası’nın Jeomorfometrik Özellikleri, Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi 1: 87-88.
• Pektezel, H. (2015) Gelibolu Yarımadası’nda CBS Tabanlı RUSLE (3d) Yöntemiyle Erozyon Duyarlılık Analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 17: 131-151.
• Renard, K. G., Foster, G. R., Weeies, G. A. & Porter, J. P. (1991) RUSLE: Revised Universal Soil Loss Equation Journal of Soil and Water Conservation, 46: 30-33.
• Tağıl, Ş. (2007) Tuzla Çayı Havzasında (Biga Yarımadası) CBS-Tabanlı RUSLE Modeli Kullanarak Arazi Degradasyonu Risk Değerlendirmesi, Ekoloji 17(65): 11-20.
• Tanoğlu, A. (1947) Türkiye’nin İrtifa Kuşakları, Türk Coğrafya Dergisi, 9-10: 33-55.
• Turoğlu, H. & Aykut, T. (2019) Ergene Nehri Havzası için Hidromorfometrik Analizlerle Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi 2: 1-15.
• Uludağ, M. & Fıçıcı, M. (2018) Saray İlçesinde (Tekirdağ) Toprak Erozyonunun RUSLE Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Türk Coğrafya Dergisi 70: 29-36.
• Ustaoğlu, B. (2012a) Comparisons of Annual Mean Precipitation Gridded and Station Data An Example From Istanbul Turkey, Marmara Coğrafya Dergisi 26: 71-81.
• Ustaoğlu B. (2012b) Trend Analysis of Annual Mean Temperature Using Mann Kendall Trend Test in Çatalca Kocaeli Peninsula Northwest Turkey for the Period 1970 2011, 2nd International Balkan Annual Conference, The Balkans at a Crossroads: Evaluating Past, Reading Present, Imagining Future, IBAC 2012, 276-287.
• Ustaoğlu, B. & Karaca, M. (2014) The Effects of Climate Change on Spatiotemporal Changes of Hazelnut Corylus avellana Cultivation Areas in the Black Sea Region Turkey, Applied Ecology and Environmental Research 12(2): 309-324.
• Ustaoğlu, B. & Koç, D. E. (2018) Sakarya’nın Toprak Özellikleri, içinde (Editör İkiel, C), Sakarya’nın Fiziki, Beşeri ve İktisadi Coğrafya Özellikleri, 265-285. Sakarya Üniversitesi Yayını, Sakarya.
• Üstün, B. (2008) Soil Erosion Modelling by Using GIS & Remote Sensing: A Case Study, Ganos Mountain, The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, Vol. XXXVII. Part B7, Beejing.