Örgüt Kültürü ve İş Tatmini Arasındaki İlişkide Sektörel Değişkenlerin Rolü: Kamu ve Özel Sektör Havacılık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 24 - 41, 29.08.2019

İnan Eryılmaz

Öz

Bu çalışmanın amacı, diğer sektörlere kıyasla özgün değerlere sahip, formel ve informal ağlarla örülmüş, yazılı olmayan kuralları ve sembolleri olan havacılık sektörü çalışanlarının, örgüt kültürüne (klan, hiyerarşi, pazar ve adhokrasi) dair algılarını belirlemek ve bu algılarının iş tatminlerine olan varsayılan ilişkisini sınamaktır. Ayrıca, havacılık çalışanlarının, sektörel farklılıklarının varsayılan ilişkiye etkisini görmektir. Bu amaç doğrultusunda İstanbul’da faaliyet gösteren 212 kamu ve özel sektör havacılık çalışanına, kartopu örnekleme yöntemi kullanılarak ulaşılmış, örgüt kültürü ve iş tatmini ölçekleri ile demografik değişkenleri içeren araştırma soruları yöneltilmiştir. Araştırma bulgularına göre, kamu ve özel sektör havacılık çalışanları, örgütlerinde en fazla klan ve hiyerarşi kültürü algılamaktadır. Ayrıca özel sektör havacılık çalışanları kamu sektörüne kıyasla daha fazla adhokrasi ve pazar kültürü tipleri algısına sahiptir. Örgüt kültür ve iş tatmini arasındaki ilişki değerlendirildiğinde ise en yüksek olumlu yönde ilişki kamuda klan ve hiyerarşi kültüründe, özel sektörde ise klan ve adhokrasi kültürü tipinde gerçekleştiği görülmüştür. Örgüt kültürü ve iş tatmini arasında kurulan regresyon modeli bir bütün olarak iş tatminindeki değişimin %35’ini açıkladığı görülmüştür. İş tatmini açıklamada en fazla katkıyı sırasıyla, klan hiyerarşi, pazar ve adhokrasi kültürünün sağladığı görülmüştür. Araştırma bulguları ilgili literatürden hareketle tartışılmış, sektör yöneticileri ve araştırmacılar için birtakım öneriler sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Örgüt Kültürü, İş Tatmini, Havacılık Sektörü

Kaynakça

• Akkoç, İ., Çalışkan, A., & Turunç, Ö. (2012). Örgütlerde Gelişim Kültürü ve Algılanan Örgütsel Desteğin İş Tatmini ve İş Performansına Etkisi: Güvenin Aracılık Rolü. Celal Bayar Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 19(1), 105-135.
• Alpar, R.C. (2011). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Aydıntan, B., & Aktan, E. (2016). Cameron-Freeman Örgüt Kültürü Türleri Ekseninde Örgüt Kültürü ve Bilgi Güvenliği Algısı İlişkisi: Devlet Üniversitelerinde Bir Uygulama. Journal of Business ResearchTurk, 8, 324-344.
• Basım, N., & Şeşen, H. (2009). Örgütsel Adalet Algısı Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisinde İş Tatmininin Aracılık Rolü. Osman Gazi Üniversitesi 17. Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı. (ss. 806-812) Eskişehir.
• Belias, D., & Koustelios, A. (2014). Leadership and Job Satisfaction: A Review. European Scientific Journal, 10, 24-46.
• Billingsley B., & Cross, L. (1992). Predictors of Commitment, Job Satisfaction, and Intent to Stay in Teaching: A Comparison of General and Special Educators. J. Special Educ. 25(4), 453-472.
• Cameron, K. S., & Freeman, S. J. (1991). Cultural Congruence, Strength and Type: Relationships to Effectiveness. Research in Organizational Change and Development, 5, 23-58.
• Cameron, K.S., & Quinn, R.E. (2006). Diagnosing and Changing Organizational Culture Based on the Competing Values Framework. The Jossey-Bass Business & Management Series.
• Chang, S., & Lee, M.S. (2007). A Study on Relationship Among Leadership, Organizational Culture, The Operation of Learning Organization and Employees’ Job Satisfaction. The Learning Organization, 14(2), 155-185.
• Chatman, J.A., Polzer, J.T., Barsade, S.G., & Neale, M.A. (1998). Being Different Yet Feeling Similar: The influence of Demographic Composition and Organizational Culture on Work Process and Outcomes. Administrative Science Quarterly, 43(4), 749-780.
• Claver, E., Lopis, J., González, M.R., & Gascó, J.L. (2001). The Performance of Information Systems through Organizational Culture. Information Technology & People, 14(3), 247-260.
• Çetin, F., & Basım, H.N. (2011). Psikolojik Dayanıklılığın İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Tutumlarındaki Rolü. İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(3), 79-94.
• Daft, R. (2001). Understanding organization. Harcourt Press.
• Deal, T., & Kennedy, A. (1982). Corporate Cultures. Penguin Books, First Publication by Addison Wesley.
• Deshpande, R., Farley, J., & Webster, F. (1993). Corporate Culture, Customer Orientation and Innovativeness. Journal of Marketing, 57(1), 23-37.
• Duygulu, E., & Eroğluer, K. (2006). Örgüt Kültürünün Çalışanlarının İş Doyumuna Etkisi, Bir Firma Uygulaması. DEÜİİBF Dergisi, 21(2), 1-21.
• Erdem, R. (2007). Örgüt Kültürü Tipleri ile Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki: Elazığ İl Merkezindeki Hastaneler Üzerinde Bir Çalışma. Osmangazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 63-79.
• Eryılmaz, İ. (2019). Sosyal Güç, Lider-Üye Etkileşimi ve İş Tatmini İlişkisinde Politik Yetinin Düzenleyici Rolü: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 373-393.
• Grant, A.M., Christianson, M.K., & Price, R.H. (2007). Happiness, Health, or Relationships? Managerial Practices and Employee Well-Being Tradeoffs. Academy of Management Perspectives, 21, 51-63.
• Hackman, J.R., & Oldman, G.R. (1975). Development of the Job Diagnostic Survey. Journal of Applied Psychology, 60, 159-170.
• Hellriegel, D., & Slocum, J. W. (2011). Organizational Behavior (13th Ed.). Belmont, CA: Cengage South-Western.
• Hofstede, G., Hofstede, G. J. & Minkov, M. (2010). Cultures and Organizations: Software of the Mind (Rev. 3rd ed.). New York: McGraw-Hill.
• İşcan, Ö.F., & Timuroğlu, K. (2007), Örgüt Kültürünün İş Tatmini Üzerindeki Etkisi ve Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 119-136. Joiner, T. A. (2001). The Influence of National Culture And Organizational Culture Alignment on Job Stress and Performance: Evidence from Greece. Journal of Managerial Psychology, 16(3), 229-242.
• Judge, T.A., Heller, D., & Klinger, R. (2008). The Dispositional Sources of Job Satisfaction: A Comparative Test. Applied Psychology: An International Review, 57(3), 361-372.
• Kennerly, S.M. (1989). Leadership Behavior and Organizational Characteristics: Implications for Faculty Satisfaction. J. Nursing Educ, 28, 198-202.
• Kline, R.B. (2010). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (3rd ed.), Guilford, New York.
• Kurtbaş, İ. (2014). Bir İlin Kurum Kültürü Anatomisi “Sosyolojik Açıdan Kurum Kültürü ve İş Tatmini İlişkisinin Uygulamalı Bir Analizi”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18 (1), 129-166.
• Lumpe, M. L. (2008). Leadership and Organization in the Aviation Industry. Ashgate Publishing: England.
• Lund, D. (2003). Organizational Culture and Job Satisfaction. Journal of Business & Industrial Marketing, 18(3), 219-236.
• Mansoor, M., & Tayib, M. (2010). An Empirical Examination of Organizational Culture, Job Stress, Job Satisfaction within The Indirect Tax Administration in Malaysia. International Journal of Business and Social Sciences, 1(1), 81-95.
• McKinnon, L.J., Harrison, L.G., Chow, W.C., & Wu, A. (2003). Organizational Culture: Association with Commitment, Job Satisfaction, Propensity to Remain and Information Sharing in Taiwan. International Journal of Business Studies, 11(1), 25-44.
• Navaie-Waliser, M, Lincoln, P, Karutri M., & Resich, K. (2004). Increasing Job Satisfaction, Quality Care, and Coordination in Home Health. J Nurs Admin, 34(2), 88-92.
• Odom, R.Y., Boxx, W.R., & Dunn, M.G. (1990). Organizational Cultures, Commitment, Satisfaction, and Cohesion. Public Productivity and Management Review, 14, 157-169.
• Quinn, R. E. (1988). Beyond Rational Management: Mastering the Paradoxes and Competing Demands of High Performance. San Francisco: Jossey Bass Inc. Publishers. 1988.
• Ravasi, D., & Schultz, M. (2006). Responding to Organizational Identity Threats: Exploring the Role of Organizational Culture. Academy of Management Journal, 49(3), 433-458.
• Rızaoğlu, B., & Ayyıldız, T. (2008). Konaklama İşletmelerinde Örgüt Kültürü ve İş Tatmini: Didim Örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(1), 7-20.
• Sachau, D. (2007). Resurrecting The Motivation-Hygiene Theory: Herzberg and The Positive Psychology Movement. Human Resource Development Review, 6(4), 377-393.
• Sargut, A.S. (2015). Kültürler arası Farklılaşma ve Yönetim, Ankara: İmge Kitabevi.
• Schein, E.H. (2004). Organizational Culture and Leadership (Third Ed.). Jossey-Bass: San Francisco.
• Schneider, B., & Snyder, R.A. (1975). Some Relationship Between Job Satisfaction and Organizational Climate. Journal of Applied Psychology, 60(3), 318-328.
• Shurbagi, A.M., & Zahari, I.B. (2012). The Relationship between Organizational Culture and Job Satisfaction in National Oil corporation of Libya. International Journal of Humanities and Applied sciences, 1(3), 88-93.
• Spector, P. (1997). Job Satisfaction: Application, Assessment, Causes and Consequences. Thousand Oaks, CA. Sage Publications.
• Wilkins, A. L., & Ouchi, W. G. (1983). Efficient cultures: Exploring the Relationship between Culture and Organizational Performance. Administrative Science Quarterly, 28(3), 468-481.
• Xenikou, A., & Furnham, A. (1996). A Correlational and Factor Analytic Study of Four Questionnaire Measures of Organizational Culture. Human Relations, 49, 349-371.
• Yücel, İ., & Koçak, D. (2014). Örgüt Kültürü ile Örgütsel Bağlılık Arasındakı̇ İlı̇şkı̇ye Yönelı̇k Bı̇r Araştırma. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 45-64.
• Yürür, S., & Keser, A. (2011). İşe Bağlı Gerginlik ile İş Tatmini İlişkisinde Duygusal Tükenmenin Aracı Rolü. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65(4), 165-194.