Sinemada Neoformalist Yaklaşım Doğrultusunda “Hayat” Filminin Anlatı Yapısı ve Biçim Analizi

Yıl 2024, , 121 - 136, 31.03.2024

Eda Evlioğlu Gezer , Serdar Gezer

https://doi.org/10.59534/jcss.1409936

Öz

Neoformalist yaklaşım David Bordwell ve eşi Kristin Thompson tarafından 1980’lerin başında geliştirilmiş; form ve anlatıya, olay örgüsü ve hikâye arasındaki ilişki ve ayrıma; filmi oluşturan sinematografik ögelere ve bunların filmin anlatısını inşa etmek üzere ne tür işlevler üstlendiğine; sinematografik araçların nasıl kullanıldığına ve ne tür motifler oluşturduğuna odaklanan bir film çözümleme yöntemidir. Filmin anlatısı ile filmin biçimi arasında birbirini destekleyen bir ilişki sistemi mevcuttur. Filmde biçim ilkeleri işlev, benzerlik ve yineleme, farklılık ve çeşitleme, gelişme ve uyum/uyumsuzluk olarak sıralanabilir. Neoformalist yaklaşıma göre filmde yaratılan anlamlar açık anlamlar ve örtük anlamlar olmak üzere iki genel kategoriye ayrılabilir. Dahası filmlerde üretilen anlamlar göndergesel anlam, açık anlam, örtük anlam ve semptomatik anlam olmak üzere daha detaylıca sıralanabilir. Diğer yandan filmlerde dört farklı tipte motivasyondan bahsedilebilir. Bunlar kompozisyon motivasyonu, realistik motivasyon, metinlerarası motivasyon ve sanatsal motivasyondur. Geleneksel film çözümleme yöntemleri anlatıyı ve iletilen anlamı öncelerken, neoformalist yaklaşım anlatı ve biçim arasındaki bütünlüklü ilişkiye odaklanır. Bu bağlamda bu makalede öncelikli olarak neoformalist yaklaşımın ne olduğu, film anlatısı ve film biçimi ilkeleri, anlam ve motivasyon tipleri tartışılmış; daha sonra Zeki Demirkubuz’un Aralık 2023’te gösterime giren, ‘Hayat’ filmi neoformalist yaklaşım bağlamında analiz edilmiştir. Bu doğrultuda filmin anlatı yapısı, film biçimini oluşturan ilkelere uygunluğu, filmde farklı katmanlarda üretilen anlam türleri ve motivasyonlar ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Zeki Demirkubuz, Hayat, Neoformalizm, Anlatı Yapısı, Film Biçimi

Narrative Structure and Form Analysis of The Movie “Life” In the Context of Neoformalist Approach in Cinema

Öz

The neoformalist approach was developed by David Bordwell and his wife Kristin Thompson in the early 1980s; the relationship and distinction between form and narrative, plot and story; the cinematographic elements that make up the film and what kind of functions they undertake to build the narrative of the film; It is a film analysis method that focuses on how cinematographic tools are used and what kind of motifs they create. There is a relationship system that supports each other between the narrative of the film and the form of the film. The principles of form in the film can be listed as function, similarity and repetition, difference and variation, development and harmony/dissonance. According to the neoformalist approach, the meanings created in the film can be divided into two general categories: explicit meanings and implicit meanings. Moreover, the meanings produced in films can be listed in more detail as referential meaning, explicit meaning, implicit meaning and symptomatic meaning. On the other hand, four different types of motivation can be mentioned in movies. These are compositional motivation, realistic motivation, intertextual motivation and artistic motivation. While traditional film analysis methods prioritize narrative and conveyed meaning, the neoformalist approach focuses on the integral relationship between narrative and form. In this context, this article primarily discusses what the neoformalist approach is, film narrative and film form principles, meaning and motivation types; Then, Zeki Demirkubuz's movie 'Hayat', which was released in December 2023, was analyzed in the context of neoformalist approach. In this regard, the narrative structure of the film, its compliance with the principles that form the film form, the types of meanings and motivations produced at different layers in the film are revealed.

Anahtar Kelimeler

Zeki Demirkubuz, Life, Neoformalism, Narrative Structure, Film Form

Kaynakça

• Bordwell, D. (1985). Narration in the Fiction Film. Wisconsin: University of Wisconsin Press.
• Bordwell, D. (1996). “The Classical Hollywood Style 1917-1960”. The Classical Hollywood Cinema: Film Style and Mode of Production To 1960. (Der.) J. Staiger ve K. Thompson. London: Routledge. 1-84.
• Bordwell, D.&Thompson, K. (2008). Film Sanatı. (Çev.) Ertan Yılmaz&Emrah Suat Onat. DeKi Basım Yayın. ISBN: 978-9944-492-29-4
• Branigan, E. (1992). Narrative Comprehension and Film. London&New York: Routledge.
• Ecevit, Y. (2014). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Gezer, S. (2018). “Sinema Filminde Anlatı Kuramı ve ‘Diriliş’te Anlatı”. İçinde Perdeyi Aralamak. Semire Ruken Öztürk&Hasan Akbulut (Der.). Ayrıntı Yayınları. (s. 15-38). ISBN:978-605-314-300-0.
• Güçhan, G. (1999). Tür Sineması, Görüntü ve İdeoloji. Eskisehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• İşler, B. (2023). “Sinemada Neoformalist Yaklaşım”. Erciyes İletişim Dergisi, 10(1), s. 467-483.
• Larsen, P. (2002). “Mediated fiction”. A Handbook of Media and Communication Research qualitative and quantitative methodologies. (Der.) K. B. Jensen. (s.117-138). New York: Routledge
• Mutlu, E. (1994). İletişim Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınevi.
• Punday, D. (2003). Narrative Bodies: Toward a Corporeal Narratology. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Sarup, M. (1993). An Introductory Guide to Post-Structuralism and Postmodernism. New York& Londra& Toronto: Harvester Wheatshheaf.
• Sontag, S. (1998). Sanatçı: Örnek Bir Çilekeş. (Çev: Y. Salman ve M. G. Sökmen). İstanbul: Metis Yayınları.
• Söğüt, F. (2020). “Nuri Bilge Ceylan’ın Uzak Filmine Neoformalist Bir Bakış”. Turkish Studies, 15(1), s. 593-605.
• Thompson, K. (1988). Breaking the Glass Armor. Princeton University Press. ISBN: 9780691067247 / 0691067244
• Verne, J. (2023). 80 Günde Devr-i Alem. İthaki Yayınları. ISBN: 9786052651698
• Yaren, Ö. (2013). “Sinemada Anlatı Kuramı”. Z. Özarslan (Der.), Sinema Kuramları-2 Beyaz Perdeyi Aydınlatan Kuramlar (s. 1–27). Su Yayınevi.
• Filmler Bisiklet Hırsızları (1948). Yönetmen: Vittorio De Sica. Senaryo: Cesare Zavattini. Oyn: Lamberto Maggiorani, Enzo Staiola, Lianella Carell. Yapımcı: Ente Nazionale Industrie Cinematografiche (İtalya).
• Hayat (2023). Yönetmen: Zeki Demirkubuz. Senaryo: Zeki Demirkubuz. Oyn: Miray Daner, Burak Dakak, Melis Birkan, Umut Kurt. Yapımcı: Mavi Film.
• Kader (2006). Yönetmen: Zeki Demirkubuz. Senaryo: Zeki Demirkubuz. Oyn: Vildan Atasever, Ufuk Bayraktar, Engin Akyürek, Müge Ulusoy ve Ozan Bilen Yapımcı: Mavi Film.
• Kor (2016). Yönetmen: Zeki Demirkubuz. Senaryo: Zeki Demirkubuz. Oyn: Aslıhan Gürbüz, Caner Cindoruk, Taner Birsel, İştar Gökseven. Yapımcı: Mavi Film.
• Masumiyet (1997). Yönetmen: Zeki Demirkubuz. Senaryo: Zeki Demirkubuz. Oyn: Derya Alabora, Haluk Bilginer, Güven Kıraç, Melis Tuna. Yapımcı: Mavi Film.
• North by Northwest (1959). Yönetmen: Alfred Hitchcock, Senarist: Ernest Lehman. Oyn: Cary Grant, Eva Marie Saint, James Mason, Jessie Royce Landis. Yapımcı: Alfred Hitchcock.