Psychological Resilience, Burnout Levels and Turnover Tendencies Nurses’s Working in Intensive Care

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 264 - 289, 25.08.2025

Fatma Öz , Ömer Faruk Akbuğa

Öz

This research was conducted as a descriptive and correlational study to examine the psychological resilience and burnout levels of nurses working in adult intensive care units, as well as their tendency to leave their jobs. The study also explores the relationships between these factors. The study population comprised nurses working at Eskişehir Osmangazi University Health Practice and Research Hospital, with the sample including nurses from the adult intensive care units of the same hospital. Data were collected online using an introductory characteristics form, the Connor-Davidson Resilience Scale, the Maslach Burnout Inventory, and a turnover tendency scale, following institutional and ethics committee approvals. The research was completed with a total of 256 participants. The participants had an average psychological resilience score of 57.6 ± 19, an average burnout score of 47 ± 14.4, and an average turnover tendency score of 16 ± 5.9. The average scores for the psychological resilience subscales were as follows: perseverance and personal competence (37.1 ± 12), tolerance to negative phenomena (14.8 ± 5.6), and spiritual tendency (5.7 ± 2.6). Correlation analysis revealed a weak positive relationship between burnout and the tendency to quit (β = 0.440; p < 0.001). The average scores of the participants for psychological resilience, burnout, and turnover tendencies are described as medium level. It was concluded that the level of burnout is a significant determinant of the tendency to leave the job. Therefore, it is recommended to implement programs aimed at psychosocially strengthening nurses.

Anahtar Kelimeler

Personnel Turnover , Resilience , Burnout , Intensive Care Nursing.

Yoğun Bakımda Çalışan Hemşirelerin Psikolojik Sağlamlık, Tükenmişlik Düzeyleri ve İşten Ayrılma Eğilimleri

Öz

Araştırma, erişkin yoğun bakımda çalışan hemşirelerin psikolojik sağlamlık ve tükenmişlik düzeyleri ile işten ayrılma eğilimlerini ve aralarındaki ilişkiyi incelemek amacıyla tanımlayıcı ve ilişki arayıcı olarak yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesinde çalışan hemşireler, örneklemini ise aynı hastanenin yetişkin yoğun bakımlarında çalışan hemşireler oluşturmuştur. Araştırmanın verileri, kurum ve etik kurul izinleri alındıktan sonra online ortamda tanıtıcı özellikler formu, Connor-Davidson psikolojik sağlamlık, Maslach tükenmişlik ve işten ayrılma eğilimi ölçeğiyle toplanmıştır. Araştırma, toplam 256 kişi ile tamamlanmıştır. Katılımcıların psikolojik sağlamlık puan ortalaması 57.65 ±18.9 tükenmişlik puan ortalaması 47 ±14.4, işten ayrılma eğilimleri puan ortalaması ise 16 ±5.9’dur. Katılımcıların psikolojik sağlamlık alt ölçeklerinden azim ve kişisel yetkinlik puan ortalaması (37.1±12 olarak), negatif olgulara tolerans düzeyleri 14.8±5.6 ve manevi eğilim düzeyleri 5.7±2.6 olarak belirlenmiştir. İşten ayrılma eğilimi, katılımcıların medeni durumu, yaşı, eğitim düzeyi, çocuk sayısı ve eşlerin çalışma durumuna göre anlamlı derecede farklılık göstermiş, ancak cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Korelasyon analizi sonucunda tükenmişlik ile işten ayrılma eğilimi arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki belirlenmiştir (β=0.440; P<0.001). Katılımcıların psikolojik sağlamlık, tükenmişlik ve işten ayrılma eğilimleri puan ortalamaları orta düzey olarak nitelendirilebilmektedir. Tükenmişlik düzeyinin işten ayrılma eğiliminin anlamlı bir belirleyicisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda, hemşirelere psikososyal güçlendirmeye yönelik programların yapılması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Çalışan Dönüşümü , Psikolojik Sağlamlık , Tükenmişlik , Yoğun Bakım Hemşireliği.

Kaynakça

• Akyürek, M., İ. (2020). Öğretmenlerde tükenmişlik. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(37), 35-47. http://dx.doi.org/10.14582/DUZGEF.2020.138
• Basım, H. N., & Şeşen, H. (2006). Mesleki tükenmişlikte bazı demografik değişkenlerin etkisi: kamu’da bir araştırma. Ege Academic Review, 6(2), 15-23. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/556951
• Basım, H. N., & Şeşen, H. (2010). EFQM mükemmellik modeli uygulamalarının çalışanların tükenmişlikleri üzerine etkisi: sağlık sektöründe bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 201-213. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/30138
• Basım, H. N., & Çetin, F. (2011). Yetişkinler için psikolojik dayanıklılık ölçeği’nin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(2), 104-114. https://www.turkpsikiyatri.com/PDF/C22S2/104-114.pdf
• Başar, U. (2020). Hemşirelerde tükenmişlik sendromu: nedenleri, sonuçları ve önleyici stratejiler. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi. 7(2), 303-39. http://dx.doi.org/10.5222/SHYD.2020.31932
• Bilazer, F. N., Konca, G. E., Uğur, S., Uçak, H., Erdemir, F., & Çıtak, E. (2008). Türkiye’de Hemşirelerin Çalışma Koşulları. Türk Hemşireler Derneği (THD). Odak Ofset Matbaacılık, Ankara, 22-37. https://www.thder.org.tr/turkiye-de-hemsirelerin-calisma-kosullari
• Büte, M., (2011). Nepotizmin iş stresi, iş tatmini, olumsuz söz söyleme ve işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: aile işletmeleri üzerinde bir araştırma, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 177-194. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/50658
• Canadas-De la Fuente, G. A., Vargas, C., San Luis, C., García, I., Cañadas, G. R., & Emilia, I. (2015). Risk factors and prevalence of burnout syndrome in the nursing profession. International journal of nursing studies, 52(1), 240-249. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2014.07.001
• Cao, X., Chen, L., Tian, L., & Diao, Y. (2016). The effect of perceived organisational support on burnout among community health nurses in China: the mediating role of professional self‐concept. Journal of Nursing Management, 24(1), E77-E86. https://doi.org/10.1111/jocn.12915
• Çapri, B., Gündüz, B., & Gökçakan, Z. (2011). Maslach tükenmişlik envanteri-öğrenci formu'nun (mte-öf) türkçe'ye uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Cukurova University Faculty of Education Journal, 40(1), 134-147. https://doi.org/10.21031/epod.97301
• Çiçekli, N., Doğruyol, A., & Ayan, M., (2022). Yoğun bakım hemşirelerinin iş doyumu düzeylerinin belirlenmesi. Hemşirelik Araştırma Geliştirme Dergisi, 22(1-2), 43-52. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1103414
• Doğan, T. (2015). Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenir-lik çalışması [Adaptation of the Brief Resilience Scale into Turkish: A validity and reliability study]. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102. https://toad.halileksi.net/wp-content/uploads/2022/07/kisa-psikolojik-saglamlik-olcegi-toad.pdf
• Erdirençelebi, M., & Ertürk, E. (2018). Çalışanların örgütsel yalnızlık algısının iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerine etkileri. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(2), 603-617. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/451537
• Ergin, C., (1993). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. R. Bayraktar, İ. Dağ (Ed.) VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları. Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Ersoy, A., & Utku, B. D., (2005). Konaklama işletmeleri muhasebe müdürlerinde tükenmişlik sendromu-1. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 26, 43-50. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/425871
• Garcia, G. P. A., & Marziale, M. H. P. (2018). Indicators of burnout in primary health care workers. Revista Brasileira de Enfermagem, 71(5), 2334-42.DOI: http://dx.doi.org/10.1590/0034-7167-2017-0530
• Gillespie, B., M., Chaboyer, W., Wallis, M., & Grimbeek, P. (2007). Resilience in the operating room: developing and testing of a resilience model. J Adv Nurs 59, 427–38. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-2648.2007.04340.x
• Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3, 113-128. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/200204
• Güzelli, D. (2021). Bir üniversite hastanesinde ameliyathanede çalışan hemşirelerin çalışma ortamı ve koşullarının psikolojik sağlamlıkları üzerine etkisi, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi Lisansüstü eğitim enstitüsü, İstanbul.
• İşmar, Z. (2021). Psikolojik sağlamlık ve psikolojik belirtilerin ilişkisinde erken dönem uyum bozucu şemaların rolü, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (burnout) sendromu. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68(1), 29-33. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/98456
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 26, 129-142. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/200210
• Karaırmak, Ö. (2010). Establishing the psychometric qualities of the Connor–Davidson Resilience Scale (CD-RISC) using exploratory and confirmatory factor analysis in a trauma survivor sample. Psychiatry research, 179(3), 350-356. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2009.09.012
• Kervancı, F. (2013). Tükenmişlik sendromunun örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Lee, J. S., Ahn, Y. S., Jeong, K. S., Chae, J. H., & Choi, K. S. (2014). Resilience buffers the impact of traumatic events on the development of PTSD symptoms in firefighters. Journal of Affective Disorders, 162, 128-133. https://doi.org/10.1016/j.jad.2014.02.031
• Luthar, S.S., & Cicchetti, D. (2000). The construct of resilience: implications for interventions and social policies. Development and Psychopathology, 12, 857-885. https://doi.org/10.1017/s0954579400004156
• Marshall, J. C., Bosco, L., Adhikari, N. K., Connolly, B., Diaz, J. V., Dorman, T., Fowler, R. A., Meyfroidt, G., Nakagawa, S., Pelosi, P., Vincent, J. L., Vollman, K.., & Zimmerman, J. (2017). What is an intensive care unit? a report of the task force of the world federation of societies of intensive and critical care medicine. Journal of Critical Care, 37, 270-276. https://doi.org/10.1016/j.jcrc.2016.07.015
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior, 2, 99-113. http://dx.doi.org/10.1002/job.4030020205
• Maslach, C., & Schaufeli, W., B., Leiter, M., P. (2001). Job burnout. Annual review of psychology, 52 (1), 397-422. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.397
• McCann, C. M., Beddoe, E., McCormick, K., Huggard, P., Kedge, S., Adamson, C., & Huggard, J. (2013). Resilience in the health professions: A review of recent literature. International Journal of Wellbeing, 3(1), 60-81. https://doi.org/10.5502/ijw.v3i1.4
• McCarthy, G., Tyrrel, M., P., & Lehane, E. (2007). Intention to “leave” or “stay” in nursing. Journal of Nursing Management, 15, 248-255. https://doi.org/10.1111/j.1365-2834.2007.00648.x
• Mealer, M., Jones, J. & Meek, P. (2017). Factors affecting resilience and development of posttraumatic stress disorder in critical care nurses. American Journal of Critical Care, 26, 184-192. https://doi.org/10.4037/ajcc2017798
• Metin, Ö., & Gök Özer, F., (2007). Hemşirelerin tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 58-66. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/29347
• Morrell, K. (2005). Towards a typology of nursing turn- over: The role of shocks in nurses’ decisions to leave. Journal of Advanced Nursing, 49, 315-322. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2004.03290.x
• O’Brien Palas, L., Duffield, C., & Hayes, L. (2006). Do we really understand how to retain nurses?. Journal of Nursing Management, 14, 262-270. https://doi.org/10.1111/j.1365-2934.2006.00611.x
• Onay, M., & Kılcı, S. (2011). İş stresi ve tükenmişlik duygusunun işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: garsonlar ve aşçıbaşılar. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 363. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/150997
• Öz, F., & Yılmaz-Bahadır, E. (2009). Ruh sağlığının korunmasında önemli bir kavram: psikolojik sağlamlık. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 16(3), 82-89. https://www.hacettepehemsirelikdergisi.org/pdf/pdf_HHD_87.pdf
• Özçetin-Üzar, Y. S., Sarıoğlu, G., & Dursun, S. İ. (2019). Onkoloji hemşirelerinin psikolojik sağlamlık, tükenmişlik ve psikolojik iyi oluş düzeyleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11, 147-164. https://doi.org/10.18863/pgy.589202
• Polat, S., & Uğurlu, C. T. (2009). İlköğretim müfettişlerinin örgütsel bağlılık, mesleki tükenmişlik ve işten ayrılma niyetleri arasındaki ilişki. 1. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, 1-16. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/185933
• Pür, İ. (2023). Hemşirelerde tükenmişlik ile maneviyat arasındaki ilişkinin incelenmesi: nevşehir ili örneği. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 266-293. https://doi.org/10.17859/pauifd.1260410
• Rusbult, C., E., Farrell, D., Rogers, G., & Arch G. Mainous.(1988). Impact of exchange variables on exit, voice, loyalty and neglect: an integrative model of responses to decline job satisfaction. The Academy of Management Journal, 31(3), 599-627. https://link.springer.com/article/10.1007/BF01385048
• Shields, M.A., & Ward, M. (2001). Improving nurse retention in the national health service in england: the impact of job satisfaction on intention to quit. Journal of Health Economics, 20, 677-701. https://doi.org/10.1016/S0167-6296(01)00092-3
• Solgun, C., Tarsuslu, B., Çulhacık, G. D., & Durat, G. (2018). yoğun bakım ünitelerinde çalışan hemşirelerin örgütsel stres düzeyleri ile benlik savunma mekanizmaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Human Rhythm, 4(2), 126-133. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/497296
• Sourdif, J. (2004). Predictors of nurses’ intent to stay at work in a university health center. Nursing and Health Sciences, 6, 59-68. https://doi.org/10.1111/j.1442-2018.2003.00174.x
• Southwick, S. M., Bonanno, G. A., Masten, A. S., Panter-Brick, C. & Yehuda, R. (2014). Resilience definitions, theory, and challenges: ınterdisciplinary perspectives. European Journal of Psychotraumatology, 5(1), 114-128. https://doi.org/10.3402/ejpt.v5.25338
• Tabachnick, B.G., Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. pearson new ınternational edition. https://www.scirp.org/reference/ID=1541229
• Tekingündüz, S., Top, M., & Seçkin, M. (2015). İş tatmini, performans, iş stresi ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkilerin incelenmesi: hastane örneği. Verimlilik Dergisi, 4, 39-64. https://dergipark.org.tr/tr/pub/verimlilik/issue/21773/234017 Tett, R. P. & Meyer, J.P. (1993). Job satisfaction, organizational commitment, turnover intention, and turnover: path analyses based on meta-analytic findings. Personnel Psychology, 46(2), 259-293. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1993.tb00874.x
• Turner, S.B. (2014). The resilient nurse: an emerging concept. Nurse Leader, 12(6), 71-90. https://doi.org/10.1016/j.mnl.2014.03.013
• Yıldırım, Ö. D., Sıvacı, R., Mecit, B. B. T., & Bakı, E. D. (2023). Yoğun bakımda çalışan sağlık personelinde tükenmişlik düzeyinin sosyodemografik değişkenlerle ilişkisi. Kocatepe Tıp Dergisi, 24(2), 154-160. https://doi.org/10.18229/kocatepetip.1076499