Haritalı Musavver Coğrafya-i Umumi (1910) Ders Kitabının İçerik Bakımından İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 117 - 134, 30.12.2019

Hamit Çalışkan , Ali Osman Kocalar

Öz

Bu çalışmayla Osmanlı’nın son döneminde birçok siyasi
olaylara sahne olan toplum hayatında ve eğitim hayatında çok köklü değişiklik
ve yeniliklerin yaşandığı II. Meşrutiyet döneminde okutulan bir ders kitabı
incelenmiştir. Bu dönemdeki coğrafya eğitiminin nasıl olduğu ile ilgili olarak
İbn Nüzhet Cevat Bey tarafından rüştiyelerde okutulmak üzere hazırlanan bir
eser örneklem alınmıştır. “Haritalı Musavver Coğrafya-i Umumi” adlı bu eserde coğrafya
ders kitaplarındaki içeriğin ne olduğu ve içeriğin sunumunun nasıl olduğu hakkında
bilgi vermek amaçlanmıştır. Günümüz Türkçesine “Haritalı Resimli Genel
Coğrafya” olarak çevrilen bu eser resimli bir ders kitabı olması, yaş
seviyesine göre hazırlanmış olması ve ortaokullarda okutulmuş olması bakımından
kıymetlidir.

Çalışmada nitel araştırma yaklaşımı kullanılmış olup veriler
doküman incelemesi yoluyla toplanmış ve elde edilen veriler nitel analize tabi
tutulup araştırmada kullanılabilir duruma getirilmiştir. İnternet ortamında
aslından taranmış hali mevcut olan bu eser öncelikle araştırmacılardan biri
tarafından günümüz Türkçe’sine çevrilmiştir. Daha sonra tarih eğitimcisi ile
birlikte diğer araştırmacı hem çevirinin doğruluğu hem de verilen bilgilerin
uygun şekilde analizi için sınıflandırma yapmıştır.

Araştırmada ders kitabının içerik olarak incelenmesi Talim
ve Terbiye Kurulunun ders kitapları içerik değerlendirme kriterleri dikkate
alınarak yapılmıştır. Buna göre çok farklı sorulara cevaplar aranmış ve bu
bilgiler bulgular kısmında sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, coğrafya eğitimi, ders kitabı, içerik

The Content Analysis of the Mapped and Illustrated Geography Textbook (1910)

Öz

In this study it was examined the
textbook taught during the Ottoman State’s Second Constitutional Monarchy
period where an array of societal and educational radical changes and
innovations took place. In order to undestand the geography education in this
period a sample texbook that taught in Ottoman junior high schools which was
written by İbn Nüzhet Cevat Bey is analysed. With the textbook titled “Mapped
and Illustrated Geography” it is aimed to give information about the content and
presentation of geography textbooks. This book translated into Turkish as
“Haritalı ve Resimli Genel Coğrafya” is important becuase it was prepared for
students studying in Ottoman junior high schools taking into account age
cohort.

In the study qualitative approach
utilised and the data gathered examined through content analysis. A researcher
translated this book that can be found on internet. The researcher
collaborating with a history education academic analysed the accuracy of the
translation of the book and classified it for content analysis. In the study,
the content analysis of the textbook conducted according to the criteria of the
Turkish Education Board. 

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, geography education, geography textbook, content

Kaynakça

• Aktaş, C, M. (2015). Nitel Veri Toplama Araçları. Metin, M. Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. s.339-363, Ankara: Pegem Yayınevi.
• Aydın, F., Kocalar, A.O. (2014). Coğrafya Bölümü Öğrencilerinin Portfolyo Değerlendirmeye İlişkin Görüşleri, Marmara Coğrafya Dergisi, 30:69-85.
• Bilgili, M. (2011). Coğrafya 9 ve 10 sınıf ders kitaplarındaki etkinlikler ölçme ve değerlendirme çalışmaları ve etkileri. Marmara Coğrafya Dergisi. sf 201-217.
• Demirkaya H., (2017). "Sosyal Bilgiler Öğretiminde Ders Kitabı", Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, (Ed. R. Sever, E. Koçoğlu), Pegem Akademi, Ankara, pp.87-101.
• Demirkaya H., Tomal N. (2003). "Lise Coğrafya Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi Ve Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri", Marmara Coğrafya Dergisi, ss.153-169.
• e-mufredat.meb.gov.tr
• Gülersoy, A.E, (2013). İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi, International Journal Of New Trends İn Arts, Sports & Science Education, Volume 2, İssue 1.
• Gümüşçü, O. (2012). Katip Çelebi’den Günümüze Türkiye’de Coğrafyanın Tarihi Serüveni, VII. TÜCAUM Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiri Kitabı, 18-19 Ekim 2012
• İbn-i Nüzhet Cevad Bey (1910). Haritalı Musavver Coğrafyayı Umumi, Numaralı Kasbar Matbaası, 1328 (1910), İstanbul.
• Kızılçaoğlu, A.(2003). Orta Öğretim Coğrafya Ders Kitapları Değerlendirme Ölçütleri, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 8.
• Ölmez, A. (2014). II. Meşrutiyet Devrinde Osmanlı Medreselerinde Reform Çabaları Ve Merkezileşme, Vakıflar Dergisi, 41.
• Özey, R. (1996). Osmanlı Devleti’nde Orta Öğretimde Coğrafya, 2. Ulusal Eğitim Sempozyumu Dergisi, İstanbul.
• Semerci, E. (2004). İlköğretim Türkçe Ve Matematik Ders Kitaplarını Genel Değerlendirme Ölçeği, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 28 No:1 49-54.
• Taş, A.M. (2007). Yeni Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Belirlenmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 17, 519-532
• Türk, İ. C. (2009). II. Meşrutiyet Dönemi Eğitimcisi Satı Bey Ve Coğrafya Öğretimi, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 40, Erzurum.
• Ünlü, M. (2014). Coğrafya Öğretimi, Pegem Akademi, İstanbul.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.