Makedonya Krizinin Çatışmaya Dönüşmeden Önlenmesinde Birleşmiş Milletler’in Rolü

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 2, 574 - 582, 26.11.2025

Osman Şaşkın

https://doi.org/10.54558/jiss.1698892

Öz

Amaç: Bu çalışma, Soğuk Savaş sonrasında Yugoslavya’nın dağılması sürecinde Makedonya’da 1991-2001 yılları arasında ortaya çıkan krizi incelemektedir. Birleşmiş Milletler’in (BM) krizin çatışmaya dönüşmesini veya bölgesel bir istikrarsızlığa yol açmasını önleme çabalarını analiz etmektedir. Bu bağlamda BM’nin yürüttüğü önleyici diplomasi ve arabuluculuk faaliyetleri değerlendirilmekte, sürecin başarıyla yönetilmesinde etkili olan temel faktörler tartışılmaktadır. Çalışmanın amacı, Makedonya örneği üzerinden BM’nin kriz önleme kapasitesini ortaya koymaktır.
Yöntem: Araştırmada birincil kaynaklara dayalı bir vaka analizi yöntemi kullanılmaktadır. BM Güvenlik Konseyi kararları, Genel Sekreter raporları ve UNPREDEP’e ilişkin faaliyet belgeleri temel veri setini oluşturmaktadır. Bu belgeleri tamamlayıcı nitelikte akademik literatür ve tarihsel arka planı sunan ikincil kaynaklar da kullanılmıştır. Analiz kapsamında BM’nin Makedonya krizinde benimsemiş olduğu politikalar, sahadaki uygulamalar ve önleyici diplomasi araçlarının kriz dinamikleri üzerindeki etkileri ayrıntılı biçimde incelenmektedir.
Bulgular: Elde edilen bulgular, BM’nin Makedonya’ya erken müdahalesinin çatışma riskini önemli ölçüde azalttığını göstermektedir. UNPREDEP’in zamanında konuşlandırılması sınır güvenliğini güçlendirmiştir. Ayrıca etnik gerginliklerin tırmanmasını engellemiş ve siyasi diyalog ortamının sürdürülmesine katkı sağlamıştır. Bu önleyici yaklaşım sayesinde Makedonya’nın Yugoslavya’daki diğer bölgelerde yaşanan çatışma sarmalına sürüklenmesi önlenmiştir.
Sonuç: Makedonya krizi, önleyici diplomasi ve erken müdahalenin barışın korunmasındaki belirleyici rolünü gösteren önemli bir örnektir. Kosova ve Bosna-Hersek’teki çatışmalarla benzer unsurlar içermekle birlikte, BM’nin Makedonya’da proaktif davranması krizin silahlı çatışmaya dönüşmesini engellemiştir. Bu bağlamda ülkenin toprak bütünlüğünün ve iç istikrarının korunmasına katkı sağlamıştır. Bu durum uluslararası toplumun krizlere tepkisel değil, proaktif bir yaklaşım benimsemesinin önemini ortaya koymaktadır.
Özgünlük: Literatür incelendiğinde, Makedonya krizine yönelik çalışmaların büyük ölçüde Bosna-Hersek ve Kosova’daki çatışmalarla karşılaştırmalı biçimde ele alındığı görülmektedir. Ackermann (2003) ve Ludlow (2003) BM’nin Makedonya’daki diplomatik faaliyetlerini ayrıntılı biçimde değerlendirirken; Brisson (2017) uluslararası müdahale politikalarını Bosna ve Makedonya örnekleri üzerinden karşılaştırmalı olarak analiz etmektedir. Ancak bu çalışmalar BM’nin Makedonya özelindeki önleyici diplomasi stratejilerine sınırlı düzeyde odaklanmaktadır. Türkçe literatürde ise konu çoğunlukla Balkan krizlerinin genel seyri bağlamında ele alınmakta; Ekinci (2012) ile Coşkun ve Türkoğlu’nun (2002) çalışmaları BM’nin önleyici misyonuna yalnızca dolaylı biçimde değinmektedir. Bu çalışma, literatürdeki söz konusu boşluğu doldurarak Makedonya örneğini barış inşası ve erken müdahale politikaları açısından derinlemesine analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Birleşmiş Milletler , UNPREDEP , Makedonya krizi , önleyici diplomasi

The Role of the United Nations in Preventing the Escalation of the Macedonia Crisis into Armed Conflict

Öz

Aim: This study examines the crisis that emerged in Macedonia between 1991 and 2001 during the dissolution of Yugoslavia after the Cold War. It analyzes efforts of United Nations (UN) to prevent the crisis from escalating into armed conflict or generating broader regional instability. In this context, the study evaluates UN preventive diplomacy and mediation efforts and discusses key factors that contributed to effective management of the process. The primary aim is to demonstrate UN crisis-prevention capacity through the Macedonian case.
Method: The research employs a case study approach based on primary sources. UN Security Council resolutions, Secretary-General reports, and documents relating to UNPREDEP form the core data set. These materials are supported by academic literature and secondary sources offering historical context. The analysis focuses on UN policies during Macedonian crisis, their implementation on the ground, and impact of preventive diplomacy tools on crisis dynamics.
Results: The findings demonstrate that UN early intervention significantly reduced conflict risk in Macedonia. Timely deployment of UNPREDEP strengthened border security, prevented escalation of ethnic tensions, and helped sustain an environment conducive to political dialogue. This preventive strategy enabled Macedonia to avoid sliding into the cycle of violence seen in other parts of former Yugoslavia.
Conclusion: Macedonian crisis illustrates the crucial role of preventive diplomacy and early intervention in maintaining peace. Although it shares comparable dynamics with conflicts in Kosovo and Bosnia-Herzegovina, UN proactive engagement in Macedonia prevented the situation from evolving into armed confrontation. As a result, the country’s territorial integrity and internal stability were preserved. This case highlights the importance of adopting proactive rather than reactive strategies in crisis situations.
Originality: Existing literature often examines the Macedonian crisis alongside conflicts in Bosnia-Herzegovina and Kosovo. Although Ackermann (2003), Ludlow (2003), and Brisson (2017) discuss UN activities to varying extents, they give only limited attention to the specific preventive diplomacy framework applied in Macedonia. In Turkish literature, the issue is usually addressed within the broader context of Balkan crises. This study aims to fill this gap by offering a focused and in-depth analysis of Macedonia in terms of peacebuilding and early intervention.

Anahtar Kelimeler

United Nations , UNPREDEP , Macedonian Crisis , Preventive Diplomacy

Kaynakça

• Ackermann, A. (2003). International intervention in Macedonia from preventive engagement to peace implementation. P. S. Davies, (Ed.), International ıntervention in the balkans since 1995 (ss. 105-119) içinde. London, New York: Routledge.
• Arıboğan, D. Ü. (2002). Uluslararası barış ve güvenliğin sağlanmasında bir araç olarak birleşmiş milletler ve temel sorunları. Avrasya Dosyası BM Özel, 8(1), 128-148.
• Babuna A. (2000). The Albanians of Kosovo and Macedonia: ethnic identity superseding religion. Nationalities Papers, 28(1), 67-92. DOI: https://doi.org/10.1080/00905990050002461
• Biberaj E. (1998). Albania in transition the rocky road to democracy. Colorado: Westview Press.
• Boutros-Ghali, B. (1992). An agenda for peace: preventive diplomacy, peace-making and peace-keeping. New York: The United Nations, 1992.
• Brisson, K. (2017). International ıntervention in Bosnia-Herzegovina and Macedonia from the 1990's through the 2000's. 2017, Syracuse University Honors Program Capstone Projects, 1004. https://surface.syr.edu/honors_capstone/1004/?utm_source=surface.syr.edu%2Fhonors_capstone%2F1004&utmmedium=PDF&utm_campaign=PDFCoverPage (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• Coşkun B. D.& Türkoğlu, E. (2002). Makedonya bıçak sırtında: balkanlar’ın eski model ülkesi, yeni istikrarsızlık unsuru mu?. , M. Hatipoğlu (Der.), Makedonya sorunu dünden bugüne (ss. 119-151) içinde. Ankara: ASAM.
• Daftary, F. (2001). Testing Macedonia. https://www.ecmi.de/publications/issue-briefs/testing-macedonia,(Erişim Tarihi: 11.05.2025).
• Daskalovski, Ž. (2004). The Macedonian conflict of 2001: between successful diplomacy, rhetoric and terror. Institute for East West Studies, 1-53.
• Daskalovski, Z. (2007). Democratic consolidation and the ‘stateness’ problem: the case of Macedonia. Global Review of Ethnopolitics, 3(2), 52-66. https://doi.org/10.1080/14718800408405165.
• Ekinci, D. (2012). Rethinking the role of ınternational organizations in state building: the UN, the OSCE, and the EU in Macedonia since 1991. Z. Daskalovski ve M. Risteska (Ed.), The Macedonian question: 20 years of political struggle into european ıntegration structures (ss. 44-59) İçinde. LIBERTAS.
• Extension of the mandate and increase of the personnel of the un protection force, Resolution 908. http://unscr.com/en/resolutions/908, (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• Former Yugoslavia – UNPROFOR. https://peacekeeping.un.org/sites/default/files/past/unprof_b.htm (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• İşyar Ö. G. & Ahmed, E. (2005). Makedonya Cumhuriyet’inde Arnavut azınlık sorunu. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 217-239.
• Johansen, K. (2001). West should step up Macedonia support. IWPR, 21 Mart 2001, https://iwpr.net/global-voices/west-should-step-macedonia-support, (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• Kenar N. (2005). Bir dönemin perde arkası Yugoslavya. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Koyuncu, Ç. A. & Yılmaz S. (2018). Makedonya’daki istikrarın sürdürülebilirliğinin ohrid çerçeve anlaşması bağlamında analizi. International Journal of Social Inquiry, 11(1), 155-181.
• Latifi, V. (2001). Support for nla fighters grows. IWPR, BCR No. 227. https://iwpr.net/global-voices/support-nla-fighters-grows, (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• Ludlow, D. J. (2003). Preventive peacemaking in Macedonia: an assessment of u.n. good offices diplomacy. BYU Law Review, (2), 761-800.
• Macedonia report: the politics of ethnicity and conflict. ınternational crisis group, 30 October 1997, https://d2071andvip0wj.cloudfront.net/macedonia-report-the-politics-of ethnicity-and-conflict.pdf, (Erişim Tarihi: 11.05.2025).
• Macedonia: the last chance for peace. ICG Balkans Report, International Crisis Group, No. 113, 20 June 2001, https://d2071andvip0wj.cloudfront.net/113-macedonia-the-last-chance-for-peace.pdf, (Erişim Tarihi: 23.02.2021).
• Okur, M. A. (2008). Uzun ateşkesler coğrafyasının zor on yılı: 1990’lardan 2000’lerin başlarına kadar balkanlar’da yaşanan kriz ve çatışmalar. KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 10(1), 9-32.
• Özçelik, S. (2011). Çatışma önleme teorisi ve pratiği: Makedonya ve birleşmiş milletler barış gücü (unpredep) örnek olayı. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 41-65.
• Özlem, K. (2012). Soğuk savaş sonrası dönemde ABD’nin ve Türkiye’nin balkanlar politikalarının Bosna Hersek, Kosova ve Makedonya krizleri örneğinde incelenmesi. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 1(1), 23-39.
• Paintin, K. (2009). States of conflict a case study on conflict prevention in Macedonia. Institute for Public Policy Research.
• Philips, J. (2004). Macedonia: Warlords & Rebels in The Balkans. London and New York: I.B Taurus. Resolution 795 of 11 December 1992. file:///C:/Users/pc/Downloads/S_RES_795(1992)-EN.pdf, (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• Turgay, S. (2025). Birleşmiş Milletler Güney Sudan barışı koruma operasyonu: mandanın uygulanmasına unpol’un katkıları. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 110-127.
• UN Security Council, Resolution 1082, 27 November 1996. http://unscr.com/en/resolutions/doc/1082, (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• UN Security Council, Resolution 1110, 28 May 1997. http://unscr.com/en/resolutions/doc/1110, (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• UN Security Council, Resolution 1140, 28 November 1997. http://unscr.com/en/resolutions/doc/1140, (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• UN Security Council, Resolution 1142, 4 December 1997. http://unscr.com/en/resolutions/doc/1142, (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• UN Security Council, Resolution 1186, 21 July 1998. http://unscr.com/en/resolutions/doc/1186, (Erişim Tarihi: 12.05.2025).
• United Nations Preventive Deployment Force (UNPREDEP)”,2018, https://www.canada.ca/en/department-national-defence/services/military-history/history-heritage/past-operations/europe/unpredep.html, (12.05.2025).
• Ural, S. (2014). Balkanlarda aşırı milliyetçiliğin gölgesinde Kosova ve bağımsızlık. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 149-180.