The Relationship of Vocational Burnout Levels with Circadian Preference and Sleep Variables of Science Teachers

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 4, 39 - 51, 27.12.2019

Kübra Yurduseven , İsmail Önder

Öz

The aim of this study was
to determine the relationship of vocational burnout levels with circadian
preference and sleep variables of science teachers. Three hundred science
teachers working in Kocaeli province participated in the study. Data were
collected using “Demographic Form”, “Maslach Burnout Scale ”and “Composite
Scale of Morningness” and were analyzed with SPSS 21.0 package program. A survey
design was used in the study. In the analysis, it was investigated whether science
teachers' vocational  burnout levels could
be predicted by the variables circadian preference, MSFsc, social jetlag, age,
gender, seniority, educational status, doing their job willingly, satisfaction
with the work environment and motivation to go to school. In addition, associations
among vocational burnout levels, circadian preferences and sleep variables were
examined. According to the results of the analysis, vocational burnout levels
of science teachers were found to be high. Significant positive correlations were
found between vocational burnout scores of science teachers with CSM and MSFsc.
A negative correlation was found between teachers' vocational burnout levels
and their motivation to go to school. Besides, motivation to go to school and
MSFsc predicted vocational burnout levels of science teachers. As a result, one
of the variables predicting vocational burnout of science teachers was found to
be circadian preference. In cases where the sleep pattern of the individuals
due to circadian rhythm is not compatible with the working hours of their
profession, the individual cannot sleep adequately which may result in stress and
increase their vocational burn out levels. 

Anahtar Kelimeler

Circadian Rhythm, MSFsc, Social Jetlag, Vocational Burnout, Morningness-Eveningness Preference

Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri ile Günlük Ritim Tercihi ve Uyku Değişkenleri Arasındaki İlişki

Öz

Bu araştırma, fen bilimleri öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik
düzeyleri ile günlük ritim tercihleri ve uyku değişkenleri arasındaki ilişkiyi
tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmaya Kocaeli ilinde görev yapan 300 fen
bilimleri öğretmeni katılmıştır. Veriler, “Kişisel Bilgi Formu”, “Maslach
Tükenmişlik Ölçeği” ve “Karma Sabahçıl Ölçeği” kullanılarak toplanmış ve SPSS
21.0 paket programı ile analiz edilmiştir. Çalışmada tarama modeli
kullanılmıştır. Analizlerde fen bilimleri öğretmenlerinin günlük ritim tercihi,
MSFsc, sosyal jetlag, yaş, cinsiyet, kıdem, öğrenim durumu, mesleğini isteyerek
yapma, çalıştığı ortamdan memnuniyet ve okula gitme motivasyonu değişkenlerine
bakılarak mesleki tükenmişlik düzeylerinin yordanıp yordanmadığı
araştırılmıştır. Bunun yanında mesleki tükenmişlik düzeyi, günlük ritim tercihi
ve uyku değişkenleri arasındaki ilişkiler ve bu değişkenlerin durumu
incelenmiştir. Analiz sonuçlarına göre fen bilimleri öğretmenlerinin mesleki
tükenmişlik düzeyleri yüksek çıkmıştır. Fen bilimleri öğretmenlerinin mesleki
tükenmişlik puanları ile CSM ve MSFsc arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki
bulunmuştur. Ayrıca öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile okula
gitmedeki motivasyonları arasında negatif yönde bir ilişki tespit edilmiştir.
Bunun yanında okula gitme motivasyonu ile MSFsc’nin mesleki tükenmişlik
düzeyini yordadığı görülmüştür. Sonuçta fen bilimleri öğretmenlerinin mesleki
tükenmişlik düzeyini yordayan değişkenlerden birisinin günlük ritim tercihi
olduğu görülmüştür. Bireylerin günlük ritimden kaynaklı uyku düzeni mesleğin
çalışma saati ile uyumlu olmadığı durumlarda kişi yeterli uyku uyuyamadığı için
stres oluşabilmekte ve bu durum tükenmişlik düzeyini artırabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mesleki Tükenmişlik, Günlük Ritim, Sosyal Jetlag, MSFsc, Sabahçıl-Akçamcıl Tercihi

Kaynakça

• Adan, A. ve Natale V. (2002). Gender Differences In Morningness – Eveningness Preference. Chronobiol Int, 19, 709–720.
• Adan A., Caci H. ve Prat G. (2005). Reliability of the Spanish version of the Composite Scale of Morningness. European Psychiatry, 20, 503–509. doi: 10.1016/j. eurpsy.2005.01.003
• Akıncı, E. ve Orhan, F. E. (2016). Sirkadiyen ritim uyku bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8, 178-189.
• Barut, Y. ve Kalkan, N. (2002). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Öğretim Elemanlarının Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 66-77
• Beşoluk, Ş. (2011). Morningness–eveningness preferences and university entrance examination scores of high school students. Personality and Individual Differences, 50(2), 248-252.
• Bilen, K., Ercan, O., ve Doğruluk, S. (2016). Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlikleri İle Öğretim Programına İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 115-136.
• Cherniss, C. (1980). Professional Burnout in Human Organizations. Newyork: Praeger.
• Çavuş, M. F., Gök, T. ve Kurtay, F. (2007). Tükenmişlik: meslek yüksekokulu akademik personeli üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 97-108.
• Değirmenci, İ. ve Özbayer, R. (2011). Sirkadiyen Saat, Hücre Döngüsü ve Kanser. Dicle Tıp Dergisi, 38 (4): 514-518.
• De Souza, J. C., Oliveira, M. L. C. D., de Sousa, I. C. ve Azevedo, C. V. D. (2018). Gender differences in sleep habits and quality and daytime sleepiness in elementary and high school teachers. Chronobiology international, 35(4), 486-498.
• De Souza, J. C., de Sousa I. C., Maia, A. P. L. ve de Azevedo, C. V. M. (2012). Sleep patterns of teachers and adolescents who attend school in the morning, Biological Rhythm Research, 43(1), 65-72. DOI: 10.1080/09291016.2011.638156
• Dorman, J. (2003). Testing A Model For Teacher Burnout. Australian Journal Of Educational & Developmental Psychology, 3, 35-47.
• Drake, C., Nickel, C., Burduvali, E., Roth, T., Jefferson, C., ve Pietro, B. (2003). The pediatric daytime sleepiness scale (PDSS): Sleep habits and school outcomes in middle-school children. Sleep, 26(4), 455–458.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı, 143-154.
• Etzion, D. (1987). Burnout: The hidden agenda of human distress. Telaviv: TelAviv University.
• Friedman, I. A., ve Farber, B. A. (1992). Professional self-concept as a predictor of teacher burnout. Journal of Educational Research, 86, 28-35.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of Social İssues, 30(1), 159-165.
• Giannotti, F., Cortesi, F., Sebastiani, T. ve Ottaviano, S. (2002). Circadian preference, sleep and daytime behaviour in adolescence. Journal of sleep research 11;191-9.
• Horne, J. A. ve Ostberg, O. (1976). A self-assessment questionnaire to determine morningness-eveningness in human circadian rhythms. International journal of chronobiology, 4(2). 97-110.
• İnce, N. B., ve Şahin, A. E. (2015). Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formu’nu Türkçe’ye Uyarlama Çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(2).
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. 15. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kerkhof, G. A., ve Van Dongen, H. P. A. (1996). Morning-type and evening-type individuals differ in the phase position of their endogenous circadian oscillator. Neuroscience Letters, 218, 153–156.
• Keskin, N. ve Tamam, L., (2018), Ruhsal Bozukluklarda Uyku, Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 27(1):27-38, doi:10.17827/aktd. 8;27(1):27-38 339137
• Konur, K., Ayas, A. ve Konur, B. (2010). Fen ve Teknoloji Dersi Kılavuz Kitaplarının Kullanım Sürecine İişkin Öğretmen Görüşleri, Milli Eğitim Dergisi, 40(185), 227-239.
• Marek, T., Schaufeli, W. B. ve Maslach, C. (2017). Professional burnout: Recent developments in theory and research.London: Routledge.
• Masal, E., Randler, C., Beşoluk, Ş., Önder, İ., Horzum, M. B. ve Vollmer, C. (2015). Effects of longitude, latitude and social factors on chronotype in Turkish students. Personality and Individual Differences, 86, 73-81.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2(2), 99-113.
• Maslach, C. (2003). Job burnout: New directions in research and intervention. Current Directions in Psychological Science, 12(5), 189-192.
• Oswin, M. (1978). Children living in long stay hospitals. London: Heinemann.
• Önder, İ., Beşoluk, Ş. ve Horzum, M. B. (2013). Psychometric properties of the Turkish version of the composite scale of morningness. The Spanish journal of psychology, 16, 106-111.
• Piccinelli, M., Wilkinson, G. (2000). Gender differences in depression: Critical review. Br J Psychiatry, 177, 486–92.
• Posey, T. B. ve Ford, J. A. (1981). The Morningness–Eveningness Preference of College Students as Measured by the Horne and Ostberg Questionnaire. Int. J. Chronobiol, 7, 141–144.
• Randler, C. ve Frech, D. (2009). Young people’s time-of-day preferences affect their school performance. Journal of Youth Studies, 12(6), 653–667.
• Roenneberg, T., Wirz-Justice, A. ve Merrow, M. (2003). Life between the clocks: Circadian temporal patterns of human chronotypes. Journal of Biological Rhythms, 18, 80–90.
• Roeser, K., Meule, A., Schwerdtle, B., Kübler, A., & Schlarb, A. A. (2012). Subjective sleep quality exclusively mediates the relationship between morningness-eveningness preference and self-perceived stress response. Chronobiology international, 29(7), 955-960.
• Seferoğlu, S. S., Yıldız, H. ve Yücel, Ü. A. (2014). Öğretmenlerde tükenmişlik: Tükenmişliğin göstergeleri ve bu göstergelerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(174), 348-364.
• Sılığ, A. (2003). Banka çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No:124676).
• Tekeli, S. (2009). Lise son sınıf öğrencilerinin uyku kalitelerinin ve sınav kaygılarının değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No: 267613).
• Yetkin, S., ve Aydın, H., (2014), Bir Semptom ve Bir Hastalık Olarak Uykusuzluk, Türk Uyku Tıbbi Dergisi, 1:1-8. DOI: 10.4274/jtsm.01