MODERNLEŞMENİN EKSENİNDE KADIN İNŞASI:1956-1976 HAYAT MECMUASI ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 15, 52 - 73, 30.08.2024

Figen Şengül

https://doi.org/10.46236/jovosst.1499812

Öz

İçinde bulunduğumuz toplumsal yapı kişilik özelliklerimizi, tüketim alışkanlıklarımızı, kendilik algımızı biçimlendirmekte olduğu düşünüldüğünde Osmanlıda tarihsel süreç içerisinde kadının toplumsal yapı içerisinde her dönem konjonktürel koşullara göre farklı konumlandırıldığı görülmektedir. Kadının Osmanlıdan günümüze tarihsel süreç boyunca konumlanışı itibariyle bir tüketim nesnesi ya da süreç öznesi konumuna getirilerek içinde bulunduğu toplumsal yapı tarafından inşa aracı olarak kullanıldığı söylenebilmektedir. Bu inşa Batılı kadın, Cumhuriyet kadını, Modern kadın şeklinde her dönem farklı bir niteliğe bürünerek eklemlenmelerle devam etmektedir. Nitekim kadın farklı nitelikleri bünyesinde barındırmaya ve toplumsal yapıyı bu nitelikler nezdinde temsil et(tiril)meye devam etmektedir. Günümüzde bu temsil ise medya aracılığıyla kitlelere aktarılmaya devam etmektedir. Medyanın sahip olduğu bu inşa gücü kadının bu süreçteki konumu sosyal inşa kuramı nezdinde irdelenerek ve Hayat mecmuası çerçevesinde veriler içerik analizi yapılarak bu verilerde frekans analizi tabloları oluşturulup kelimelerin kullanım sıklığına göre hangi temaların ele alındığı ve bu temalarda kadının konumu irdelenmektedir. Ardından kadın temalı içeriklere söylem analizi yapılarak bu inşa süreci ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Bu araştırma ile 1957 ve 1976 yılları arasında magazin haberciliğinin ilk örneği olan Hayat Mecmuası üzerinden kadın kimliğinin bu yıllar içerisinde yaşadığı değişim ve toplumsal roller nezdinde nasıl konumlandırıldığı ele alınarak tarihsel süreçte inşanın toplumsal perspektifte nasıl işlendiği aydınlatılmaya çalışılacaktır. Tanzimat ile birlikte modernleşme hareketlerinin sonucu kadın kimliği inşa süreci cumhuriyet döneminde devam etmektedir. Bu çalışma ile erken cumhuriyet döneminin ardından ilerleyen süreçte bu inşanın nasıl bir seyir izlediği döneminin ilk örneği olan magazin dergisi üzerinden toplumsal rollerin irdelenmesiyle somutlaştırılacaktır. Literatürde hayat mecmuası üzerinden kadın kimliği inşasının ele alındığı bir çalışma bulunmamakla birlikte bu çalışmayla literatürdeki bu açık giderilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hayat Mecmuası, Kadın, Modernleşme, İnşa, Toplumsal Cinsiyet, Dergi.

Destekleyen Kurum

YÖK 100/2000 Doktora Projesi

THE CONSTRUCTION OF WOMAN ON THE LINE OF MODERNIZATION: THE EXAMPLE OF HAYAT MAGAZINE (1956-1976)

Öz

Our personality characteristics, our consumptional behaviours and our sence of self were formed by Social structure. Throughout the historical process from the Ottoman to nowadays the woman was formed by social structures too.This process was formed like these images: Western women, Republican women, Modern women.Woman was reformed to continue on each period. This nowadays continued via media. The power of the construction of media , the placement of the woman in this process will be examined with social construction and the results will analized with content analizing and critical discourses within Hayat Magazine. Consequently, this constructivism process will be illuminated with all its parts. By discussing how women were positioned through Hayat magazine, the first example of magazine journalism, 1956-1976, and how the female identity was positioned in the terms of the changes and social roles it experianced during this years it will be tried to shed light on how the construction was handled in social perspective in this historical process. The process of building women’s identity as a result of modernization movements with Tanzimat continues during the Republition period. In this study, the course of this construction during the republition period will be concretized by examining social roles through the tabloid magazine, which is the first example of the period. Although there is no study in the literature that deals with construction of women’s identity through life magazine, this gap in the literatüre will be tried to be eliminated with this study.

Kaynakça

• Acun, F. (2007). Görsel Verilerde Kadın İmajı (1923-1960). SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. (16) ,91-112. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sufesosbil/issue/11422/136455
• Akanyıldız, R. Ç. (2010). Perfect Bodies Ideal Women: Beauty, The Female Body and The Construction of Femininity in Popular Magazines in Turkey in the 1990s (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Akpınar, B. T ve Gülboy, G. P. E. (2023). Ulus İnşa Sürecinde Milliyetçiliğin Toplumsal Cinsiyet İnşası, Uluslararası İlişkiler Diplomasi Dergisi.5(1),43-62.
• Altay, Y. K. (2018) Reklamlarda Kullanılan Güzellik Kavramının Yeniden Tanımlanması: Güzellik Temsilleri Üzerine Göstergebilimsel Analiz (Yüksek Lisans Tezi). Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,İstanbul.
• Altınkaynak, Y. (2004). Milli Mücadele Romanında Kadın Tipleri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aydın, H. (2015). Meşrutiyetten Cumhuriyete Türkiye’de Kadın. Current Research in Social Sciences. 1(3). 84-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/curesosc/issue/4356/59576
• Aytekin, C. A. ve Altındağ, G. (2020). Sanatta Ölçülebilen Güzellik ve Sonsuz Olan Çirkinlik:Aksiyolojik Açıdan Güzel ve Çirkin Estetiği. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi.5(9),111-125. Doi Number: 10.32579/mecmua.649279
• Barthes, R. (2014). Çağdaş Söylenler (1. Baskı). Metis Yayınları.
• Baudrillard, J. (2018). Tüketim Toplumu (11. Baskı). Ayrıntı Yayınları.
• Baudelaire, C. (2017). Modern Hayatın Ressamı (9. Baskı). İletişim Yayınları.
• Belkıs, Ö. ve Kankaystın, D. (2018). Sanatın Gölgedeki Kadınları. (1. Baskı). Ayrıntı Yayınları.
• Berkes, N. (2018). Türkiye’de Çağdaşlaşma (26. Baskı). YKY Yayınları.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi Teknikler ve Örnek Çalışmalar (1. Baskı). Siyasal Ktbv.
• Börekçi, Ü. A. O. (2014). Muhalif Aydın Romanlar Üzerinden Bir Zihniyet Okuması (1. Baskı). İmge Ktbv.
• Caporal, B. (1999). Kemalizm’de ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını, İstanbul:Yeni Gün Haber Ajansı Basın Yay. https://tr.scribd.com/doc/30770355/KEMAL%C4%B0ZMDE-ve-Kemalizm-Sonras%C4%B1-Turk-Kad%C4%B1n%C4%B1
• Cihan, E. Z. (2018). Modernleşme ve Kadın. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 269-280. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kusbd/issue/35805/383334
• Çakır, S. (2016). Osmanlı Kadın Hareketi (5. Baskı). Metis Yay.
• Çiçek, A. C., Aydın ,S., Yağcı, B. (2015). Modernleşme Sürecinde Kadın: Osmanlı Dönemi Üzerine bir İnceleme, KAÜ İİBF Dergisi. 6(9), 269-284. DOI:10.18025/kauiibf.99074
• Dökmen, Z. (2017). Toplumsal Cinsiyet Sosyal Psikolojik Açıklamalar (8. Baskı). Remzi kitabevi.
• Eagly, A. H. (2013). Sex differences in Social Behavior: A Social-Role Interpretation. Lawrence Erlbaum Associates. New York: Purdue University.
• Eke, N. P. (2023). Cumhuriyet Kadınının Değişen Silüeti: İdeolojik bir Araç Olarak Güzellik Yarışmaları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 23(Özel Sayı), 147-170.
• Findley, Carter V. (2017). Modern Türkiye Tarihi (6. Baskı). Timaş yay.
• Güler, S. (2012). Cumhuriyet Romanında Yeni Bir Dönem 1950’li Yıllar. İstanbul University Journal Of Sociology.3(12),71-80.
• Günay V.D.,ve Parsa, A.F. (2012). Görsel Göstergebilim İmgenin Anlamlandırılması (1. Baskı). Es Yayınları.
• İnceoğlu, Y. ; Kar, A. (2016). Kadın ve Bedeni (2. Baskı). Ayrıntı yayınları.
• İzmir, M. (2015). ,Lacancı Psikanaliz ve Karakter Çözümleme (1.Baskı). İmge kitabevi.
• Karabulut, M. (2013). Tanzimat Dönemi Türk Romanında Kadın Üzerine Tematik Bir İnceleme. Erdem Dergisi. (64), 49-69. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erdem/issue/43775/537490
• Kaymaz, İ. Ş. (2010). Çağdaş Uygarlığın Mihenk Taşı: Türkiye’de Kadının Toplumsal Konumu, Atatürk Yolu Dergisi, 12(46), 333-66. https://doi.org/10.1501/Tite_0000000328
• Kurnaz, Ş. (1991). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı.
• Kümbetoğlu, B. (2016). Değersizleştirme Kadın Bedeninin Maruz kaldığı Şiddet”. Kadın ve Bedeni (2. Baskı). Ayrıntı yayınları.
• Künüçen, H. (2001). Türk Sinemasında Kadının Sunumu Üzerine, Kurgu dergisi. 28(18), 51-64. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/1368?locale-attribute=en
• Macit, A. (2020). Bir Güzellik Miti Olarak Kozmetiğin Yeni Medyada Algı Yaratısı: İnstagram’da İnfluencer (Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Macionis, J. J. (2017). Sosyoloji (V. Akan, Çev.) (13. Baskı). Nobel yayınları.
• Newman, D. M. (2016). Sosyoloji Günlük Yaşamın Mimarisini Keşfetmek (D. A. Arslan, Çev.) (3. Basım). Nobel Yayınları.
• Olgundeniz,S. S. ; Çatalcalı, A. (2011). Dergi Kapaklarında Kullanılan Haber Başlıklarının Dili ve Söylemi: Diyet ve Moda Haberleri Aracılığıyla Oluşturulan Kadın Kimlikleri, Selçuk İletişim fakültesi dergisi. 7(2), 174-191. https://doi.org/10.18094/si.91276
• Ortaylı, İ. (2018).Batılılaşma Yolunda (8. Baskı). İnkılap Yayınları.
• Özkiraz, A. ve Arslanel, M. N. (2011). İkinci Meşrutiyet Döneminde Kadın Olmak, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi.3(1),1-10. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobiadsbd/issue/11351/135635#article_cite
• Sancar, S. (2017). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti (4. Baskı). İletişim yayınları.
• Sekmen, M. (2017). Yeni medyada Beden, Güzellik ve Tüketim İlişkisinin Eleştirel Bağlamda İncelenmesi. (Doktora Tezi). Atatürk üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Şeker, A. (2017). Türk Romanında Toplumsal Cinsiyet Açısından Kadın temsillerine Yönelik Sosyolojik bir İnceleme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 10(54), 641-652. DOI:10.17719/jisr.20175434629
• Sırcat, G.S. (2023). İnfluencerlar ve Güzellik Algısı: İnstagram Kullanıcıları Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Smith, P., Riley, A. (2016). Kültürel Kurama Giriş.(1. Baskı). Dip not yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2016). Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma (3. Baskı). Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Turan, N. S. (2013). Modernleşmeyi Semboller Üzerinden Okumak: Son Dönem Osmanlı Kadınının Kıyafetlerinde Değişim ve Toplumsal Tartışmalar, Kadın Araştırmaları Dergisi. 1(12),103-138. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/7224
• Ülken, H.Z. (2019). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi (16. Baskı). Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Ünser, H. İ. (2021). Enstitü Çıkışlı Yazarların Köy Gerçeğine Yaklaşımları (1950-1960), Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 61(2), 709-722.
• Wodd, L. A. , Kruger, R. O. (2000). Doing Discourse Analysis Method for Studying Action in Talk and Text. USA:Sage Publications.
• Woolf, N. (2002). The Beauty myth:How images of Beauty are used against women, New York:Morrow Comp.
• Yılmaz, A. (2010). Osmanlı’dan Cumhuriyete Kadın Kimliğinin Biçimlendirilmesi, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. (9), 191-212. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/233412
• Tifdruk Baskı (2024). Tifdruk Baskı özellikleri. https://www.geocities.ws/matbaa19myo/tifdruk.html