UYUYAN GÜZEL MASALINDAN MALEFİZ FİLMİNE ÖTEKİLEŞTİRMENİN YENİDEN ÜRETİMİ: CADI PROTOTİPİNİN TERS YÜZ EDİLMESİ Mİ?

Yıl 2020, Sayı: 6, 111 - 130, 28.12.2020

Kinem Tokdemir

Öz

Sözlü anlatı geleneğinin bir türü olan masallar kültürden kültüre, ülkeden ülkeye aktarılan ve popüler kültür içine yerleşerek yayılan türlerdir. Grimm Masalları’ndan Uyuyan Güzel, kadınlara karşı cinsiyetçi öğeler barındıran bir masaldır. Bu masalda cadı kötülüğü, zalimliği, çirkinliği, bela ve düzensizliği simgelemektedir. Eril dilin hâkim olduğu masallarda cadı prototipinin karşı pozisyonunda güzel, mutlu, sadık ve sabırlı gibi özellikleriyle masum kadın yer almaktadır. Dolayısı ile masal metinlerinde iki zıt kadın temsili yer almaktadır. Çeşitli sembolik kodlarla kadının masal içinde temsiliyeti ve cinsiyetçi öğeler, açık veya örtük olarak okuyucuya aktarılmaktadır. Masaldan uyarlanan Malefiz filminde ise klasik cadı prototipinde bazı önemli değişiklikler dikkat çekmektedir. Buna göre sinema versiyonunda, olaylar cadının gözünden aktarılırken, cadı güçlü ve bağımsız bir karakter olarak sunulmaktadır. Cadı prototipinin iki eserde farklı temsil edilmesi, kadınlık rolünün yeniden üretimi ve cinsiyetçi kalıpların eleştirisi açısından önem arz etmektedir. Söz konusu farklılığın, ötekileştirici olmayan bir yeniden üretime ne kadar imkân sunduğunu incelemek eleştirel bir mesafeyi gerektirmektedir. Bu makale, Uyuyan Güzel masalı ve Malefiz filmindeki cadı prototiplerinin bir karşılaştırmasını sunarak, cadılık ve kadınlık ile ilgili açmazları analiz etmeyi amaçlamaktadır. Makalede ilk olarak ‘yeniden üretim’ kavramı üzerinden durulmuştur. Ardından klasik cadı prototipinin özellikleri üzerinde durulmuştur ve Uyuyan Güzel masalı incelenmiştir. Daha sonra Malefiz filminin animasyon filmi ve sinema filmi üzerinden bir analiz yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cadı Prototipi, Kadın, Masal, Ters Yüz Etme, Yeniden Üretim

Kaynakça

• A Squal to the Student’s Manual, being an Ethmological and Explanatory Vocabulary of Words Derived from the Latin, e-book, London: John Hill BlackFriars.
• Abrevaya, E. (2015) Yüceltme Olarak Annelik, Annelik dergisinin içinde, Cogito 81, 201-206, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Akal, C. B. (1998). İktidarın Üç Yüzü. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Akın, H. (2002). Cadının Cinsiyeti Kadındır, Kebikeç 1, 157-166.
• Akın, H. (2014). Johann Weyer ve Melankolik Cadılar, Tarih Okulu Dergisi (TOD) 7 (X), 391-414.
• Aksan, Y. (2013). “1450-1750 Yılları Arasında Avrupa’da Cadılık”, Tarih İncelemeleri Dergisi 18, no.2, 355-368.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Çev. A. Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Badinter, E. (2011). Kadınlık Mı? Annelik Mi?. (Çev. A. Ekmekci). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Beauvoir, S. (1993). Kadın “İkinci Cins”: Genç Kızlık Çağı, (Çev: B. Onaran). İstanbul: Payel Yayınları.
• Bilgin, R. (2016). Geleneksel ve Modern Toplumda Kadın Bedeni ve Cinselliği, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 26, no. 1, 219-243.
• Boratav, P. N. (2009). Zaman Zaman İçinde. Ankara: İmge Yayınları.
• Boratav, P. N. (2015). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2015a). Pratik Nedenler. (Çev. H. U. Tanrıöver). İstanbul: Hil Yayın.
• Bourdieu, P. (2015b). Televizyon Üzerine. (Çev. A. Bakım). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2018). Eril Tahakküm. (Çev. B. Yılmaz). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Chakraborty, S. (2019). The Sleeping Beauty Wakes Up: A Feminist Interpretation of Fairy Tales. West Bengal: Penprints Publications.
• Collin, F. ve Laborie, F. (2015). Annelik, H. Hırata vd. (Haz.), Eleştirel Feminizm Sözlüğü içinde, Ankara: Dipnot Yayınları, 39-45.
• Çevik, M. (2008). Türkiye’de Batı Masalları ve Çocuklarımız, Gazi Türkiyat Dergisi 3, 115-130.
• Dyhouse, C. (2015). Gösteriş: Kadınlar, Tarih ve Feminizm, (Çev. D. Akın). İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Erus, Z. Ç. ve Gürkan, H. (2012). Toplumsal Cinsiyet ve Sinemaya Yansıması: Yeniden Çekimler Aracılığıyla Japon ve Amerikan Sinemalarında Kadının Temsiline Bir Bakış, Selçuk İletişim 7, no. 3, 206-217.
• Federici, S. (2001). Caliban ve Cadı: Kadınlar, Beden ve İlksel Birikim. (Çev. Ö. Karakaş). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Foucault, M. (2015). İktidarın Gözü, Seçme Yazılar 4. (Çev. I. Ergüden). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Geronimi, G. (Director). (1959). Sleeping Beauty (Film). United States of America; Walt Disney Productions.
• Gillot, P. (2009). Althusser ve Psikanaliz. (Çev. N. Başer). Ankara: Epos Yayınları.
• Glick, P. ve Fiske, S. T. (1996). The Ambivalent Sexism Inventory:Differentiating Hostile and Benevolent Sexsism, Journal of Personality ans Social Psychology 70, no.3, 491-512.
• Grimm, W.-J. Uyuyan Güzel. İstanbul: Bordo Siyah Basım.
• Horsley, R. J. ve Horsley, R. A. (1987). On the Trail of the ‘Witches’: Wise Women, Midwives and the European With Hunts, Women in German Yearbook 3, 1-28.
• Jung, C. G. (2005). Dört Arketip. (Çev. Z. A. Yılmazer). İstanbul: Metis Yayınları.
• Karaküçük, S. A. (2010). Korkunun Kadınları: Cadılar ve Cadıcılık, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 13 ,no. 2, 41-64.
• Maier, C. (2007). No Kid: Çocuk Yapmamak İçin 40 Neden. (Çev. Z. C. Özatalay). İstanbul: Esen Kitap.
• Mayo, P. (2013). Antonio Gramsci ve Yetişkin Eğitimine Katkısı, Gramsci ve Eğitsel Düşünce kitabının içinde, (Çev. O. Gayretli). İstanbul: Kalkedon Yayınları, 13-18.
• Noddings, N. (1989). Women and Evil. Berkeley: University of California Press.
• Özsöz, C. (2014). Pierre Bourdieu: Simgesel Şiddet, Eğitim, İktidar, Pierre Bourdieu kitabının içinde, Cogito 76, 290-311. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Plumwood, V. (2004). Feminizm ve Doğaya Hükmetmek. (Çev. B. Ertür). İstanbul: Metis Yayınları.
• Popp, V. (2017). Masalın Biçimbilimi. (Çev. M. Rıfat ve S. Fırat). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Reed, E. (2012). Kadının Evrimi I: Anaerkil Klandan Ataerkil Aileye. (Çev. Ş. Yeğin). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Rowe, K. E (1979). Feminism and Fairy Tales, Women’s Studies, 6, 237-257.
• Sakaoğlu, S. (2015). Masal Araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Schaeffer, J. (2015). Kadın Kanının Kırmızı İpliği, Annelik dergisinin içinde, (Çev. O. Türkay), Cogito 81, 168-191. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sezer, M. Ö. (2014). Masallar ve Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Smith, A. (2015). Letting Down Rapunzel: Feminism’s Effects on Fairy Tales, Children’s Literature in Education, 46, 424-437. Stromberg, R. (Director). (2014). Maleficient (Film). United States of America; Walt Disney Productions.
• Tatar, M. (1987). The Hard Facts of the Grimms’ Fairy Tales. New Jersey: Princeton University Press.
• Thomas, P. D. (2013). Gramsci’de Diyalektik Hegemonya, (Çev. R. Caner), Gramsci-II kitabının içinde, Felsefelogos, yıl. 17, sayı. 48, 11-17, İstanbul: Fesatoder Yayınları.
• Tokdemir, K. (2019). Kötü Kadın/İyi Kadın Zıtlığı: Batı ve Doğu Masallarında Cadı Prototipinin İncelenmesi, Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 3, no. 1, 38-50.
• Yaraman, A. (2017). Toplumsal Değişme ve Kadında Erkeksilik, Psikanaliz Yazıları Erkeksilik kitabının içinde, Haz. Ayça Gürdal vd., İstanbul: Bağlam Yayınları, 51-58.
• Yaraman, Ayşegül (2002). Toplumsal Cinsiyetin Üretimi ve Yeniden Üretimi Bağlamında Psikoloji, Sosyal Psikoloji ve Medya Araştırmalarında Feminist Eleştiri, Toplumbilim, 2.
• Yi, S. (2018). A Feminist Reading on Sleeping Beauty, English Literature and Language Review, 4, no. 7, 106-111.
• Zipes, J. (2018a). Peri Masalları ve Yıkma Sanatı: Çocuklar İçin Klasik Masal Türü ve Uygarlık Süreci. (Çev. Z. Ç. Kanburoğlu). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Zipes, J. (2018b). Dayanılmaz Peri Masalı: Bir Türün Kültürel ve Toplumsal Tarihi. (Çev. V. Atmaca). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Zolkover, A. (2008). Fairy Tales and Feminism: New Approaches (Review), Journal of American Folklore, 121 (481), 370-371.