LİBERALİZM VE SOSYALİZMDE BİREY(CİLİĞ)İN ONTOLOJİK ÇIKMAZI

Yıl 2020, Sayı: 6, 1 - 19, 28.12.2020

Mehmet Zeki Duman

https://doi.org/10.48131/jscs.811282

Öz

Günümüz toplumlarında siyasal sistemlerin ve ideolojilerin en çok üzerinde durduğu temel kavramlardan birisi de birey ve bireyciliktir. Zira moderniteyle beraber, yasama, yargı ve yürütme gibi toplumun yönetimsel mekanizmalarını oluşturan siyasi sistemler ve dünyayı anlamamıza ve yorumlamamıza imkân veren ideolojiler, toplumun özel bir anlam yüklediği bireyin; ontolojik, politik ve ahlaki açıdan nasıl ele alınması ve tanımlanması gerektiği konusunda önemli tartışmalara girmişlerdir. Bu tartışmaların odağında bireyin yer almasının temel nedeni ise, söz konusu sistem ve ideolojilerin oluşturmak istedikleri rejimlere uyan/uygun bir yurttaş/yoldaş kimliğini yaratmak istemeleridir. Çünkü hem siyasalar hem de ideolojiler, her zaman için ideal bir birey anlayışını ve adil bir düzen tasavvurunu savunmuş ve bu hayalin gerçekleşebilmesi için de işe, öncelikle birey/bireycilikten başlamışlardır. Nitekim kökeni, her ne kadar 17. yüzyıla kadar götürülse de 19. yüzyılın başından itibaren reel ekonomi-politik bir sistem olarak tekamül etmiş ve halen günümüz dünyasında birçok farklı düşünce, değer ve inancı kucaklamayı başarmış olduğu için de bir meta-ideoloji hüviyetini kazanmış olan liberalizmin de, yine aynı yüzyılda sanayi kapitalizminin yarattığı sınıfsal çatışmalara ve aşırılıklara tepkisel bir biçimde karşı çıkmasıyla ve özellikle de işçi sınıfının hayalini süsleyen komünal düzeni savunmasıyla kitlesel/küresel düzeyde bir toplumsal/devrimsel harekete dönüşen sosyalizmin de ana teması ve vurgusu, hep birey ve bireycilik olmuş, ancak her iki ideolojinin referans kaynakları, felsefi dayanakları ve epistemik yaklaşımları aynı olmadığı için birey kavramına yükledikleri anlam ve bireyciliğe biçtikleri misyon da farklı olmuştur. Bu farklılığın hem sosyolojik temelini hem de birey üzerinden kopartılan fırtınanın esas nedenini anlamaya dönük bir çabayı içeren bu makale, söz konusu ideolojiler açısından modern bireyin kimliğinin neliğini sorunsallaştırmaya çalışmaktadır. Makale, aynı zamanda hem bireyi toplumdan soyutlayan ve onu tek başına bir ada olarak gören liberal bakışın, hem de bireyi ana karanın bir parçası olarak gören ve onu topluma kurban eden sosyalist yaklaşımın sorunlu olduğunu iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Birey, Bireycilik, Siyasal Sistemler, İdeolojiler, Liberalizm, Sosyalizm

Kaynakça

• Ak, G. (2015). John Stuart Mill Düşüncesinde Bireyin Özgürlüğü, Lau Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1). 41-61.
• Barry, P. N. (2012). Modern Siyaset Teorisi. Çev. Mustafa Erdoğan ve Yusuf Şahin. Ankara: Liberte Yayınları.
• Bauman, Z. (2005). Bireyselleşmiş Toplum. Çev. Yavuz Alogan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Berten, A. , Silveria da, P & Pourtois, H. (2006). Birey ve Cemaat, Liberaller ve Cemaatçiler. Ed. Andrê Berten, Pablo da Silveria, Hervê Pourtois. Ankara: Dost Kitabevi.
• Buchanan, A. E. (1989). Assesing The Communitarian Critique of Liberalism”, Ethiscs, 99(4). 852-882, akt., Tüzen, M.A. (2017). Liberal Öğretinin Komünteryan Eleştirisi. Mavi Atlas, 5(2). 517-529.
• Buhr, M., Schroder, W., Barck, K. (2006). Aydınlanma Felsefesi. Çev. Veysel Atayman. İstanbul: Yenihayat Yayınları. Can, N. (2005). Özgür Birey. Sınırlı Devlet. Ankara: Hece Yayınları.
• Corcuff, P. (2009). Bireycilik Sorunu. Çev. Aziz Ufuk Kılıç. İstanbul: Versus Yayıncılık.
• Çetin, H. (2002). Liberalizmin Temel İlkeleri, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1). 219-237.
• Çolak, Y. (2012). Haklar ve Aidiyet Arasında Birey, Muhafazakâr Düşünce Dergisi. 32.1-29.
• Dworkin, R. (2006). Liberalizm, Liberaller ve Cemaatçiler. Ed. Andrê Berten, Pablo da Silveria, Hervê Pourtois. Ankara: Dost Kitabevi.
• Edgel, S. (1998). Sınıf. Çev. Didem Özyiğit, Ankara: Dost Kitabevi.
• Einstein, A. (2008). Neden ‘Sosyalizm? Çev. İhsan Kamalak vd., Toplum ve Demokrasi, 2 (2). 181-186.
• Elliot, A. ve Lemert, C. (2011). Yeni Bireycilik. Çev. Başak Kıcır. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Erdoğan, M. (2006). Aydınlanma, Modernlik ve Liberalizm. Ankara: Orion Yayınevi.
• Eroğul, C. (2014). Birey Nedir? İstanbul: Yordam Kitap.
• Heywood, A. (2014). Siyaset. Çev. Bekir Berat Özipek vd. Ankara: Adres Yayınları.
• Heywood, A. (2018). Siyasi İdeolojiler. Çev. Levent Köker. Ankara: Bb101 Yayınları.
• Honneth, A. (2016). Sosyalizm Fikri. Çev. Cem Şentürk, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kant, I. (1982). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. Çev. Ioanna Kuçuradi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. 45-46, akt., Yayla, A. (2015). Liberalizm. Ankara: Liberte Yayınları.
• Kymlicka, W. (1998). Çokkültürlü Yurttaşlık: Azınlık Haklarının Liberal Teorisi. Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Larmore, C. (2006). Siyasi Liberalizm Üzerine. Liberaller ve Cemaatçiler. Ed. Andrê Berten, Pablo da Silveria, Hervê Pourtois. Ankara: Dost Kitabevi.
• Lewis, J. (1966). Sosyalizm ve Birey. Çev. S. Y. Cerit. Ankara: Sol Yayınları.
• Lukes, S. (1995). Bireycilik, Çev. İsmail Serin, Ankara: Ark Yayınları.
• Marx, K. ve Engels, F. (2010). Komünist Manifesto. Çev. Celal Üster ve Nur Deriş, İstanbul: Can Yayınları.
• Marx, K. (1997), Selected Writings. Der. Donald Mclellan. Oxford: Oxford University Press. akt., Çolak, Y. (2012). Haklar ve Aidiyet Arasında Birey, Muhafazakâr Düşünce Dergisi. 32. 1-29.
• Talu, N. (2010). Modernlik Söylemi: Endişeli Bakışlarda Modern Birey, Metu Journal Of The Faculty of Architecture. 27(2). 141-171.
• Taylor, C. (2000). Modernliğin Sıkıntıları. Çev. Uğur Canbilen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tocquevılle, A. (2016). Amerika’da Demokrasi. Çev. Seçkin Sertdemir Özdemir. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Turner, S. B. (1997). Eşitlik. Çev. Bahadır Sina Şener. Ankara: Dost Kitabevi.
• Uçar, M. (2017). Sosyalizm, Siyasi İdeolojiler. Ed. Hasan Yücel Başdemir ve Buğra Kalkan. Ankara: Adres Yayınları.
• Özlem, Z. ve Engin, Ü. (2014). Birey Kavramının Gelişimi ve İnsan Hakları, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. 1. 201-218.
• Walzer, M. (1994). Thick And Moral Argumnet Of Home And Abroad, Notre: Notre Damei University Of Notre, Dame Press. akt., Haklı, S. Z. (2017). Özgür Toplumda Birey ve Cemaat. Ankara: Liberte Yayınları.
• Yayla, A. (2000). Özgürlük Yolu: Hayek’in Sosyal Teorisi. Ankara: Liberte Yayınları.
• Yayla, A. (2015). Liberalizm. Ankara: Liberte Yayınları.