Nef’î’nin Şiirlerinde Âşık: İki Gazel İki Tavır

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 3, 839 - 851, 28.07.2023

Fettah Kuzu

https://doi.org/10.21547/jss.1277247

Öz

Klasik Türk edebiyatı sahasında eser vermiş olan şairler genel anlamda şiirlerinden bahsederken çok fazla tevazu göstermezler. Hemen hemen tüm nazım şekillerinde ama daha ziyade gazellerin mahlas beyitleri ile kasidelerdeki fahriye bölümlerinde şairlerin şiir ve şair ile ilgili mülahazalarının ve bu bağlamda kendi şairlik durumlarına dair değerlendirmelerin yer aldığı görülmektedir. Bu değerlendirmeler genel anlamda dönemin şiir anlayışının, daha özel ve öznel olarak da şairlerin edebî bakış açılarını ortaya koymak suretiyle poetik eleştiriye malzeme sunmaktadır. Nef’î 17.yüzyılın, özellikle kaside nazım şeklinde kaleme aldığı şiirleriyle meşhur, usta bir şairidir. Onun kasidelerindeki en belirgin özelliklerden biri özellikle kasidenin fahriye bölümünde ortaya çıkan orijinal söylemdir. Nef’î sadece kasidelerinde değil diğer şiirlerinde ve özellikle gazel nazım şekliyle kaleme aldığı manzumelerin makta beyitlerinde de kendi şairliği ve şiirleri hakkında oldukça iddialı ve abartılı övgü ifadeleri kullanmaktadır. Klasik Türk şiirinde şairler çoğu zaman sadece şair olarak değil aynı zamanda şiirin kahramanı durumundaki “âşık” olarak iki farklı temsil görevi üstlenmektedir. Diğer bir ifadeyle şair hem şair olarak hem de âşık olarak iki farklı rol üstlenmiş bir mahiyet arz etmektedir. Ancak üstlenilen bu iki rol, şairin kişilik özellikleri bağlamında genellikle iki farklı yönde tezahür etmektedir. Nef’î, bazı beyitlerinde aşkın tüm olumsuzlukları karşısında çaresiz ve zavallı bir âşık olarak maşukundan merhamet dilenen bir âşık diliyle konuşurken bazı beyitlerde bu olumsuz duruma başkaldırmış, isyankâr ve hatta tehditkâr bir âşık edasıyla ortaya çıkmaktan çekinmemektedir. Bu çalışmada, bir şairin duygu ve düşünce âlemindeki dalgalanmalar neticesinde şiirine yansıyan farklı hatta bazen birbirine tezat teşkil edecek mahiyetteki söylem özellikleri, klasik Türk şiirinin usta şairlerinden Nef’î’nin, şiirlerinde ortaya koymuş olduğu aşk ve âşık ile ilgili mülahazaları bağlamında değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nef'î, Âşık, Aşk, Övgü, Kibir

Lover in the Poems of Nef’î: Two Ghazels Two Attitudes

Öz

The poets who comosed literary work in the field of classical Turkish literature, did not act modestly when speaking pf their poems. Evaluations about their thoughts on their poems and in this term their personal poetic situations can be observed almost in all poem forms but especially in pseudonym verses of ghazels and the part of “fahriyye” (the part in which poet praise himself) within qasidas. These evaluations provide material for poetic criticism by propounding the poetic mentality of the period in general and perspectives of themselves in a more particular and subjective manner. Nef’î is one of the featured poets of 17th century famous especially with qasida form poems. One ofe the most explicit characteristics in his qasidas is the original discourse generated in “fahriye” (self praise) of his qasidas. Nef’î uses exaggerated praise statements about his poetic talent and poems
in not only his qasidas but in all poems especially in pseudonym couplets of ghazal form poems. In classical Turkish poetry poets most of the time behave as not only poets but as lovers who are the main characters of their poems as well. In other words poet has two different roles as being both a poet and a lover. However those two different roles of poet appears in two different ways in the context of his personality. Nef’î in some couplets speaks as a helpless and poor lover against all negative consequences coming from love in the mood of asking for compassion from his beloved whereas in some couplets he does not refrain from coming forward as a revolt, rebellious and even threatening lover against that negative situation. In this study, different and sometimes contradictory discourse properties reflected to his poems as a result of the fluctuations on the emotions and thoughts of a poet are to be evaluated in terms of the considerations about love and lover propounded in the poems of Nef’î who is accepted as one of the greatest poets of classical Turkish poetry.

Anahtar Kelimeler

Nef'î, Lover, Love, Praise, Arrogance

Kaynakça

• Akgül, A. (2012). Nef'î'nin Sihâm-ı Kazâ'sı ile Türkçe Divan'ındaki iki farklı üslûp üzerine bazı tespitler. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 7/2 Spring 2012, p.47-57.
• Akkuş, M. (2006). Nef’î. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C.32, s.523-525, İstanbul: TDV Yayınları.
• Aktaş, H. (2011). Nef'î'de benlik algılamasının şiirine ve hayatına yansımaları Necip Fazıl Örneği ile karşılaştırma. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 46, 39-60.
• Bachelard, G. (2007). Ateşin tinçözümlemesi. (Bezel, N. Çev.). İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Bloom, H. (2008). Etkilenme endişesi. (Aydar, F.B. Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gibb, E.J.W. (1999). Osmanlı şiir tarihi III-V. (Çavuşoğlu, A. Çev.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Horata, O. (2012). Nef’i’nin “sözüm” redifli kasidesinin istiare zemini. Bilig, 61, 143-156.
• Kuzu, F. (2018). Aşk ve şiir bağlamında mahlas beyitlerinden hareketle iki şair iki şiar: Fuzûlî ve Bâkî'de aşk ve şiir. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, Sayı: 7/1, 148-161.
• Nef’î Dîvânı (1993). (Akkuş, M. Haz.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Parlatır, İ. (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Subaşı, D. A. (2021). Mütenebbî ve Nef’î’nin fahriyelerinde “ben”in tezâhürü. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 26, 539-568.
• Yalçın, İ. ve Bozkurt, K. (2020). Nef’î’nin şiirlerinde narsisizmin yansımaları. Atlas International Refereed Journal On Social Sciences, Vol:6, Issue:26, 175-191.