Cumhuriyet Dönemi'nde Turizm Eğitimi

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: Cumhuriyet'in 100. Yılı, 679 - 699, 28.10.2023

Müjdat Ertürk

https://doi.org/10.21547/jss.1374342

Öz

Turizm sektörü 1950’li yılllardan sonra en hızlı gelişen sektörlerden biri olmuştur. Olağanüstü gelişmelerin yaşandığı istinai dönemler dışında, her geçen yıl turizm hareketlerine katılan turist sayısı artmış, buna paralel olarak turistlerin bu turizm hareketlerini gerçekleştirirken yapmış oldukları harcamalar da büyük artış göstermiştir. Küresel çapta büyük artış gösteren turizm gelirlerinden istenen payı alabilmek ülke ekonomileri açısından oldukça önemli hâle gelmiştir. Bununla beraber, ülkelerin ekonomilerinde, özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, her geçen gün önemini ve ağırlığını artıran turizm sektöründe rekabet de hızla artmıştır. Bu rekabette öne çıkmak için müşteri memnuniyetinin sağlanması ve sunulan hizmet kalitesi en önemli faktörler olarak kabul edilmektedir. Yoğun insan emeği gerektiren sektörlerin başında gelen turizm sektörü, müşteri ile direkt etkileşimin de en üst düzeyde olduğu sektörler arasındadır. Bu özellikler nedeni ile turizm sektöründe çalışanların niteliklerinin istenilen düzeyde olması müşteri memnuniyeti ve sunulan hizmet kalitesi açısından önem arz etmektedir. Turizm sektöründe istenilen nitelikte çalışanların yetiştirilebilmesi için ülkelerin uyguladıkları turizm eğitimi politikaları ve uygulamaları önem arz etmektedir. Planlı döneme kadar turizm eğitimi sistemi kurulamayan Türkiye’de, planlı dönemler esnasında yapılan çalışmalarla bu amaca ulaşılmıştır. Türkiye’de başlangıçta yaygın eğitim faaliyetleri ile başlayan turizm eğitimi önce ortaöğretim düzeyinde örgün eğitim, daha sonraları önlisans, lisans, lisansüstü düzeyde olmak üzere örgün eğitimin tüm kademelerine yayılmıştır. Bu araştırmada ağırlıklı olarak planlı dönemler olmak üzere, Türkiye’de gerçekleştirilen turizm eğitiminin tarihçesi, yapısal durumu, yaygın ve örgün turizm eğitimi çalışmaları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, Turizm Eğitimi, Örgün Turizm Eğitimi, Yaygın Turizm Eğitimi

Tourism Education in the Republican Period

Öz

After the 1950s, one of the fastest growing sectors has been the tourism sector. Except for exceptional periods of extraordinary developments, the number of tourists participating in tourism movements has increased every year, and in parallel with this, the expenditures made by tourists while performing these tourism movements have also increased significantly. It has become very important for the economies of countries to get the desired share from tourism revenues, which have increased significantly on a global scale. In the tourism sector, which increases its importance and weight day by day in the economies of countries, especially in underdeveloped and developing countries, competition has also increased rapidly. In order to stand out in this competition, ensuring customer satisfaction and service quality are recognized as the most important factors. The tourism sector, which is a labor-intensive sector, is among the sectors where face-to-face interaction with customers is at the highest level. Due to these characteristics, it is extremely important that the qualifications of employees in the tourism sector are at the desired level in terms of customer satisfaction and service quality. In order to train employees with the desired qualifications in the tourism sector, tourism education policies and practices implemented by countries are important. In Türkiye, where a tourism education system could not be established until the planned period, this goal was achieved with the studies carried out during the planned periods. Initially, tourism education in Turkey started with non-formal education activities and then spread to all levels of formal education, including formal education at the secondary level, associate, undergraduate and graduate levels. In this study, the history, structural status, non-formal and formal tourism education activities in Türkiye, mainly in the planned periods, are discussed.

Anahtar Kelimeler

Republican Period, Tourism Education, Formal Tourism Education, Non-Formal Tourism Education

Kaynakça

• Ağaoğlu, O.K. (1991). Türkiye’de turizm eğitimi ve etkenliği, Ankara: Yeniçağ Basın Yayın.
• Ahipaşaoğlu, S. H. (2001). Turizmde rehberlik, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Akdeniz Üniversitesi (t.y.). Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Turizm ve otel işletmeciliği programı, https://sosyal.akdeniz.edu.tr/tr/turizm_ve_otel_isletmeciligi_programi-1090
• Aker, A. (2019). OTEM Oteli, içinde, Kozak, N. (Editör), Online Türkiye turizm ansiklopedisi, https://www.turkiyeturizmansiklopedisi.com/otem-oteli (Erişim tarihi: 10.10.2023).
• Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi (t.y.). Turizm fakültesi, tarihçe, https://hacibayram.edu.tr/turizm/tarihce
• Aydın Adnan Menderes Üniversitesi (t.y.). Turizm fakültesi, tarihçe, https://akademik.adu.edu.tr/fakulte/turizm/default.asp?idx=343236
• Aymankuy, Y. ve Aymankuy, S. (2002). Önlisans ve lisans düzeyindeki turizm eğitimi veren yüksek öğretim kurumlarının bulundukları yerlerin analizi ve turizm eğitimi için bir model, Turizm Eğitim Konferansı-Workshop, s.29-41, Ankara.
• Balıkesir Üniversitesi (t.y.). Balıkesir Meslek Yüksekokulu, Otel ve lokanta hizmetleri bölümü, Tarihçe. https://www.balikesir.edu.tr/site/icerik/otel-lokanta-ve-ikram-hizmetleri-bolumu-3273
• Balıkesir Üniversitesi (t.y.). Turizm fakültesi, tarihçe, https://www.balikesir.edu.tr/site/icerik/turizm-fakultesi-467
• Başaran, İ.E. (1992). Eğitime giriş,. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Başaran, İ.E. (1993). Eğitim yönetimi, Ankara: Kadıoğlu Matbaası
• Boğaziçi Üniversitesi (t.y.). Turizm işletmeciliği bölümü, tarihçe, https://tourism.bogazici.edu.tr/tr/content/tarihce
• Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi (t.y.). Bolu Meslek Yüksekokulu, tarihçe, http://bmyo.ibu.edu.tr/bmyo/tarihce
• Çiçek, D., Zencir, E., Kozak, N. (2014). Türkiye'de turizm eğitimi alanında bir öncü: TUGEV . III. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi (248-260). Aydın.
• Çimrin. H. (1995). Turizm ve turist rehberliğinin abcsi. Antalya: Akdeniz Kitabevi.
• Çokişler, N. (2021). Turist rehberliği mevzuatının tarihsel değişimi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 6 (1): 17-28 . DOI: 10.37847/tdtad.862927
• Değirmencioğlu, A. Ö. (2001). Türkiye'de turizm rehberliği eğitimi üzerine bir araştırma, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 12 (2): 189-196.
• Demirci, B., Sarıkaya, G. S. ve Erol, E. (2020). Türkiye’de gastronomi ve mutfak sanatları eğitiminin değerlendirilmesi, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(4): 3311-3324. DOI: 10.26677/TR1010.2020.564
• Doğantan, E. (2019). Otelcilik ve Turizm Eğitim Merkezi (OTEM), içinde, Kozak, N. (Editör), Online Türkiye turizm ansiklopedisi, https://www.turkiyeturizmansiklopedisi.com/otelcilik-ve-turizm-egitim-merkezi-otem (Erişim tarihi: 09.10.2023).
• Dokuz Eylül Üniversitesi (t.y.). İzmir Meslek Yüksekokulu, Turizm ve otel işletmeciliği programı, https://imyo.deu.edu.tr/tr/turizmveotel/
• Durmuş, A. (2018). Milli Eğitim Şûraları ve öğretim programlarında özel yetenekli çocukların eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, Üstün-özel yeteneklilerin eğitimi özel sayı, 445-448.
• Ege Üniversitesi (t.y.). Çeşme Turizm Fakültesi, tanıtım, tarihçe, https://turizm.ege.edu.tr/tr-4076/tanitim.html
• Fırat Üniversitesi (t.y.). Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, tarihçe, https://sosyalmyo.firat.edu.tr/page/3157
• Güçer, E. (2004). Türkiye’deki turizm eğitimi ile Avrupa Birliği üyesi ülkelerdeki turizm eğitiminin karşılaştırılması ve sektörün turizm eğitiminden beklentileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gülersoy, Ç. (1990). Reşit Saffet Atabinen'i anma toplantımız, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, 79-358.
• Hacettepe Üniversitesi (t.y.). Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, tarihçe, https://sbmy.hacettepe.edu.tr/tr/menu/tarihce-6
• Hacıoğlu, N. (1990). Örgün turizm eğitimi ve sorunları. 1. Ulusal Turizm Kongresi (16-18 Kasım 1990) Kuşadası.
• Hacıoğlu, N. (1992). Balkan Ülkeleri turizm eğitim semineri, İstanbul.
• Hacıoğlu, N. (1996). Turizmin güncel sorunları ders notları. Balıkesir Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksek Okulu. Balıkesir.
• İstanbul Convention and Visitors Bureau (t.y.). Turizm Eğitim ve Geliştirme Vakfı, https://www.icvb.org.tr/tr/tugev-tr/
• İstanbul Üniversitesi (t.y.). Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, tanıtım, https://sosyalbilimlermyo.iuc.edu.tr/tr/content/yuksekokulumuz/tanitim
• Kahraman, A. (2016). Tekerleği yine ve yeniden icat etmek: dil eğitimi politikaları, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Afro-Avrasya Özel Sayısı:18-25 .
• Kocabaş, İ. (1994). Eğitimde verimlilik için hedeflerle yönetim. Verimlilik Dergisi, Milli Prodüktivite Merkezi, Sayı:1994/2, Ankara: Mert Matbaacılık.
• Kozak, N.. (2020). Monitör yetiştirme semineri, içinde, Kozak, N. (Editör), Online Türkiye turizm ansiklopedisi, https://www.turkiyeturizmansiklopedisi.com/monitor-yetistirme-semineri (Erişim tarihi: 09.10.2023).
• Marmara Üniversitesi (t.y.). Eğitim-Öğretim bilgi sistemi, Sosyal Bilimler Yüksekokulu, Turizm ve otel işletmeciliği, https://meobs.marmara.edu.tr/ProgramTanitim/sosyal-bilimler-meslek-yuksekokulu/onlisans-2-yillik-turkce-132-171-0
• Mersin Üniversitesi (t.y.). Sosyal Bilimler Yüksekokulu, tanıtım sayfası, https://www.mersin.edu.tr/akademik/sosyal-bilimler-meslek-yuksekokulu
• Mersin Üniversitesi (t.y.). Turizm fakültesi, https://www.mersin.edu.tr/akademik/turizm-fakultesi
• Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (t.y.). Muğla Meslek Yüksekokulu, hakkımızda, https://muglamyo.mu.edu.tr/tr/hakkimizda-993
• Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi (t.y.). Niğde Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Turizm ve otel işletmeciliği, Genel bilgi, https://www.ohu.edu.tr/sosyalbilimlermyo/turizmotelisletme/sayfa/genel-bilgi
• Olalı, H. (1973). Turizm eğitim ve öğretimi, İktisadi Coğrafya ve Turizm Enstitüsü Konferansları, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, İstanbul: Güler Matbaası.
• Olalı, H. (1982). Turizm olayı-Turizmin önemi, İzmir: Ofis Ticaret Matbaacılık.
• Olalı, H. (1990). Turizm politikası ve planlaması. İstanbul: İ.Ü. İşletme Fakültesi Yayınları
• Olcay, A. (2008). Türk turizminde eğitimin önemi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7(2): 383-390.
• Orhaner, E. ve Tunç, A. ( 2001). Ticaret ve turizm eğitiminde özel öğretim yöntemleri. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Özdemir, Cezzim. (2020). Turizm eğitim merkezleri (TUREM), içinde, Kozak, N. (Editör), Online Türkiye turizm ansiklopedisi, https://www.turkiyeturizmansiklopedisi.com/turizm-egitim-merkezleri-turem (Erişim tarihi: 09.10.2023).
• Özdoğan, O.N. ve Çavuş, Ş. (2009). Türkiye’de turizm eğitiminin yapısı ve gelişimi. Ş. Çavuş, Z. Ege ve O.E. Çolakoğlu, (Ed.), içinde Türk turizm tarihi yapısal ve sektörel Gelişim (s. 221-253). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Resmi Gazete (1981). Turizm Eğitim Merkezleri Kuruluş Yönetmeliği. Sayı: 17452. Ankara. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17452.pdf
• Resmi Gazete (2006). 5450 Sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Bağlı Okulların Millî Eğitim Bakanlığına Devredilmesi ile Bazı Kanunlarda ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Sayı: 26069 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/02/20060203-1.htm
• Resmi Gazete (2013). Turist Rehberliği Meslek Yönetmeliği. Sayı: 28568. Ankara. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/02/20130223-10.htm
• Resmi Gazete (2014a). Millî Eğitim Şûrası Yönetmeliği. Sayı: 29054. Ankara. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/07/20140708-4.htm
• Resmi Gazete (2014b). Turist Rehberliği Meslek Yönetmeliği. Sayı: 29217. Ankara. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/12/20141226-25.htm
• Resmi Gazete (2016). 6764 Sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Sayı: 29913, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/12/20161209-5.htm
• Resmi Gazete (2017). Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. Sayı: 30019. Ankara. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/03/20170326-2.htm
• Resmi Gazete (2018). Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği. Sayı: 30388. Ankara. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/12/20141226-25.htm
• Sezgin, O.M. (2001). Genel turizm ve turizm mevzuatı, Ankara: Detay Yayıncılık
• Şahinkesen, A. (1992). Eğitimde ikili sistem. Türk Eğitim Derneği. Türkiye’de meslek eğitimi ve sorunları, Bilim Dizisi No.6, Ankara.
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (a) (t.y.). Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şûraları, Altıncı Milli Eğitim Şûrası Dokümanları, http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/6_sura.pdf
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (b) (t.y.). Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şûraları, Yedinci Milli Eğitim Şûrası Dokümanları, http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/7_sura.pdf
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (c) (t.y.). Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şûraları, Sekizinci Milli Eğitim Şûrası Dokümanları, http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/8_sura.pdf
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (d) (t.y.). Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şûraları, Dokuzuncu Milli Eğitim Şûrası Dokümanları, http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/9_sura.pdf
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (e) (t.y.). Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şûraları, Onuncu Milli Eğitim Şûrası Dokümanları, http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/10_sura.pdf
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (f) (t.y.). Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şûraları, Onikinci Milli Eğitim Şûrası Dokümanları, http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/12_sura.pdf
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (g) (t.y.). Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şûraları, Ondördüncü Milli Eğitim Şûrası Dokümanları, http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/14_sura.pdf
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (h) (t.y.). Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şûraları, Onbeşinci Milli Eğitim Şûrası Dokümanları, http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/15_sura.pdf
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (ı) (t.y.). Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şûraları, Onaltıncı Milli Eğitim Şûrası Dokümanları, http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/16_sura.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi, 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2547&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (a) (t.y.). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Kalkinma_Plani_Birinci_Bes_Yillik_1963-1967.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (b) (t.y.). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Ikinci_Bes_Kalkinma_Plani-1968-1972.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (c) (t.y.). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Yeni-Strateji-ve-Kalkinma-Plani_Ucuncu-Bes-Yil_1973_1977.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (d) (t.y.). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Dorduncu-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani_1979_1983.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (e) (t.y.). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (f) (t.y.). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Altinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1990-1994.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (g) (t.y.). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Yedinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1996-2000.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (h) (t.y.). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-2001-2005.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (ı) (t.y.). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (i) (t.y.). Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (j) (t.y.). Onbirinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (t.y.). Turizm Eğitimi Daire Başkanlığı görevleri, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, https://aregem.ktb.gov.tr/TR-11830/turizm-egitimi-dairesi-baskanligi.html.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (t.y.). Mesleki Turizm Eğitimi ve Başvurusu https://aregem.ktb.gov.tr/TR-13202/mesleki-turizm-egitimi-ve-basvurusu.html
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2017). 3. Turizm Şurası: Turizm Eğitimi, İstihdamı ve Turist Rehberliği Komisyonu Raporu, 1-3 Kasım 2017, Ankara. Erişim adresi: https://turizmsurasi.ktb.gov.tr/TR-204583/turizm-egitimi-istihdami-ve-turist-rehberligi-komisyonu-.html
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (t.y.). Mesleğim Hayatım, Alan dal Listesi, https://meslegimhayatim.meb.gov.tr/photos/2022/02/23/34-alan-184-dal-listesi_pdf_62166c70c0c59.pdf
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Mesleki Eğitim Haritası (t.y.). Türkiye Geneli Alan detayları, http://meslekiegitimharitasi.meb.gov.tr/alanbilgi.php
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (t.y.) Yaygın Eğitim Programları, https://e-yaygin.meb.gov.tr/pagePrograms.aspx T.C. Turizm Bakanlığı (1998). Türkiye Cumhuriyeti’nin 75. yılı 1. Turizm Şurası: alt komisyon raporları genel kurul görüşmeleri ve 1. Turizm Şurası kararları: 20-22 Ekim 1998, Ankara.
• T.C. Turizm Bakanlığı (2002). 2. Turizm Şurası: alt komisyon raporları genel kurul görüşmeleri ve 1. Turizm Şurası kararları: 12-14 Nisan 2002, Ankara.
• Timur, A. (1992). Türkiye’de turizm eğitiminin yapısı, uygulanan politikalar ve sonuçları. Turizm Eğitimi Konferansı/Workshop, 9-11 Aralık Ankara, Turizm Bakanlığı Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğü Yayını.
• Toker, A. (2018). Türkiye’de Bir İlk: Ankara Otelcilik Okulu (1961-1974). Dünden bugüne Türkiye’de turizm kurumlar kuruluşlar turizm bölgeleri meslekler (pp.565-602), Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Trabzon Üniversitesi (t.y.). Turizm ve Otelcilik Meslek Yüksekokulu, hakkında, https://turizm.trabzon.edu.tr/S/3770/turizm-ve-otelcilik-meslek-yuksekokulu
• Trakya Üniversitesi (t.y.). Edirne Sosyal Bilimler Yüksekokulu, hakkımızda, https://esbmyo.trakya.edu.tr/pages/hakkimizda
• Tuncer, K. (2022). Lise düzeyinde mesleki turizm eğitimi ve işletmelerde beceri eğitimi yapan öğrencilerin yeterlilikleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tüylüoğlu, T. (2003). Türkiye’de turizm eğitiminin niteliği, Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ünlüönen, K. (1990). Turizmin iktisadi kalkınmaya etkileri ve Türkiye’nin Cumhuriyet dönemi turizm politikaları, Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünlüönen, K. ve Boylu, Y. (2005). “Türkiye’de yükseköğretim düzeyinde turizm eğitimindeki gelişmelerin değerlendirilmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 3(12), 11-32.
• Üzümcü, P. T., Bayraktar, S. (2004). Türkiye'de turizm otel işletmeciliği alanında eğitim veren yükseköğretim kuruluşlarındaki eğitimcilerin turizm mesleki eğitiminin etiksel açıdan incelenmesine yönelik bir alan araştırması, 3. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongrasi. (25-26 Kasım) Eskişehir.
• Yükseköğretim Kurulu (t.y.). Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, Öğrenci İstatistikleri, 2022-2023 Öğretim Yılı Yükseköğretim İstatistikleri, https://istatistik.yok.gov.tr/.