Üçüncü Ur Hanedanlığı’nın Yıkılış Sürecinde Nüfus Baskısı, İklim Değişikliği ve Tahıl Kıtlığı

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 1, 179 - 194, 25.01.2024

Ozan Arslan Aytan

https://doi.org/10.21547/jss.1299524

Öz

Mezopotamya’da kurulan ilk kent devletlerinden beri tahıllar, siyasi ve ekonomik süreci belirleyen en temel gıda maddeleridir. Doğal ve siyasi faktörlere bağlı olarak ortaya çıkan tahıl kıtlıkları devletlerin yıkılmasına yol açmıştır. MÖ 2200 dolaylarında başlayan 4,2 ka iklim olayı, Mezopotamya’nın coğrafi ve siyasi yapısını değişime uğratmıştır. Kuzey Mezopotamya’daki yerleşik ve göçebe toplumlar, aşırı kuraklıklar nedeniyle güneye göç etmiştir. Güney Mezopotamya’daki toplumlar ise nehir kaynaklarını bir süre daha kullanmaya devam etse de tarım arazileri, sürekli olarak nehir sularıyla sulanması sonucunda tuzlanmaya bağlı olarak çoraklaşmış ve bu durumda tahıl kıtlıkları meydana gelmiştir. Üçüncü Ur Hanedanlığı’nın kurulduğu dönemde bu kıtlıkların devam ettiği görülmektedir. Kıtlıklara önlem almak amacıyla tarım arazileri nadasa bırakılmış ve drenaj sistemleri geliştirilmiştir. Ancak Amurru göçlerinin devam etmesi nedeniyle kentlerde ortaya çıkan nüfus baskısı, tarım topraklarında sürekli olarak ekim yapılmasını gerektirmiştir. Üçüncü Ur Hanedanlığı’nda yaşanan bu tahıl kıtlıklarıyla vergi sistemi bozulmuş, tayınlar arpa ile ödenememiş ve tapınaklara adak olarak sunular hayvanların sayısı azalmıştır. Bunun yanı sıra arpanın gümüş karşısında aşırı değerlenmesi neticesinde, arz-talep dengesi bozulmuş ve krallık ekonomik olarak çöküntüye uğramıştır. Bu gelişmelerin akabinde Elam saldırıları başlamış ve krallığa bağlı bazı kentler bağımsızlığını ilan etmiştir. Tüm bu olayların sonucunda Üçüncü Ur Hanedanlığı yıkılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kıtlık, 4.2 ka iklim olayı, amurrular, ud su-bala, ibbi-sin

Teşekkür

Sayın Editör mümkünse özel sayı içerisinde yayımlanmasını talep ediyorum.

Population Pressure, Climate Change and Grain Famine in the Process of Destruction of Third Dynasty of Ur

Öz

Since the first city-states established in Mesopotamia, grains are the most basic comestibles that determine the political and economic process. Grain famine, which emerged due to natural and political factors, led to the collapse of states. B.C. The 4.2 kiloyear event that started around 2200 BC caused the geographical structure of Mesopotamia to change. The migrations that followed this climate event also changed the political structure of Mesopotamia. The settled and nomadic societies in northern Mesopotamia migrated south due to extreme droughts. Although the societies in Southern Mesopotamia continued to use the river resources for a while, agricultural lands became aridity due to salinization as a result of continuous irrigation with river waters and grain famine occurred. It is seen that these famines continued during the establishment of the Third Dynasty of Ur. In order to prevent famines, agricultural lands were fallow and drainage systems were developed. However, the population pressure that emerged in the cities due to the continued Amorites migrations required continuous cultivation on agricultural lands. With these grain famines in the Third Dynasty of Ur, the tax system was broken, the rations could not be paid with barley, and the number of livestock offered as offerings to temples decreased. In addition, as a result of the overvaluation of barley against silver, the supply-demand balance deteriorated and the kingdom collapsed economically. After these developments, Elam attacks started and some cities affiliated to the kingdom declared their independence. As a result of all these events, the Third Dynasty of Ur collapsed.

Anahtar Kelimeler

Famine, 4.2 ka Event, Amorites, Ud Su-Bala, İbbi-Sin

Kaynakça

• Adams, R. McC. (1981). Heartland of cities: Survey of Ancient settlement and land use on the central floodplain of the Euphrates, Chicago and London: The University of Chicago Press.
• Alster, B. (1980). Dead in Mesopotamia: Mesopotamia 8. Jerrold, S. C. (Ed.). Apodotic death and the historycity of historical omens (1. Baskı, s. 99-105). Coppenhagen: Akademisk Forlag.
• Altaweel, M. (2013). Simulating the effects of salinization on irrigation agriculture in Southern Mesopotamia. Institute of Archeology, 1-27.
• Altaweel, M. (2018). Water management across time: Dealing with too much or too little water in ancient Mesopotamia, Zhuang Y, Altaweel M. (Ed.). Water Societies and Technologies from the Past and Present, (1. Baskı, s. 180-199). London: UCL Press.
• Archi, A. (1985). Mardu in the Ebla texts, Orientalia, Vol.54 No. 1/2, 7-13.
• Bryce, T. (2009). The routledge handbook of the peoples and places of Ancient Western Asia: The Near East from the early Bronze Age to the fall of the Persian Empire, New York: Routledge.
• Bulut, E. ve Kurt, M. (2020). MÖ 3. ve 2. binyıllarda Mezopotamya’da sulama kanalları ve toplumsal yaşama etkileri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 30 Sayı 2, 427-442.
• Buringh, P. (1960). Soils and soil conditions in Iraq, Minister of Agriculture, Baghdat.
• Burke, A. A. (2017) Amorites, climate change and negotation of identity at the end of the third millenium B.C., Höflmayer F. (Ed.). The late third millenium in the Ancient Near East (1. Baskı, s. 261-307). Chicago: The Oriental Instıtute of University of Chicago.
• Bülbül, C. (2010). Amurru göçleri ve Amurruların eski Önasya tarihindeki rolleri, Tarih Araştırmaları Dergisi, 29 (48), 29-49. Chadwick, R. (2005). First civilizations: Ancient Mesopotamia and Ancient Egypt, London: Equinox Publishing Ltd.
• Cookson, E. Daniel, J. H. Dan, L. (2019). Impacts of long term climate change during the collapse of Akkadian Empire. Journal of Archaeological Science, June, 1-9.
• Crawford, H. (2015). Sümer ve Sümerler, (Uzun N. Çev.). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Cripps, E. L. (2019). The structure of prices in the Ur III economy, Journal of Cuneiform Studies, Vol.71, 53-76.
• Cullen, H. M. DeMenocal, P. B. Hemming S. vd. (2000). Climate change and collapse of the Akkadian Empire: Evidence from the deep sea. Geology, April, 379-382.
• DeMenocal, P. B. (2001). Cultural responses to climate change during the late Holocene. Science, Vol. 292 No. 5517, April, 667-673.
• Frayne, D. R. (1997). Ur III period (2112-2004 BC). Toronto: University of Toronto Press.
• Garfinkle, S. J. (2002). Turam-ili and the community of merchants in the Ur III Period, Journal of cuneiform studies, 54(1), 29-48.
• Gelb, I. J. (1965). The ancient Mesopotamian ration system, Journal of Near Eastern Studies, 24(3), 230-243. Gibbons, A. (1993). How the Akkadian Empire was hung out to dry. Science, Vol. 261, 985.
• Gomi, T. (1980). On dairy productivity at Ur in the late Ur III period, Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 23 No. 1/2, 1-42.
• Gomi, T. (1984). On the critical economic situation at Ur early in the reign İbbisin, Journal of Cuneiform Studies, Vol. 36 No. 2, 211-242.
• Hallo, W. W. (1960). A Sumerian amphictyony, Journal of Cuneiform Studies, Vol. 14 No. 3, 88-114.
• Helbaek, H. (1960). Ecological effect of irrigation of Ancient Mesopotamia Iraq, Vol. 22, 186-196.
• Hunt, R. C. (1976). Canal irrigation and local social organization, Current Anthropolgy, Vol. 17, No. 3, 389-411.
• Jacobsen, T. (1953). Reign of Ibbi Suen, Journal of Cuneiform Studies, Vol.7 No.2, 36-47.
• Jacobsen, T. Robert, M. A. (1958). Salt and silt in Ancient Mesopotamia agriculture, Science, New Series Vol. 128 No. 3334, 1251-1258.
• Khurt, A. (2010). Eskiçağ’da Yakındoğu (M.Ö. 3000-330) Cilt. I-II (Şendil D. Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kınal, F. (1983). Eski Mezopotamya tarihi. Ankara: A.Ü. Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Kuzucuoğlu, C. (2007). Climate and environment trends during the third millennium B.C. in Upper Mesopotamia, sociétés humaines et changement climatique à la fin du troisième millénaire: une crise a-t-elle eu lieu en haute Mésopotamie?. Kuzucuoğlu, C. Marro, C. (Ed.). Institute Francais d'Etudes anatoliennes Georges Dumézil (s. 459-480). İstanbul.
• Lawrence, D. Graham, P. Hannah, H. vd. (2016). Long term population city size and climate trends in the Fertile Cressent: A first approximaton, Plos One, 11(3), 1-16.
• Liverani, M. (2014). The Ancient Near East: History, society and economy, New York: Routledge.
• Maisels, C. K. (1999). Uygarlığın doğuşu: Yakındoğu’da avcılık ve toplayıcılıktan tarıma kentlere ve devlete geçiş. (Şenel A. Çev.). Ankara: İmge Kitapevi.
• Manning, P. (2005), Migration in world history, Oxford, Routledge Publishing.
• McIntoch, J. R. (2005). Ancient Mesopotamia: New perspective (understanding ancient civilizations), California: ABC-CLIO.
• Memiş, E. (2015). Eskiçağ medeniyetleri tarihi. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Memiş, E. Bülbül, C. (2014). Eskiçağda göçler. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Michalowski, P. (1989). Lamentation over the destruction of Sumer and Ur, Michigan: Eisenbrauns.
• Michalowski, P. (2011). The Correspondance of the kings of Ur: An epistolary history of an Ancient Mesopotamian kingdom, Michigan: Eisenbrauns.
• Nissen, H. J. (2004). Ana hatlarıyla Mezopotamya: Yakındoğu arkeolojisinin ilk dönemleri. (İlkgelen Z. Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Nissen, H. J. Heine, P. (2009). From Mesopotamia to Iraq: A concise history. Chicago and London: The University of Chicago Press.
• Pekşen, O. (2020). Eski Mezopotamya’da Gutiler ve III. Ur Hanedanlığı dönemleri. Lütfi, G. G. Yıldırım, E. Pekşen, O. (Ed.). Eski Mezopotamya’nın siyasi tarihi. (1. Baskı, s. 51-74). İstanbul: Değişim Yayınları.
• Pekşen, O. (2020). Eskiçağ Önasya tarihinde Gutiler, Turkish Studies - Historical Analysis, C. 15, S. 1, 45-259.
• Pollock, S. (2017). Antik Mezopotamya: Var olmamış cennet. (Esen B. Çev.). İstanbul: Sümer Yayıncılık.
• Postgate, N. J. (1992). Early Mesopotamia: Society at the dawn of history, New York: Routledge.
• Reade, J. (2011). Mesopotamia. London: British Museum Press.
• Redmann, C. (1978). The rise of civilization: From eary farmers to urban society in Ancient Near East. New York: W. H. Freeman and Company.
• Roaf, M. (1996). Mezopotamya ve eski Yakındoğu. (Kılıç Z. Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları A. Ş.
• Sallaberger W. (1999). Ur III-Zeit, Sallaberger W., Westenholz A. (Ed.). Mesopotamien Akkade-Zeit und Ur III-Zeit .(1. Baskı s. 121-196),Freiburg Schweiz, Unversitätsverlag; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Scout, J. C. (2019). İlk devletlerin derin tarihi: Tahıla karşı, (Pilgir, A. E. Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Sharlach, T. M. (2013). The remembrance of kings past: The persona of king Ibbi-Sin, David, S. V. Abraham W. (Ed.). Literature as politics, politics as literature: Essays on the Ancient Near East in honor of Peter Machinist. (1. Baskı, s. 429-439), Michigan: Eisenbrauns.
• Steinkeller, P. (2001). New light on hydrology and topoghrapy of Southern Babylonia in the third millenium. Zeitschr. F. Assyriologie Bd. 91, 22-84.
• Stepien, M. (2009). From the history of state system in Mesopotamia — The kingdom of the third dynasty of Ur. (Doktora Tezi). Library of Science’den erişildi. (https://bibliotekanauki.pl/books/1788276)
• Tamburrino, A. (2010). Water technology in Ancient Mesopotamia. Larry, W. M. (Ed.). Ancient water technologies (1. Baskı, 29-51). Arizona: Springer.
• Tekin, M. (2014). Eski Mezopotamya’da coğrafi çevre ve etnik yapı, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, II, 111-125.
• Uhlig, H. (2019). Sümerler: Mezopotamya’nın sıradışı topluluğu. (Ersoy N. Çev.). İstanbul: Totem Yayınları.
• Ur, J. A. (2010). Cycles of civilization in Northern Mesopotamia 4400-2000 BC, Journal of Archaeological Research, 18, 387-431.
• Van De Mieroop, M. (2018). Eski Yakındoğu tarihi: MÖ 3000-323. (Gül S. Çev.). Ankara: İmge Kitapevi.
• Weiss, H. (2015). Megadrought collapse and resilience in the late 3rd millenium BC Mesopotamia, 22 BC. Meller, H. H Arz, H. W. Jung, R. Risch, R. (Ed.). Ein klimasturz als ursache für den zerfall der alten welt? 2200 BC — A climatic breakdown as a cause for the collapse of the old world? (s. 35-52), Halle.
• Westenholz, A. (2002). The Sumerian city-state. Mogens, H. Hansen, D. K. (Ed.). A comparative study of six city-state cultures. An investigation conducted. (1. Baskı, 23-42), Copenhagen: Copenhagen Polis Centre.
• Wilkinson, T. J. John, B. Hans, H. C. vd. (1994). The structure and dynamics of dry farming states in Upper Mesopotamia. Current Anthropogy, Vol. 35 No. 5, 483-520.
• Wilson, J. K. (2005). On the UD-SU-BALA at Ur towards the end of the third millenium BC, Iraq, Vol.67 No. 2, 47-60.
• Yıldırım, E. (2017). Eskiçağ Mezopotamya'sında liderler krallar kahramanlar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Yıldırım, E. ve Aytan, O. A. (2023). Mezopotamya’da tarımsal üretiminin devamlılığının sağlanması için krallığın finanse edilmesi: Vergilendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (1), 289-299.
• Yıldırım, E. ve Pekşen O. (2013). Üçüncü Arami göçünün Anadolu’nun güneydoğusuna yaptığı etnik ve siyasi etkiler, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 4 Sayı 13, 31-35.
• Zadok, R. (1981). The toponymy of the Nippur region during the 1st millennium B.C. within the general framework of the Mesopotamian toponymy, Die Welt des Orients Bd., 139-69.