Paul Tillich'te İnsan-Günah İlişkisi

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 23, 1 - 34, 03.01.2025

Habib Şener

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1534811

Öz

İnsan; akıllı, düşünen, konuşan, özgür ve sorumlu bir varlıktır. İnsan-günah ilişkisi özellikle ilâhî dinleri ilgilendiren bir konudur. İnsan-günah ilişkisini özgürlük ve kaderden hareketle açıklayan Tillich’e göre insan özgür bir varlıktır. Hatta insan, özgürlüğe sahip olduğu için insandır. Ancak insanın özgürlüğü sonlu bir özgürlüktür. Çünkü insandaki özgürlük ve kader birbirini sınırlandırmaktadır. Bu durum insanda özgürlük ve kaderin birbirinden ayrılması imkânsız bir şekilde birleştiğini göstermektedir. Kader, insanın özgürlüğünün temelini teşkil ederken, insanın özgürlüğü ise kaderini şekillendirmeye iştirak eder. Aslî varlıkta uyum hâlinde olan özgürlük ve kader arasındaki gerilim sonlu özgürlüğün kendi bilincine vardığı ve fiilî hâle gelmeye çalıştığı anda ortaya çıkar. Böylece özgürlük kendisini ait olduğu kaderden ayırır ve keyfîliğe dönüşür. Sonuçta insan kaderini kaybeder. Kaderin kaybı, özgürlüğün kaybını da içerir. Tillich, günah kavramını Tanrı, evren ve insan ilişkisi bağlamında ele alarak din ile insan varoluşunun derinlikleri arasında bağ kurmaya çalışmıştır. Bunun yanı sıra o, günahın hem kişisel özgürlük hem de evrensel kader sorunu olduğunu ileri sürerek insanın günahkârlığını ontolojik bir kader olarak kabul etmiştir. Bu makalede yirminci yüzyılın en önemli varoluşçu filozoflarından olan Paul Tillich’in insan-günah ilişkisi hakkındaki görüşleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Din Felsefesi, Paul Tillich, Tanrı, İnsan, Kader, Günah, Özgürlük

The Relationship Between Human and Sin in Paul Tillich

Öz

Human is an intelligent, thinking, speaking, free and responsible being. The relationship between human and sin is an issue that particularly concerns divine religions. According to Tillich, who explains the relationship between human and sin in terms of freedom and destiny, human is a being that has freedom. In fact, human is human because he has freedom. But human freedom is a finite freedom. Because freedom and destiny in human limit each other. This situation shows that freedom and destiny are inseparably united in human. While destiny forms the basis of human freedom, human freedom participates in shaping his destiny. The tension between freedom and destiny, which are in harmony in essential being, arises at the moment when finite freedom becomes self-conscious and tries to become actualized. Thus, freedom separates itself from the destiny to which it belongs and turns into arbitrariness. In the end human loses his destiny. The loss of destiny involves the loss of freedom. Tillich tried to establish a connection between religion and the depths of human existence by considering the concept of sin in the context of the relationship between God, the universe and human. In addition, he recognized human sinfulness as an ontological destiny, arguing that sin is both a matter of personal freedom and universal destiny. In this article, the views of Paul Tillich, one of the most important existentialist philosophers of the twentieth century, on the human-sin relationship will be examined.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Religion, Paul Tillich, God, Human, Destiny, Sin, Freedom

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1975.
• Arpaguş, Hatice K. “Mitoloji, Kur’ân-ı Kerîm Kıssaları ve Kültürel Miras”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 25/2 (2003), 5-24.
• Aydeniz, Hüsnü. “Yabancılaşma ve Günah Kavramlarına Genel Bir Bakış ve Bu Kavramların Paul Tillich Düşüncesindeki Yeri ve Önemi”. Ekev Akademi Dergisi 14/43 (2010), 299-316.
• Bolay, Süleyman Hayri. “Âdem”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/358-363. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Bolay, Süleyman Hayri. Felsefe Doktrinleri ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 9. Basım, 2004. Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 3. Basım, 1999.
• Çelebi, İlyas. “Şeytan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/99-101. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. Çüçen, A. Kadir. Felsefeye Giriş. Bursa: Asa Kitabevi, 2. Basım, 2001.
• Daubney, R. H. “Some Structural Concepts in Tillich’s Thought and the Pattern of the Liturgy”. The Theology of Paul Tillich. ed. Charles W. Kegley - Robert W. Bretall. 268-291. New York: The Macmillan Company, 1964.
• Demirci, Kürşat. “Hulûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/340-341. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Demirci, Kürşat, “Yaratma”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/331-332. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Erbaş, Ali. “Melek”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/37-39. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Gomes, Peter J. “Önsöz”, Olmak Cesareti. çev. F. Cihan Dansuk. İstanbul: Okuyan Us Yayınları, İstanbul, 4. Basım, 2020.
• Gusdorf, Georges. İnsan ve Tanrı. çev. Zeki Özcan. Bursa: Emin Yayınları, 2. Basım, 2012.
• Gündüz, Şinasi. Din ve İnanç Sözlüğü. Ankara: Vadi Yayınları, 1998.
• Gündüz, Şinasi. “Kur’an Kıssalarının Kaynağı Eski Ahit mi? Yapı, Muhteva ve Kaynak Açısından Torah Kıssaları”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/10 (1998), 49-88.
• Harman, Ömer Faruk. “Günah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/278-282. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Harman, Ömer Faruk. “Hâbil ve Kābil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/376-378. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Harman, Ömer Faruk. “Havvâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/542-545. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• İmamoğlu, Tuncay. “Paul Tillich Felsefesinde Din-Ahlâk İlişkisi”. Ekev Akademi Dergisi 28 (2006), 107-126.
• Kalın, Fetullah. “Friedriech Schleiermacher’in Düşüncesinde Kötülük Problemi”. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16 (2015), 127-138.
• Kara, Muhammet. İbrahim el-Kûrânî et-Tuhfetü’l-Mürsele Şerhi (İthâfuz’-Zekî bi-Şerhi’t-Tuhfeti’l-Mürseleti ile’n-Nebî Adlı Eserin Tenkitli Neşri). İstanbul: Hikemiyat Yayınları, 2021.
• Kara, Muhammet. Nûru’l-ef’ide -hâşiye ‘alâ tefsîr-i sûreti’n-nebe’ ilâ âhiri’l-kur’ân li’l-beydâvî- osman b. yakup b. hüseyin b. mustafa el-kemâhî el-istanbûlî. Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları, 2023.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012. Kur’an Yolu Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Basım, 2020.
• Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur, İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi-Yeni Yaşam Yayınları, 2020.
• Kutluer, İlhan. “İnsan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/320-323. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Matürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî. Te’vîlâtü'l-Kur’ân Tercümesi. 17 Cilt. çev. S. Kemal Sandıkçı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Mengüşoğlu, Takiyettin. İnsan Felsefesi. Ankara: Remzi Kitabevi, 2. Basım, 1988.
• Niebuhr, Reinhold. “Biblical Thought And Ontological Speculation”. The Theology of Paul Tillich. ed. Charles W. Kegley - Robert W. Bretall. 215-227. New York: The Macmillan Company, New York, 2. Basım, 1964.
• Öner, Necati. Bilginin Serüveni. Ankara: Vadi Yayınları, 2. Basım, 2008.
• Özervarlı, M. Sait. “Melek”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/40-42. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Randall, John Herman – Buchler, Justus. Felsefeye Giriş. çev. Ahmet Arslan. Ankara: BigBang Yayınları, 3. Basım, 2014.
• Roberts, David E. “Tillich’s Doctrine of Man”. The Theology of Paul Tillich. ed. Charles W. Kegley - Robert W. Bretall. 108-130. New York: The Macmillan Company, 2. Basım, 1964.
• Sabûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr Tefsirlerin Özü. 7 Cilt. çev. Sadrettin Gümüş - Nedim Yılmaz. İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
• Şener, Habib. John Locke ve David Hume Din Felsefesi Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2014.
• Şengül, Fatma Seda - Tarakçı, Muhammet. “Yahudilikte Aslî Günah Eleştirisi: Hasday Crescas Örneği”. İslâmî İlimler Dergisi 11/2 (2016), 159-172.
• Tillich, Paul. Ahlâk ve Ötesi. çev. Ruhattin Yazoğlu - Tuncay İmamoğlu. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Tillich, Paul. Aşk, Güç ve Adalet. çev. Ruhattin Yazoğlu - Bozkurt Koç. İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınları, 2004.
• Tillich, Paul. Christianity and The Encounter of The World Religions. New York and London: Columbia University Press, 4. Basım, 1965.
• Tillich, Paul. Dynamics of Faith. New York: Harper and Brothers Publishers, 1958.
• Tillich, Paul. İmanın Dinamikleri. çev. Fahrullah Terkan – Salih Özer. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Tillich, Paul. Olmak Cesareti. çev. F. Cihan Dansuk. İstanbul: Okuyan Us Yayınları, 4. Basım, 2020.
• Tillich, Paul. Systematic Theology. 3 Cilt. Chicago: The University of Chicago Press, 1951-1963.
• Tillich, Paul. The Courage To Be. New Haven: Yale University Press, 1952.
• Tillich, Paul. The Protestant Era (Abridged Edition). trans. James Luther Adams. Chicago: The University of Chicago Press, 1957.
• Tümer, Günay. “Aslî Günah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/496-497. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Hulûl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/341-344. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yazoğlu, Ruhatttin. “Paul Tillich’in Tanrı Anlayışı”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2004), 137-150.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kāsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hārizmî. el-Keşşâf (Keşşâf Tefsiri). 6 Cilt. çev. Muhammed Coşkun vd. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016-2020.